De Europese Unie heeft zichzelf in een hoek gedreven, waaruit ze alleen kan ontsnappen door de realiteit te accepteren.
“Het verbeteren van het concurrentievermogen van de Unie, het versterken van haar veerkracht en het bevorderen van de groene transitie zijn elkaar versterkende doelstellingen.” Aldus de Europese politieke leiders vorige week na de EU-top in Brussel. Maar het geloof in een drie-eenheid van ecologie, economie en veiligheid heeft een timingprobleem. De Brusselse groene planning wordt overschaduwd door de industriële planning van Peking en de energiedominantie van Washington. De energie-intensieve industrieën in Europa lijden onder de Russische energiecrisis, Chinese dumping en de Amerikaanse handelstarieven, allemaal boven op de kosten van de Europese Green Deal.
Als zijn concurrentievermogen niet kan herleven, zal Europa vergroenen ten koste van de industrieën waarop het in de nieuwe geopolitieke orde rekent voor zijn economische en technologische veerkracht. Om die zelfdestructieve dynamiek om te buigen in de zelfversterkende dynamiek die de Europese politieke leiders wensen, moet er iets gebeuren.
De eerste optie is groen protectionisme dat de Europese bedrijven afschermt van concurrentie, terwijl ze naar koolstofneutraliteit toewerken. De tweede optie is industrieën massaal ondersteunen met subsidies en andere voordelen. De derde is de Green Deal te laten varen. Opmerkelijk genoeg doet Europa al het bovenstaande en tegelijkertijd niets van het bovenstaande.
De Europese Unie wil haar markt graag beschermen en haar normen opleggen aan andere landen. Europa bereidt ook een CO2-grensbelasting voor en beschikt over de instrumenten om oneerlijke dumping en tariefpraktijken tegen te gaan. De geopolitieke realiteit en de eigen politieke en economische zwakheden betekenen echter dat Europa niet de harde macht heeft om zijn normen te exporteren. De druk van de Verenigde Staten, China en andere handelspartners zal Europa doen inbinden.
Dan subsidies. De Green Deal was altijd een plan van stimulansen boven op regels. Onder de vlag van de Clean Industrial Deal is het nu ook een synoniem voor staatssteun. Maar het is vooral nationale staatssteun die haaks staat op de vrije markt waarop de Europese Unie is gebouwd, en geen gezamenlijk Brussels plan.
Europa’s emissietraject zal van marginale betekenis zijn voor de opwarming van de aarde.
De Green Deal afschaffen zou een Europees politiek dogma doorbreken. Maar de geleidelijke uitholling ervan lijkt ophanden te zijn, getuige de discussies over emissiereductiedoelstellingen, de toekomst van de verbrandingsmotor en de volgende ronde van emissieprijzen en -handel. In plaats van een transparant gelijk speelveld met rechtszekerheid, wacht opnieuw een mozaïek van voorkeursbehandelingen.
De Europese Unie heeft zichzelf in een hoek gedreven, waaruit ze alleen kan ontsnappen door de realiteit te accepteren. De ongemakkelijke waarheid in 2025 is dat Europa de enige grote economie is die gaat voor net zero, dat koolstofneutraliteit niet voor 2050 zal zijn, dat de energietransitie vooral meer energie betekent door artificiële intelligentie en andere groeimarkten, en dat Europa’s emissietraject van marginale betekenis zal zijn voor de opwarming van de aarde.
Als de filosofie van de Green Deal als nieuwe groeistrategie wil overleven, moet Europa industrieën en technologieën ontwikkelen die zijn welvaart ondersteunen en tegelijk wereldwijd de beste emissiereductie mogelijk maken. Het alternatief van gedwongen net zero zal leiden tot minder groei in Europa en minder duurzaamheid wereldwijd, aangezien meer vervuilende niet-Europese industrieën zullen winnen. Misschien is dat realisme aangebroken. In de nieuwe EU-plannen voor herbewapening en defensie in Europa zijn geen formele klimaatdoelen te vinden. Daar kiest Europa blijkbaar voor een ware industriële en technologische renaissance. Noem het stilzwijgend klimaatrealisme, op zijn Europees.