Wereldwijde minimumbelasting multinationals komt in zicht

Het Amerikaanse voorstel voor een wereldwijde minimumbelasting op multinationals zou wel eens werkelijkheid kunnen worden, aldus onderzoeker Wouter Lips. De VS hebben de nodige macht, en de politieke wind staat gunstig, dankzij president Joe Biden. ‘Sleepy Joe durft veel meer heilige huisjes afbreken dan iemand had durven voorspellen.’

Belastingontwijking door grote multinationals is een oud zeer, en voorwerp van vruchteloze onderhandelingen binnen de OESO. Een Amerikaans voorstel voor een wereldwijde minimumbelasting zou het debat wel eens in een definitieve plooi kunnen leggen, aldus Wouter Lips. Hij is een gewezen onderzoeker van de Universiteit Gent die doctoreerde op het onderwerp en sinds kort aan de slag bij de studiedienst van Vooruit (voorheen sp.a).

“Het Amerikaanse voorstel klikt in op dat van de OESO, die een stukje van de overwinst van grote multinationals – de winst bovenop het normale marktrendement – wil verdelen over de landen, die dan mogen belasten tegen hun nationale tarief,” zegt Lips. “Stel dat Facebook 3 procent van zijn wereldwijde advertentieverkoop realiseert in België. Dan wordt 3 procent van het stukje overwinst van Facebook toegewezen aan ons land, die dat winstdeel mag belasten tegen het Belgische tarief.”

Het voorstel van Janet Yellen, Amerikaanse minister van Financiën, speelt op dat idee in. Elk land zou een deel van de winst van de multinational kunnen belasten om zo te komen tot een minimale effectieve belastingvoet wereldwijd. Lips: “De Amerikanen mikken op een zogenoemde ‘top-up belasting’. Een Amerikaanse multinational zou in elk land waar het actief is een effectief belastingtarief van 21 procent moeten betalen. Is het lokale tarief lager, dan zal de Amerikaanse fiscus bijbelasten tot de multinational aan een effectieve belastingdruk komt van 21 procent.”

Yellen wil dat elk land dat systeem invoert?

WOUTER LIPS: “Dat zou ze graag hebben, en het liefst met een effectieve belastingvoet van 21 procent als streefdoel. Maar dat hoeft niet eens. Stel dat een multinational in België een effectief tarief van ongeveer 18 procent betaalt. Zullen de Belgen dan toestaan de Amerikaanse fiscus met de extra 3 procentpunt belastingen gaat lopen? België zal meegaan in de hervorming, want we hebben liever dat de extra belastingontvangsten in de Belgische staatskas terecht komen. Dat is de dynamiek die Yellen voor ogen heeft: de Amerikaanse marktmacht gebruiken om een einde te maken aan de wereldwijde competitie om het laagste belastingtarief. Al zal Yellen allicht geen wereldwijd effectief tarief van 21 procent kunnen doordrukken in de OESO-onderhandelingen. Ik schat dat de onderhandelingen zullen uitkomen op 17 à 18 procent.”

Wat is uw inschatting als wetenschapper? Zal het er écht van komen?

LIPS: “Het heeft kans op slagen, want de Amerikanen hebben eerder al iets gelijkaardigs gepresteerd. Hun Fatca-wetgeving (Foreign Account Taks Compliance Act, een Amerikaanse wet tegen belastingontduiking door Amerikaanse belastingplichtigen; nvdr.) heeft het bankgeheim in Europa gebroken. De Zwitserse banken zagen zich gedwongen tot gegevensuitwisseling met de Amerikaanse fiscus. Dat bracht een wereldwijde dynamiek op gang. Dat is nu opnieuw mogelijk. De Europese landen zijn alvast voorstander, waaronder België. En nu is er ook een grootmacht gedraaid. De VS leggen een wereldwijde vloer onder de fiscale race to the bottom.”

Bent u niet te optimistisch? Er wordt al zo lang over onderhandeld, zonder resultaat.

LIPS: “Ja, omdat de VS de dwarsligger was. Niet de enige dwarsligger, maar wel een grote. Waarom? Omdat de hele discussie gelinkt was aan de digitale taks voor internetbedrijven. Daar waren de Amerikanen niet gelukkig mee, omdat het leeuwendeel van de grote internetbedrijven Amerikaans is. Maar door het aantreden van president Joe Biden is de politieke toestand in de VS veranderd. Sleepy Joe durft veel meer heilige huisjes afbreken dan iemand had durven te voorspellen. Ook daarom denk ik dat er een doorbraak kan komen in dit dossier.”

De VS zijn niet de enige grote speler. Hoe denkt China hierover?

LIPS: “China is niet al te gelukkig. Net als de Amerikanen kantten ook de Chinezen zich tegen de digitale taks. Want ook China heeft belangrijke internetbedrijven, denk maar aan Alibaba. China zal het huidige plan wel wat kunnen afremmen, maar niet omkeren. India daarentegen wil nog veel verder gaan. India werpt zich op als de hoeder van de belangen van de ontwikkelingslanden, en wil daarom een hogere minimumbelasting. De onderhandelingen lopen binnen de OESO. De OESO heeft als denktank geen macht, maar heeft wel de steun van de G20, de twintig grootste economieën ter wereld, goed voor twee derden van de wereldeconomie. Als die onder elkaar tot een akkoord komen over een minimumbelasting voor grote multinationals, dan kunnen belastingparadijzen als Ierland of Nederland daar niet tegenop. Over belastingconcurrentie kun je ideologisch van mening verschillen. Maar de artificiële winstverschuiving door multinationals richt economische schade aan. Ik was lang pessimistisch over de OESO-onderhandelingen. Maar het plan van Yellen betekent een fundamentele ommekeer.”