Zeg niet faillissement, zeg tegenslag in een groeiproces: drie initiatieven voor zelfstandigen in moeilijkheden

Ondernemen biedt mooie kansen, maar houdt ook risico’s in. Wie problemen heeft en zich onvoldoende ondersteund voelt door de overheid, kan aankloppen bij privé-initiatieven.

Sinds begin dit jaar hebben de Vlaamse ondernemingsrechtbanken volgens Statbel 10 procent meer faillissementen uitgesproken dan in 2023, wat toen al een recordjaar was. Bovendien blijkt uit cijfers van het Riziv dat het aantal gevallen van langdurige arbeidsongeschiktheid door een burn-out of depressie groter is bij zelfstandigen dan bij werknemers en werkzoekenden.

De overheid heeft een aantal vangnetten voor ondernemers in moeilijkheden. Daarnaast zijn er in Vlaanderen ook particuliere organisaties die steun bieden.

DYZO: advies op maat

De vzw DYZO steunt Vlaamse ondernemers die nood hebben aan bedrijfseconomische, juridische en psychologische begeleiding. Door de hulp van Vlaio en partnerschappen met 245 lokale overheden is de dienstverlening gratis. Sinds de oprichting in 2015 deden meer dan 25.000 ondernemers een beroep op DYZO. Vorig jaar alleen al waren het er ruim 4.000.

Het team bestaat uit twaalf medewerkers en een dertigtal vrijwilligers. “Stuk voor stuk zijn het betrouwbare deskundigen die gepokt en gemazeld zijn in de ondernemerswereld”, zegt algemeen directeur Wim Aerts. “Het zijn specialisten in hun vak: voormalige bankiers, juristen, boekhouders, ondernemers, psychologen.”

“Het aanbod omvat onder meer bedrijfseconomisch advies. Op basis van een boekhoudkundige analyse bekijken onze adviseurs hoe de financiële en operationele gezondheid van de onderneming kan worden verbeterd”, legt Wim Aerts uit. “We coachen ook ondernemers in moeilijkheden. Dat vertaalt zich in ondersteuning bij het nemen van belangrijke beslissingen, het identificeren en bereiken van specifieke doelen en het versterken van hun ondernemingsvaardigheden en veerkracht.

DYZO heeft bovendien een netwerk met advocaten die gespecialiseerd zijn in insolventierecht. De adviseurs begeleiden ondernemers die via de rechtbank bescherming tegen hun schuldeisers willen aanvragen, en kunnen nagaan of het haalbaar is met schuldeisers over afbetalingsplannen te onderhandelen.

Verder voorziet DYZO in begeleiding bij een faillissement of een doorstart. Ondernemers die het mentaal moeilijk hebben, kunnen via de vzw terecht voor enkele gratis sessies bij een psycholoog.

Revival: opnieuw starten

Revival is een initiatief van Pulse Foundation, een organisatie die het ondernemerschap in België wil bevorderen. Het programma richt zich tot ondernemers die een faillissement, een vereffening of een verkoop met verlies hebben meegemaakt. “Uit een enquête bij duizend Belgen weten we dat 45 procent zich ervan laat weerhouden om een eigen bedrijf te starten uit angst voor een faillissement”, zegt program director Barbara Bouckaert. “Het stigma is dus groot. Bijna negen op de tien ondervraagden gaan ervan uit dat een faillissement een negatieve impact heeft op de financiële situatie van de ondernemer, op zijn mentaal welzijn en op zijn gezin of familie. Meer dan één op de zes Belgen vermoedt ook dat over de kop gaan leidt tot sociaal isolement.”

Uit de studie blijkt wel dat 79 procent van de Belgen vindt dat gefailleerde ondernemers de kans moeten krijgen om opnieuw een bedrijf te starten. 81 procent meent dat ze zelfs sterker uit de ervaring kunnen komen, op voorwaarde dat ze de juiste hulp en ondersteuning krijgen. Bijna zeven op de tien bevraagden denken dat ze daarmee sneller weer zullen bijdragen aan de maatschappij.

Revival vertaalde die inzichten in een missie. “We moeten evolueren naar een Angelsaksische mentaliteit, waar een faillissement wordt gezien als een tegenslag in een groeiproces”, stelt Barbara Bouckaert. “Het Revival-programma, ontworpen voor en uitgevoerd door ondernemers, wil een einde maken aan het taboe en geeft gefailleerden een tweede kans. Een team van vrijwillige mentors, coaches en experts helpt hen dagelijks met gratis ondersteuning op maat, om zichzelf heruit te vinden.”

Jaarlijks begeleidt Revival, dat opgestart in 2020, een tweehonderdtal ondernemers in moeilijkheden. Uit de ervaringen van 60.000 Rebonds, een vergelijkbaar project in Frankrijk dat twaalf jaar bestaat, blijkt dat gefailleerden die een begeleidingstraject hebben gevolgd gemiddeld na twaalf tot achttien maanden weer actief zijn. Zonder begeleiding duurt dat al snel vijf jaar, of komt er helemaal niets meer van.

KOFonds: ondernemers voor ondernemers

Toen zelfstandig consultant Francis Demuynck op 53-jarige leeftijd een verzekering gewaarborgd inkomen aanvroeg, ving hij bot bij zijn verzekeringsmaatschappij. Door zijn allergieprobleem behoort hij tot de risicopatiënten, waardoor hij niet in aanmerking komt. Omdat een uitkering van zijn ziekenfonds niet zou volstaan als hij zijn inkomen door ziekte zou verliezen, ging hij op zoek naar een alternatief.

Zo kwam hij terecht bij het Nederlandse Broodfonds, een organisatie die meer dan 30.000 ondernemers verenigt in kleine groepen, waarvan de leden elkaar financieel steunen bij ziekte of arbeidsongeschiktheid. Omdat zo’n systeem hier nog niet bestond, besloot Demuynck het Nederlandse concept in Vlaanderen te introduceren. Dat deed hij onder de naam Kleine Ondernemers Fonds, kortweg KOFonds.

“KOFonds is een ondernemersnetwerk dat bestaat uit kleine gemeenschappen”, zegt medeoprichter Hildegard Debrabandere. “Solidariteit en samenredzaamheid zijn de centrale waarden. De leden gaan een specifiek engagement aan, waarbij ze beloven elkaar financieel te steunen als dat nodig zou zijn. Om het saamhorigheidsgevoel te beschermen, telt elk netwerk maximaal vijftig leden.”

Een deelnemende zelfstandige in hoofdberoep betaalt een maandelijkse fee van 12,50 euro, na een eenmalige administratieve bijdrage van 250 euro. Die uitgaven gelden als aftrekbare beroepskosten. Wanneer een lid ziek of werkongeschikt wordt, ontvangt hij 1.000 euro per maand boven op de uitkering die hij van de overheid ontvangt. De financiële steun start na één maand en geldt gedurende maximaal twaalf maanden – onafgebroken of in verschillende periodes.

“Via dat systeem kan elk KOFonds 10 procent van zijn leden gelijktijdig ondersteunen”, stelt Francis Demuynck. “Met een gemiddelde ziektegraad van 2 procent bij Belgische ondernemers is dat ruim voldoende.”