X² doet audits naar gendergelijkwaardigheid: ‘We vinden geen vrouwen? Dat is het flauwste excuus’

Sinds vorig jaar voert het netwerk X2 in Belgische bedrijven audits uit naar gendergelijkwaardigheid. Het kijkt daarbij verder dan de verhouding tussen het aantal mannen en vrouwen in de onderneming. “Het gaat niet enkel om de cijfers, maar om het creëren van de juiste cultuur en dezelfde kansen.”

X Kwadraat, kortweg X2, is het geesteskind van de Limburgse onderneemster Wivina Briers. Ze omschrijft het als “een community die onbewuste vooroordelen in kaart wil brengen, zonder in hokjes te denken en door genders te laten samenwerken rond ondernemen”. Sinds 2018 timmert Briers aan de weg, samen met een lange lijst ambassadeurs (vrouwen én mannen), een magazine, een website, netwerkevenementen, prijzen en sinds vorig jaar ook een genderaudit. Die is gebaseerd op een gedragscode rond gendergelijkwaardig ondernemen.

“Bedrijven denken nog te vaak dat gendergelijkwaardig ondernemen betekent dat je evenveel vrouwen als mannen in dienst of in directiefuncties moet hebben, en dat die gelijk zijn”, zegt Wivina Briers. “Wij gaan er net van uit dat vrouwen en mannen verschillend zijn. Daarom praten we ook bewust over gendergelijkwaardigheid en niet over gendergelijkheid: ze verschillen, maar je behandelt ze gelijkwaardig. De audit toetst de bedrijfscultuur en gaat na of een bedrijf zowel man- als vrouwvriendelijk is.”

De audit van X2 is gebouwd op de ontwikkelingsdoelen (SDG) van de Verenigde Naties. “X2 heeft het idee van de audit Europees laten registreren”, vertelt Briers. “Dat deden we vooral om uit te zoeken of in andere landen vergelijkbare initiatieven bestonden, waarmee we zouden kunnen samenwerken. Er lopen nog initiatieven, maar niet in de structuur van een audit die jaarlijks nagaat of bedrijven nog altijd de juiste aandacht schenken aan dat thema.” De eerste audits van X2 vonden in de loop van 2020 plaats. Intussen kregen de eerste twee bedrijven, Encon en Fruit At Work, een certificaat waarmee ze een jaar lang hun prestaties inzake gendergelijkwaardig ondernemen kunnen aantonen.

Equal Pay Day

Hoewel X2 ijvert voor een gelijkwaardige behandeling, blijft een eerste vaststelling dat veel bedrijven allerminst een evenwicht vinden tussen het aantal mannen en vrouwen dat ze in dienst hebben of dat in hun directie zetelt. Moet dat probleem eerst van de baan? “Ik pleit voor de juiste persoon op de juiste plaats, ongeacht of het een man of een vrouw is”, antwoordt Wivina Briers. “Enkel mag het excuus ‘we vinden geen vrouw’ geen rol meer spelen. Die ‘juiste vrouwen op de juiste plaats’ zijn er wel degelijk. Wie voldoende inspanningen doet, vindt ze ook. Denk aan initiatieven als Women on Board en Stella P. Daarin zit een schat aan interessante profielen. Een bedrijf dat zegt geen vrouwen te vinden, vindt het vooral gemakkelijker om in zijn eigen netwerk snel een mannelijk evenbeeld te vinden. Het blijft zo belangrijk op die spijker van de inclusie te blijven slaan. Dat blijft overigens in twee richtingen werken. Een bedrijf dat bijvoorbeeld minder dan 30 procent mannen in dienst of in zijn raad van bestuur heeft, zal evenmin door onze audit raken of een X2 Award winnen.”

Wie er de SDG over gender op naleest, kan niet voorbijgaan aan de aandacht voor een gelijk loon voor vergelijkbare functies. Dat streven kreeg de voorbije decennia aandacht met initiatieven als de jaarlijkse Equal Pay Day. “In onze audit is dat een major“, stipt Briers aan. “We vragen het organigram op, leggen dat naast de verloning en houden rekening met de anciënniteit en de extralegale verloning. Als we een loonkloof zien, die het bedrijf niet kan onderbouwen, kan dat niet voor ons.”

Briers meent dat de loonkloof te maken heeft met een verschil in attitude bij vrouwen en mannen. “Dat die kloof er is, heeft veel te maken met deeltijds werken, maar ook met het feit dat vrouwen vaker een baan aannemen omwille van de inhoud dan omwille van de financiële verloning. Kijk naar het relatief lage loon waarvoor Sophie Dutordoir de CEO van de NMBS wilde worden.”

Beperkt zichtbaar

Hoe ziet een gendergelijkwaardige onderneming eruit?

Waarop moet een bedrijf letten? “Of een bedrijf gendergelijkwaardig werkt, merk je onder meer aan de manier waarop het inzet op de balans tussen werk en privéleven”, verklaart Wivina Briers. “Encon bijvoorbeeld ondersteunt medewerkers voor het regelen van huishoudhulp, om hen te ontzorgen en hun vrije tijd te beschermen. Het kan ook gaan om de beslissing geen vakantiedagen in te zetten voor privézaken zoals doktersbezoeken. Of alle werknemers dezelfde kansen bieden om hun carrière aan te passen aan hun persoonlijke situatie. Dat kan gaan van ouderschapsverlof, tijdskrediet of deeltijds werken tot huishoudelijke zaken, zoals het voorzien in een strijkdienst of een bedrijfscrèche.”

X2 pleit voor die heel praktische, meer kwalitatieve ingrepen, maar beseft ook dat de coronapandemie vertraging veroorzaakt. “Noem het gerust een achteruitgang. Uit de cijfers van het Wereld Economisch Forum blijkt dat we door de pandemie mondiaal een serieuze stap terug hebben gezet in gendergelijkwaardigheid. België zakte op de wereldranglijst van plaats 19 naar 27. Onze genderkloof is dus allerminst gedicht.”

Briers acht de kans groot dat de coronapandemie en het bijbehorende telewerk daar veel mee te maken hebben. “Door het telewerk keerden veel typische thuistaken terug naar de vrouw”, zegt ze. “Bovendien remt de beperkte zichtbaarheid van vrouwen op de werkvloer hun carrièrekansen af. Netwerken blijft een mannenactiviteit en de verminderde zichtbaarheid van vrouwen versterkt de reflex om meer carrièrekansen te bieden aan mannen uit het eigen netwerk. Net daarom is X2 gegroeid vanuit het idee om een netwerk te bieden dat de sterktes van mannen en vrouwen naar voren schuift.”