Vlaamse bedrijven grijpen groeikansen in Duitse hoogconjunctuur

De Duitse economische motor draait op volle toeren, en dat zal na de verkiezingen van afgelopen weekend niet snel veranderen. Ook Vlaamse bedrijven profiteren van dat goede zakenklimaat. Grote delen van het land lijken op één langgerekt West-Vlaanderen in Duitsland, met nauwelijks werkloosheid en veel snelgroeiende ondernemingen. Een overzicht.

Vandemoortele (Dresden)

Maandag 11 september, 11.30 uur. De zon schijnt aangenaam in Dresden, het is nog volop zomer. Circa anderhalve kilometer van de oevers van de Elbe wapperen de vlaggen van de voedingsgroep Vandemoortele. Dresdner Margarinewerk pronkt in grote blauwe letters aan de fabrieksgevel.

In 1991 kocht Vandemoortele vier bedrijven in de voormalige DDR. Vandaag rest een bakkerij in Dommitzsch, ten noordoosten van Leipzig, en de margarinefabriek in Dresden. De onderneming met 85 werknemers wordt geleid door de Vlaamse Chantal Mortier. Initieel trok zij in 1995 voor twee jaar als projectleider naar Dresden. Dann kam die Liebe. Ze trouwde met een Oost-Duitser, werd in 1997 fabrieksdirecteur en in 2014 algemeen directeur. De Vlaamse ontvangt in een statig herenhuis, voor aan de fabriek, dat dienstdoet als kantoor. “Welkom! Excuseer, we geven nooit een hand aan onze bezoekers. Kwestie van hygiëne.”

Vandemoortele investeerde 35 miljoen euro sinds 1991 en bouwde een bijna volledig nieuwe fabriek. Ook het zwembad naast het herenhuis, dat in DDR-tijden het personeel verkwikte, verdween. “Bij de start maakten we vooral de Oost-Duitse margarinemerken Marina, Sana, Sonja. Dat is margarine in de vorm van de traditionele Würfel, een kubus. We veronderstelden dat die merken snel zouden verdwijnen, maar ze zijn vandaag nog altijd goed voor ruim een zevende van onze productie.”

Toch maakt Vandemoortele vandaag vooral huismerken voor de grote winkelketens. En ook voor margarine is de Duitse markt, waar de winkelketens voortdurend prijzenoorlogen voeren, een vechtersmarkt. Drie vierde van de productie blijft in Duitsland, een kwart wordt geëxporteerd, vooral naar de Oost-Europese buurlanden. In smeermargarine lanceerde Vandemoortele het eigen merk Sojola, op basis van sojaolie.

De margarineconsumptie daalt al jaren in Duitsland. Toch ligt het gemiddelde verbruik hoger dan in België. “Duitsers bakken nog veel zelf taarten en koekjes, terwijl Belgen die bij de bakker kopen.” De fabriek in Dresden, gehuld in een indringende margarinegeur, laat van die dalende consumptie weinig merken. Niet alleen door de flexibele werkweken, die schommelen tussen vier en zes (in piekperiodes) werkdagen. “Werken op zaterdag is bij ons doodgewoon.”

Daarnaast wordt alweer 3 miljoen euro geïnvesteerd in een uitbreiding. Die gebeurt in de hoogte, want Vandemoortele zit in Dresden gekneld tussen andere bedrijven. “Vroeger maakten we vooral eenvoudige producten. Vandaag worden ze steeds complexer, met steeds meer ingrediënten en een lager vetgehalte. Dat vergt meer voorbereiding en dus meer ruimte.”

KBC (Düsseldorf)

Dinsdag 12 september, 11 uur. Op de negende verdieping van een kantoorgebouw in Düsseldorf aan de chique Königsallee wacht een breed glimlachende Coran Lenaerts. Sinds drie jaar pendelt het hoofd corporate banking van KBC Duitsland tussen zijn Limburgse grensgemeente en de Rijnstad. “Dat maakt anderhalf uur. Pendelen naar het hoofdkantoor in Brussel zou veel langer duren.”

Lenaerts straalt enthousiasme en optimisme uit. Van 7 werknemers in 2014 groeide het kantoor naar 21 vandaag. De kredietportefeuille klom met een factor drie. “In Duitsland hebben we geen kantorennetwerk, noch doen we aan vermogensbeheer. We richten ons op bedrijven, corporate banking. We volgen onze klanten van onze thuismarkten België, Bulgarije, Hongarije, Slowakije en Tsjechië. De Duitsers zijn altijd weer verbaasd hoe sterk we in die markten staan.”

Coran Lenaerts ziet diverse kansen. “Duitsland is veel groter dan onze kernlanden. Het bbp is acht keer groter dan in België. Onze Belgische ondernemingen willen er actief aanwezig zijn. De gemiddelde leeftijd van een eigenaar van een Duitse kmo is 53 jaar. Slechts een kwart is bezig met de opvolging. Dat biedt overnamekansen voor onze Belgische ondernemingen.”

En er is uiteraard de hoogconjunctuur, die de volgende twaalf maanden niet zal afnemen. “De ECB zal de rente laag houden. De Duitse federale verkiezingen zullen wellicht geen verrassingen opleveren. Met een staatsschuld van 68,3 procent heeft Duitsland een gezond staatshuishouden. En door de brexit willen diverse ondernemingen hun hoofdkantoor verhuizen van Londen naar Frankfurt.”

Geen vuiltje aan de Duitse lucht? “De belangrijkste bedreiging zit in het buitenland.” De hoogconjunctuur teert grotendeels op de export, met Duitsland als een van de grootste exporteurs, na China en de Verenigde Staten. Maar die twee landen zijn ook de belangrijkste (VS) en de vijfde belangrijkste exportmarkt voor de Duitsers.

En het zou wat minder formeel mogen. In het KBC-kantoor werd een bijzondere personeelsvergadering gehouden of ze elkaar zouden duzen of siezen. Resultaat: het is ‘jij’ op de werkvloer.

Recticel (Königswinter)

Dinsdag 12 september, 18 uur. Königswinter aan de Rijn, aan de overkant van de voormalige Duitse federale hoofdstad Bonn, is een idyllisch plaatsje voor toeristen. Maar het beursgenoteerde Recticel schuilt ergens achteraan in een louter functioneel bedrijvenpark. Daar ligt het hoofdkantoor van de groep voor de divisie auto-interieurbekleding. “Eigenlijk worden wij gezien als een Duits bedrijf”, verklaart algemeen directeur Jan Meulemans. “Het zwaartepunt van onze activiteiten ligt bij de grote Duitse autoproducenten zoals BMW, Daimler, Volkswagen.”

De divisie auto-interieur is een specialist in binnenbekleding uit kunststof, zoals dashboards, deurpanelen, armsteunen in de deuren, handschoenkastjes. In het hoofdkantoor in Königswinter werken 75 mensen. In het directiecomité zit nog een tweede Vlaming. Eric Van Lancker, sinds 1999 actief in Duitsland, is het hoofd marketing en verkoop. Twee van de tien fabrieken staan in Duitsland.

“We hebben vooral BMW als klant. In Wackersdorf in Beieren hebben we een fabriek op een bedrijvenpark van BMW, voor de productie van BMW 1 en BMW 3. De 130 werknemers leveren er rechtstreeks aan de assemblagelijn. Alles gebeurt just in time, we houden geen voorraden aan. In Oost-Duitsland hebben we een tweede fabriek, in Schönebeck. De 85 werknemers maken er sinds begin dit jaar onderdelen voor de productie van de nieuwe BMW 5 Reeks.”

In het verleden werkte Schönebeck voor Volkswagen, voor de Passat. Maar de grootste autogroep van Europa verschoof een groot deel van haar productie naar goedkopere landen. Nochtans zijn de lonen in Schönebeck al gevoelig lager dan in het westen: een uurloon kost een werkgever 24 euro in het oosten en 36 euro in het westen. “Je ziet die grote verschuiving van de productie van west naar oost bij alle grote autoproducenten”, duidt Jan Meulemans, die intussen al vijf fabrieken onder zijn hoede heeft in de groeimarkt China. “Ook wij gaan als toeleveraar mee naar het oosten. Maar de verankering van de hoofdkantoren in eigen land is belangrijk voor de Duitse autogroepen, terwijl het belang van de productiesites in eigen land sterk afgezwakt is.”

Ook de autodivisie van Recticel sloot een filiaal in West-Duitsland. In Rheinbreitbach, tien kilometer verder aan de Rijn, verloren 170 mensen hun baan, nadat Mercedes in 2014 had gekozen voor een andere leverancier. “Die sluiting gebeurde zonder één dag staking. Na de aankondiging steeg het ziekteverzuim niet, noch daalde de kwaliteit of de productiviteit. Maar ik zie weinig verschil met de vakbonden in België. Ook in eigen land had ik nooit problemen met hen.”

Bdtronic (Weikersheim)

Woensdag 13 september, 14 uur. Weikersheim is een onooglijk stadje in het noordoosten van Baden-Württemberg, bij toeristen bekend voor zijn sierlijk renaissancekasteel en prachtige tuin. Maar langs de rivier de Tauber toont bdtronic de enorme dynamiek van de Duitse economie. In drie jaar verdubbelde de onderneming in oppervlakte. Ze palmt de hele straat in. Ook de omzet verdubbelde in die periode en klimt dit jaar naar 50 miljoen euro. Het aantal werknemers ging van 170 naar ruim 300.

Het bedrijf wordt geleid door twee Limburgse Vlamingen. Patrick Vandenrhijn is de CEO en Andy Jorissen is directeur internationale verkoop. “We doen het goed”, lacht Jorissen. “En binnenkort gaan we nog eens met de helft uitbreiden. We gebruiken een fabrieksruimte in Würzburg, 40 kilometer verder. Die verplaatsen we naar Weikersheim.”

Het succes stoelt op nieuwe technologie in de auto’s: elektrische en hybride motoren, zelfrijdende wagens. Bdtronic maakt onder meer machines voor het ingieten en verkleven van auto-elektronica en het impregneren van elektromotoren. “Auto’s krijgen almaar meer elektronische componenten en sensoren. Samengeperste elektronica creëert hitte. Wij injecteren warmtegeleidende pasta’s op onderdelen, zodat de hitte wordt afgevoerd.” Vier vijfde van de omzet komt van de auto-industrie, met de grote toeleveraars Bosch, Continental en Valeo als belangrijkste klanten.

Zoals veel Duitse kmo’s beweegt bdtronic in een nichemarkt, en daarin zit het in het topsegment. “Wij zijn de duurste in onze markt. Toch kunnen we de vraag niet bijbenen. We krijgen ongelooflijk veel telefoontjes met de vraag of het niet sneller kan.” Het probleem is werknemers vinden. Hoogtechnologische mensen worden nu ook in het buitenland gezocht. De Vlaamse Elisabeth Lantmeeters bijvoorbeeld is verantwoordelijk voor internationale rekrutering. En haar echtgenoot is Wim Dexters, een doctor in de fysica en specialist in plasmabehandeling. “Wij, Limburgers, komen het Taubertal cultiveren”, grapt Andy Jorissen.

Joris Ide Groep (Ansbach)

Donderdag 14 september, 10.30 uur. De Duitse economie beleeft hoogdagen. Het bedrijventerrein van Joris Ide Groep in Ansbach, een stad nabij Nürnberg, staat vol hoog opgestapelde geïsoleerde dakpanelen. Allemaal op bestelling. “2017 wordt het beste jaar in onze geschiedenis. Schitterend”, zegt accountmanager voor Duitsland Tom Lanckriet terwijl hij langs de stapels wandelt, die klaarstaan voor transport. “Zelfs in augustus, normaal een rustiger periode, bleef het ontzettend druk.” Ook Joris Ide Groep maakt gebruik van het in heel Duitsland gebruikelijke tijdsconto: een werkweek varieert van 0 tot 50 uren, afhankelijk van de drukte.

Joris Ide Groep, in België en Frankrijk de marktleider in de productie en de verkoop van staalprofielen voor wand- en daktoepassingen in industriebouw en landbouw, opende in de zomer van 2013 zijn Duitse filiaal in Ansbach, pal naast de autosnelweg A6. Vier jaar later verdubbelde de bedrijfsoppervlakte. Op een aanpalend terrein, waar in 2012 nog maïs werd geteeld, kan nog eens worden uitgebreid.

“Het potentieel was er in Duitsland. Maar vanuit onze hoofdzetel in Zwevezele betekenden de transportkosten voor onze zware producten tot een zevende van de kostprijs. We hebben dat opgelost via een eigen filiaal, waarmee we ook Oostenrijk en Duitstalig Zwitserland bewerken.”

Eén productiehal maakt stalen profielplaten. In de tweede hal pronkt een 5 miljoen euro dure, 200 meter lange indrukwekkende, volautomatische constructie die de geïsoleerde panelen maakt. “Ons probleem? Goede medewerkers vinden. Ansbach en omgeving telt minder dan 2 procent werklozen. Die situatie hebben we ook in Zwevezele. We leren de Duitsers de West-Vlaamse mentaliteit kennen. Ik ben niet Herr Lanckriet. Zeg maar Tom. We zijn simpel, heel flexibel. Onze Duitse concurrenten zijn stijver en formeler. De Duitsers zijn wel veel nauwgezetter. Alles moet 100 procent juist zijn. Maar goed ook.”

Machiels Building Solutions (Urlau)

Donderdag 14 september, 14.30 uur. Het regent pijpenstelen in Urlau. Bij helder weer biedt het gehucht bij Leutkirch een prachtige blik op de Alpen, maar die verdwijnen nu in een regengordijn van laaghangende wolken. Sauwetter zouden de Duitsers zeggen.

Aan het landwegeltje Unteröschhöfe rijden vrachtwagens met bouwmaterialen heen en weer, op een heuvelrug prijken metershoge bouwkranen. “Dit project is onze stresstest. De druk is groot. We geven een belangrijk visitekaartje af. We moeten het goed doen”, meldt Marco Van Geel.

De projectleider van de NV Machiels Building Solutions snelt sinds dit voorjaar geregeld over de Duitse Autobahn tussen Genk en Urlau. De Limburgse bouwgroep kreeg een bijzonder contract van Center Parcs. De vakantieparkuitbater bouwt op een voormalig munitiedepot het grootste vakantiepark van Duitsland. Met grote steun van de bevolking: in een referendum keurde 95 procent van de inwoners de bouwplannen goed.

Machiels Building Solutions mag 401 vakantiebungalows leveren in houtskeletbouw. “De voordelen? We bouwen de buitenmuren en de daken in onze vestiging in Genk en monteren ze dan in Urlau. In een halve dag wordt één bungalow gemonteerd. Dat gaat dus heel snel. In de zomer van volgend jaar moet het laatste vakantiehuis af zijn. In september opent dit park de deuren.”

De Limburgers klaren de karwei met lokale monteurs en dakdekkers. “Je moet lokaal verankerd zijn. De Duitsers controleren onze bouwwerken heel strikt. Een geluk dat onze lokale onderaannemers heel goed samenwerken. Ze lossen samen problemen op. Een verschil met Belgische bouwwerven, waar de schuld bij een ander wordt gelegd als er iets verkeerd loopt.”