‘Ik begrijp niet dat in Europa veel meer mensen demonstreren voor het verre Gaza dan voor Oekraïne’

De oorlog in Oekraïne sleept al bijna twee jaar aan. De Vlaamse ondernemers ter plekke wisten zich aan te passen, maar voor nieuwe investeringen is het duidelijk nog te vroeg. Intussen groeit de bezorgdheid over de toestand aan het Oekraïense front.

Op 24 februari is de Oekraïense oorlog twee jaar aan de gang, maar Dieter Catteeuw van ACL Polyester heeft er leren mee om te gaan. Een jaar geleden nog bekeek de Kortrijkse producent van polyestervormstukken hoe hij de productie van zijn Oekraïense dochterbedrijf kon verhuizen naar een onderaannemer in Hongarije. In de vestiging in Lviv was de helft van de werknemers verdwenen om te ontsnappen aan de militaire registratieplicht. Intussen vond Catteeuw een andere oplossing. “We hebben vrouwen aangeworven”, zegt hij. “We hebben het sanitair moeten aanpassen, maar het personeelsbestand zit weer op het niveau van voor de oorlog: 35, van wie de helft vrouwen.”

Het was hoe dan ook moeilijk geweest elders een onderaannemer te vinden die de polyestervormstukken – die bijvoorbeeld dienen als afschermkappen voor weefgetouwen of onderdelen voor autobussen – tegen dezelfde prijs kon produceren. “In geen enkel land zijn de loonkosten zo laag als in Oekraïne”, aldus Catteeuw. Die lage loonkosten hebben echter een keerzijde. “Oekraïners zijn jobhoppers. Als ze in een ander bedrijf 3 cent meer kunnen verdienen, zijn ze vertrokken. Ze zijn niet erg loyaal.”

Overlevingseconomie

Weinig ondernemers wagen zich aan investeringen of andere grote plannen in Oekraïne. “Dat kan ook moeilijk anders”, zegt Luc Vancraen van het softwarebedrijf Quadrox, dat een vestiging in Kiev heeft. “Oekraïne is vandaag een overlevingseconomie. Wie zal daarin dan investeren? Straks wordt het weer berekoud in het land, en zullen de Russen opnieuw stroomtekorten veroorzaken door luchtaanvallen op de energie-infrastructuur. Niemand zal in zo’n omstandigheden een fabriek neerzetten.”

Toch zijn er Vlaamse ondernemers die een teen in het water steken, zoals Walter Buydens, de CEO van Turbulent, dat vorig jaar twee Trends Impact Awards in de wacht sleepte. Turbulent installeert kleine waterkrachtturbines langs rivieren. Momenteel lopen gesprekken met een Oekraïens bedrijf dat de turbines zou invoeren en plaatsen. De gesprekken kwamen tot stand dankzij een project van de Kamer van Koophandel Antwerpen-Waasland. Die brengt Vlaamse en Oekraïense bedrijven met elkaar in contact, met de hulp van de Kamers van Koophandel in Oekraïne. “Het gaat goed vooruit”, zegt Buydens. “Over enkele maanden moet er in Oekraïne al een eerste Turbulent-turbine in de steigers staan.”

Op mildere betalingsvoorwaarden hoeven de Oekraïners niet te rekenen. “Ik wil mensen helpen, maar ik wil er ook het juiste bedrag voor krijgen, eventueel met steun van de overheid. Zo simpel is dat”, zegt Buydens. “Als jong bedrijf moet Turbulent voorzichtig zijn. De Oekraïners gaan overigens akkoord met de voorwaarden.” Hoe zeker is Buydens dat hij zijn geld zal zien? “Wij werken met de exportverzekeraar Credendo. Als Credendo geen groen licht geeft, komt er geen turbine in Oekraïne.”

Sinds midden december dekt Credendo opnieuw Belgische transacties met Oekraïne, maar een overweldigende belangstelling heeft adjunct-CEO Nabil Jijakli niet gezien. “Dat komt nog wel, vooral voor courante transacties, zoals de verkoop van voeding of geneesmiddelen”, zegt Jijakli. “De vraag naar de dekking van langdurige projecten – denk aan bouw en infrastructuur – zal wat langer op zich laten wachten. Begrijpelijk, want het land is nog in oorlog.”

Nieuwe mobilisatie

Ondanks de oorlog verwacht het Internationaal Monetair Fonds dat de Oekraïense economie dit jaar met 2 procent zal groeien – een behoorlijk cijfer. “De economie blijft draaien, omdat mensen nu eenmaal behoeften hebben, ook in een oorlog”, zegt Vancraen. “De medische sector boomt door de oorlogsgewonden – denk bijvoorbeeld aan prothesen. Zowat 50.000 Oekraïense soldaten hebben ledematen verloren. Ook de horeca draait, al was het maar dankzij de soldaten met verlof. Want soldaten krijgen soldij, tot voor kort toch. Ik ken een soldaat die tegen een loonachterstand aankijkt van drie tot vier 4 maanden.”

De beloofde Europese en Amerikaanse financiële steun blijft voorlopig uit. Zonder die steun dreigt Oekraïne zijn leger en de rest van het overheidsapparaat niet langer te kunnen betalen. Economische groei is daarom cruciaal, want dat levert Oekraïne broodnodige belastinginkomsten op. De vraag is nu of de economische groei op dreef zal blijven. Want er lijkt een nieuwe mobilisatie van 500.000 soldaten aan te komen. IT-werknemers bleven tot nu gespaard van de gedwongen mobilisatie, omdat de sector veel harde valuta verdient voor het land. Maar Vancraen is er niet gerust in. “Een half miljoen mensen mobiliseren zal niet vanzelf gaan. Wie wilde vechten, zit allang aan het front. De nieuwe mobilisatie zou wel eens kunnen uitkomen bij de IT-sector. Daar werken veel jonge mensen.”

Factuur

Tom Van Goey kan vooralsnog zijn boerderij draaiend houden. In Cherkasy, even ten zuiden van Kiev, huurt hij 3.700 hectare. Van de tachtig werknemers op de boerderij vechten er vijf aan het front. Maar veel winst maakt hij niet. “De tarweprijs zit nog altijd onder het niveau van voor de oorlog, terwijl de transportkosten dubbel zo hoog zijn gebleven”, legt Van Goey uit. “Reken daarbij nog lonen, meststoffen, zaden en de huur van de akkers. Ik kon mijn tarweteelt in 2023 net uit de rode cijfers houden. Gelukkig maakt de mooie prijs voor mijn aardappelen het jaar nog enigszins goed.”

Maar de grootste zorg van Van Goey zit elders. De Oekraïense soldaten zitten duidelijk om materieel verlegen. Van Goey springt bij waar hij kan. “Gisteren nog vroegen de soldaten om winterbanden voor een bestelwagen waarmee ze gesneuvelden wegvoeren van het front. Vandaag had hun jeep een nieuw takelsysteem nodig. Oké, zeg ik dan, stuur de factuur maar door. Het front hangt met haken en ogen aan elkaar. Dat snappen ze in Europa nog niet. Wij kunnen niet verwachten dat die soldaten puur op motivatie blijven doorgaan.”

Ook Vancraen is lichtjes verbijsterd om zoveel onwetendheid in Europa. “Het Oekraïense leger heeft zelfs een tekort aan simpele pc’s, nodig om bijvoorbeeld posities van drones op te volgen. Als de Russen doorbreken in Oekraïne, zullen ze daar niet stoppen. Dat weten we. Het wordt zelfs openlijk gezegd op de Russische staatsomroep. Toch demonstreren in Europa veel meer mensen voor het verre Gaza dan voor het buurland Oekraïne. Ik begrijp dat gewoon niet.”