Wordt Twitter een duivelse deal voor Musk?

Elon Musk moet Twitter dan toch kopen. Hij kan veel leren uit vroegere mega-overnames.

Er zijn veel redenen waarom fusies en overnames goed kunnen aflopen, maar de mislukkingen lijken altijd op elkaar. Dat geldt in het bijzonder voor fusies en overnames op de top van de conjunctuurcyclus, wanneer hybris hoogtij viert, hoge waarderingen de overnemers slordig maken met hun geld, en radicale ideeën realistisch lijken. In die categorie valt ook Elon Musks huwelijk met Twitter, dat opnieuw in de maak is, nu een rechter beide partijen tot 28 oktober de tijd heeft gegeven om het te voltrekken. In een laatste poging om de deal te rechtvaardigen, omschreef Musk hem als een stap naar een Chinese app-voor-alles. Evengoed wordt het de hel.

In de annalen van het bedrijfsleven zijn kleurrijke voorbeelden te vinden van zulke duivelse tegenvallers. In 1989 deed Sony zijn noodlottige overname van Columbia Pictures. De Japanse managers waanden zich onoverwinnelijk, de opgeblazen economie deed elke prijs de moeite waard lijken, en dromen over de convergentie van hardware (consumentengadgets) en software (entertainment) hingen in de lucht. De fusie van AOL met Time Warner, een nog grotere puinhoop, werd aangekondigd in 2000, op het hoogtepunt van de dotcomroes. De toplui van beide bedrijven, een start-up en een wegkwijnende mediagigant, fantaseerden over de creatie van een internetgigant. In een paar maanden ging bijna 200 miljard dollar aan waarde in rook op. In 2007 leidde Royal Bank of Scotland (RBS) een consortium om de grote Nederlandse bankgroep ABN AMRO te kopen. Het was de grootste bankovername in de geschiedenis, maar veel te nonchalant uitgevoerd in een wereld die aan de vooravond van de grote recessie stond. Weinig later ging RBS spectaculair kopje-onder en was een reddingsoperatie van de Britse belastingbetaler nodig.

Voortekenen

De Twitter-deal van Elon Musk verschilt in één belangrijk opzicht van deze voorbeelden: Musk is de rijkste man van de wereld en handelt in eigen naam. Voor zover bekend, is hij niet van plan het socialemediaplatform te integreren met Tesla en SpaceX. Gelukkig maar.

Toch lijken de gebruikelijke fouten die zulke debacles veroorzaken (verkeerd doelwit, verkeerd moment, verkeerd prijskaartje), ook hier op te duiken. Het zou kunnen verklaren waarom Musk zo lang heeft geprobeerd onder de deal uit te komen. Als de twee partijen later deze maand niet tot een akkoord komen, zal de rechter van het Delaware Court of Chancery over hun lot beslissen. Hoe dan ook, Robert Bruner, een hoogleraar aan de universiteit van Virginia die in 2005 het boek Deals from Hell schreef over fusiefiasco’s, ziet in de Twitter-saga ook veel subtielere voortekenen van een mislukking.

Een van de eerste is overmoed, stelt Bruner. De zelfbenoemde ‘technoking’ Elon Musk heeft alle reden om in zichzelf te geloven. Tesla is ‘s werelds meest waardevolle autofabrikant. SpaceX is letterlijk rocket science in actie. Maar bij toplui als hij is er maar een dunne lijn tussen zelfvertrouwen en overmoed. Sony’s CEO Morita Akio heeft die lijn overschreden, net als Steve Case van AOL en Fred Goodwin van RBS. In het geval van Musk wordt zijn overdreven geloof in zijn vermogen om bij Twitter een turnaround te realiseren nog versterkt door een messiascomplex: bij de aankondiging van de deal in april zei hij dat het hoofddoel ervan was de vrije meningsuiting te bevorderen. Het lijkt hem blind te hebben gemaakt voor due diligence. Bovendien is hij, net als veel grote leiders, omringd door jaknikkers. Miljardairs struikelen over elkaar in hun haast hem geld toe te stoppen. Niemand lijkt hem in te tomen. Voorlopig blijft zijn reputatie hem ondersteunen, maar als hij zijn hand overspeelt, zal de geschiedenis niet mild zijn voor hem.

Zware gevolgen

Met hybris komt vaak ook slordige financiering, een ander kenmerk van megaflops op de piek van de conjunctuur. Dat zien we in het bijzonder in aflopende stierenmarkten, zoals welke we onlangs hebben gekend. Musk maakte zich zo weinig zorgen over overwaardering dat hij zijn bod van 54,20 dollar per aandeel baseerde op een veelgebruikte cannabisgrap. Bovendien verdrongen de grote banken elkaar om een van ‘s werelds grootste overnames ooit te steunen, ook al waren de eerste barsten in de markt toen al zichtbaar.

Zoals vaak bij fusies en overnames kunnen neergaande markten ook hier een ongelukkige overname doen uitmonden in een ramp. Die mogelijkheid moet Musk achtervolgen. De digitale-advertentiemarkt, waarvan Twitter afhankelijk is, brokkelt af. Tesla’s aandelen, de bron van Musks vermogen, hebben een derde van hun waarde verloren sinds zijn bod. De financiering van de deal omvat voor 13 miljard dollar risicovol schuldpapier en de spreads op dat soort instrumenten zijn sterk gestegen. Of Musk nu een deal sluit met Twitter of de rechter de verkoop doorzet, de gevolgen zullen waarschijnlijk zwaar zijn. Of de betrokken banken blijven zitten met moeilijk te verkopen schuld en lijden forse verliezen. Of, in het onwaarschijnlijke geval dat de banken de deal de rug toekeren, een superheld van het 21ste-eeuwse kapitalisme kijkt aan tegen een afrekening van 44 miljard dollar.

De X-factor

Nog een onheilspellend voorteken is de strategie. Volgens Bruner worden de slechtste deals gesloten wanneer de overnameprooi actief is in een sector waar de overnemer geen kaas van gegeten heeft. Dat geldt zeker voor de Twitter-deal. Het kan verklaren waarom Musk begint te hinten op een grootse strategische visie. Hij zou Twitter minder afhankelijk willen maken van reclame en het in plaats daarvan opnemen in een ‘app-voor-alles’, die hij X noemt. Die zou onder meer onlinebetalingen mogelijk maken, een idee waarmee Musk teruggrijpt naar de tijd toen hij PayPal mee oprichtte. Het is een verleidelijk idee. Musk haalt de mosterd bij WeChat, de superapp van het Chinese Tencent. Anderen, zoals Meta, hebben het ook geprobeerd, met gemengde resultaten.

Als het werkt, bevestigt het de genialiteit van Musk. Maar er is ook een duister kantje. Het zou ‘s werelds machtigste zakenman kunnen opzetten tegen de regelgevers. Het kan ook geopolitieke problemen veroorzaken (stel je voor dat Donald Trump weer toegelaten wordt en begint te ventileren over Rusland en Oekraïne). En het kan China woedend maken en Tesla’s toekomst daar dwarsbomen. Ongetwijfeld komt deze deal in de geschiedenisboeken.