‘De Belgische begrotingssituatie is ernstig, maar Berlijn is het echte begrotingsmoeras’

Kan Duitsland nog de spil zijn van een Europees industrieel en klimaatbeleid, dat China en Amerika concurrentie aandoet?

Als het op begrotingen aankomt, is er België en is er Duitsland. De Belgische begrotingssituatie is ernstig en hopeloos, de Duitse verwaarloosbaar maar ernstig. In België exploderen de tekorten tot 5 procent van ons bruto binnenlands product (bbp), maar is begrotingsincontinentie aangeboren. In Duitsland is overheidsschuld een stigma en blokkeert de grondwet tekorten boven de grens van… 0,35 procent van het bbp. Deficitaire uitgaven zijn in België de politieke norm, in Duitsland zijn ze grondwettelijke uitzonderingen.

Het zou een goede zaak zijn, mocht België een beetje Duits en Duitsland een beetje Belgisch worden. België dendert richting een begrotingsinfarct en een afstraffing op de financiële markten zonder een drastische bijstelling van zijn uitgavenpatroon. Duitsland investeert te weinig publieke middelen terwijl het de fundamenten van zijn groeimodel – goedkope energie dankzij Rusland, vrede dankzij de NAVO en export dankzij China – ziet weggeveegd.

Duitsland is heel lang een Europese groeilocomotief geweest, waaraan de Belgische exporteconomie wagonnetjes kon koppelen. Niet meer. De Duitse economie krimpt in 2023 en het land is met enige wanhoop op zoek naar een groeimodel voor een nieuwe tijd. Duitsland moet vechten voor de toekomst van zijn industrie die door de energiecrisis, de klimaatcrisis, de oorlog in Oekraïne en de subsidiepolitiek in China en de Verenigde Staten in een perfecte storm is verzeild. Begrotingsdiscipline is daarbij een blok aan het been, een residu van de voorbije globalisering en van de eurocrisis. Nu lokt Duitsland met megasubsidies Intel, Tesla, Northvolt en andere grootspelers van een verhoopte industriële renaissance.

Tot het grondwettelijk hof in Karlsruhe de federale regering in Berlijn terugfluit. Ten onrechte is uit een pot voor coronaherstel geput voor andere deficitaire uitgaven, aldus het hooggerechtshof. Paniek in alle geledingen, nu zowat 60 miljard euro aan investeringen en subsidies voor het klimaat en de industrie op de helling staan. De Duitse regering zal alsnog een uitzonderingsbegroting in afwijking van de grondwettelijke schuldengrens moeten laten goedkeuren in het parlement om de uitgaven aan te houden. Verwacht wordt dat dit ‘slechts’ voor zowat 45 miljard euro zal zijn. De rest vergt budgettaire ruimte door besparingen.

Als de Duitse grondwet onveranderd blijft, rijst de vraag of Duitsland nog de spil kan zijn van een Europees industrieel en klimaatbeleid, dat China en Amerika concurrentie aandoet in de mobilisatie van middelen voor de economische en energietransitie. Bij elke begrotingsjaargang wacht dan een politieke soap met het risico dat een oppositiepartij naar het hooggerechtshof stapt: het theater van het Amerikaanse schuldenplafond op Duitse leest. Dat is niet goed voor het investeringsklimaat in Duitsland en ook niet goed voor Europa.

Een wankel Duitsland is een Duitsland dat nog meer zijn eigenbelang centraal zal zetten. Verwacht dan nog meer nationalisme in de Duitse investeringspolitiek, nog meer subsidieraces met andere lidstaten. Verwacht dan ook een Duitse besmetting van de begrotingspolitiek binnen Europa. Als Duitsland thuis moeilijk schulden mag maken, zal het niet staan te springen opdat de Europese Unie coulant zou zijn met de begrotingen van andere EU-lidstaten. Verwacht dan ook een assertief Duitsland bij elke discussie over nieuwe Europese middelen voor nationale investeringsprojecten.

Volgend jaar komt de controle over de nationale begrotingen door de Europese Commissie terug op de politieke tafel. Voor een gezonde en eerlijke evolutie van de overheidsbestedingen in Europa is het belangrijk dat een land als Duitsland daarin evenwichtig en transparant kan leiden. Anders dreigt een begrotingsmoeras dat ook voor België de begrotingstoekomst nog onzekerder maakt.

De auteur is strategieconsultant, doceert aan de UGent en is fellow bij het Itinera Institute in Brussel. www.marcdevos.eu