Trends laat zich oplichten: een rondleiding in de wereld van frauduleuze webshops (video)

De hoeken van ons huis netjes stofzuigen, het blijkt een helse opgave. Maar geen nood, op YouTube stikt het van de reclame voor producten die die klus klaren. Geldklopperij allicht, maar ik laat me voor één keer vangen, want ik wil weten wie die oplichters zijn. Ik kom terecht in een netwerk van webshops die een Schotse postbus delen met een schimmig bedrijfje uit Belize en eisen dat je hun prullen naar China terugstuurt. Welkom in de wereld van het professionele consumentenbedrog.

Het begon met een reclame voor een compacte maar krachtige airco op YouTube. Tegen een achtergrond van dramatische muziek en gemonteerde beelden zag ik deze tekst, in een soort Nederlands: “Air conditioning bedrijven willen niet dat je dit goedkope geheim te weten komt om een kamer af te koelen in 60 seconden zonder een fortuin te spenderen aan elektriciteit. John Van Aalst en Marco Janssen zijn twee jonge ingenieurs die opstapten bij hun bedrijf nadat ze een duister geheim ontdekten.”

Doorklikken naar de website getpolaire.com kan onmiddellijk, maar ik kijk nog verder naar de uitleg van John Van Aalst en Marco Janssen. Zij benadrukken dat ze belangrijke ingenieurs waren bij een Belgische marktleider in airco’s. Het bedrijf kwam echter in handen van nieuwe eigenaars, die minderwaardige componenten in hun toestellen stoppen. Het duo besluit dan zelf een goedkope en revolutionaire airco op de markt te brengen die weinig stroom verbruikt en enkel om de zoveel tijd wat water nodig heeft.

Het boezemt allemaal weinig vertrouwen in. Het verhaal van de sjoemelairco’s is overduidelijk verzonnen, en hun revolutionaire airco lijkt vooral een luchtbevochtiger met een ingebouwde ventilator. Maar het kwaad is geschied: de volgende weken krijg ik op YouTube reclame voor andere gadgets en websites, met dezelfde bombastische muziek en even groteske slogans. Ze blijken allemaal een onderdeel van een netwerkje van webshops waar online tientallen klachten over te vinden zijn, ook bij de consumentenorganisatie Test-Aankoop. Iemand probeert op relatief grote schaal consumenten op te lichten. Om te weten wie dat zijn, moeten we het spelletje meespelen.

Goedkoop en amateuristisch

De reclame zelf geeft al een idee over de schaal waarop die webshops opereren. Ze maken de spotjes in verschillende talen. In de Engelse versie heten de ingenieurs achter de revolutionaire airco Michael Lugo en Robert Abott. Wellicht zijn die namen even fake als in de Nederlandse versie. Op LinkedIn zijn geen John Van Aalst en Marco Janssen te vinden die in de airco-industrie werken, en al zeker niet bij de Belgische marktleider Daikin. Daar hebben ze nog nooit van die mensen gehoord.

“Wellicht hebben de mensen achter de campagnes gewoon veel voorkomende Belgische namen opgezocht. Het is een beetje verrassend dat ze niet met acteurs werken voor de getuigenissen. Er bestaan websites waar je al voor 5 euro iemand kunt inhuren om een script voor te lezen voor een onlinevideo. Dat gebeurt wel eens voor dat soort misleidende reclame”, zegt Lorenzo Bown van Storyme, dat gespecialiseerd is in onlinevideo.

Samen met enkele van zijn experts helpt hij het reclamefilmpje te analyseren. “Het is wellicht een goede truc om mensen te laten doorklikken naar de webshop. Het filmpje speelt in op angsten en problemen, maar het is goedkoop en wat amateuristisch gemaakt”, zegt creatief directeur Tone De Cooman. “De beelden komen wellicht uit databanken en de makers lijken een standaardsjabloon te gebruiken van een goedkope populaire tool om video’s te monteren. Bovendien staan in de Engelstalige versies redelijk wat spelfouten, wat verraadt dat ze geen native speakers zijn. Er zullen jammer genoeg altijd oplichters zijn op het internet, als consument moet je je daartegen proberen te wapenen. In dit geval zouden er toch veel alarmbellen moeten afgaan. Online zijn er heel wat negatieve commentaren te vinden. De adverteerder is ook gelinkt aan de YouTube-gebruiker Media Inc, maar die heeft geen filmpjes publiek staan. Als je doorklikt naar de webshops, zie je ook nergens een mogelijkheid om te mailen, en ook op de sociale media zijn ze niet echt aanwezig. Alles wijst erop dat ze onder de radar willen blijven, ondanks hun agressieve campagnes.”

Altijd bijna op

Hoewel de advertenties duidelijk van een louche bedrijf komen, houd ik mij van de domme en klik ik door naar een van de webshops. Ik kies voor de zusterwebsite myvacuumax.com, die een hulpstuk verkoopt om beter hoeken en andere moeilijk bereikbare plaatsen in huis te stofzuigen. Handig, want daar heb ik moeite mee. “Enkel vandaag 50 procent korting”, staat bovenaan de site. Een eerste leugen, want die banner staat er elke dag. En zelfs met die korting kost het hulpstuk 39 euro, weliswaar inclusief verzendingskosten. Op Ali-Express kost hetzelfde gadget minder dan 3 euro.

Vacuumax en zijn zustersites proberen de consument duidelijk onder druk te zetten om snel te kopen en vooral niet elders prijzen op te zoeken. De stock is altijd en overal ‘bijna op’ en als je doorklikt naar de checkout-pagina begint een timer te lopen. Na tien minuten ben je de uitzonderlijke korting kwijt. Dat blijkt ook niet waar te zijn. Er verschijnen ook voortdurend berichtjes onderaan de website als “Karel uit Londerzeel heeft 30 minuten geleden dit gekocht”, nog een overduidelijke leugen. Tot voor kort gebruikten populaire reiswebsites zoals Booking.com zulke praktijken. De Europese Unie dwong hen geen opdringerige berichten meer te tonen à la ‘nog slechts 1 kamer over’ tijdens het reserveringsproces.

Omweg langs Panama

Er springt nog iets in het oog op Myvacuumax en de zustersites: er is een integratie met Bancontact om met de kaart of de Bancontact/Payconiq-app te betalen. Dat is een heel veilige betaaloptie en ze geeft de website een legitiem tintje. Bancontact/Payconiq zegt dat het de webshops niet kent. Dat is logisch, want het verwerkt zo’n 150.000 transacties per dag. De woordvoerster weet wel dat de betalingen aan zulke webshops eerst via PPRO passeren. Die grote Britse transactieverwerker is een concurrent van de Nederlandse beurssensatie Adyen. PPRO antwoordt niet op meerdere vragen om uit te leggen hoe het webshops screent en misbruik probeert te voorkomen.

Voor ik betaal, probeer ik te achterhalen wie achter de websites zit. Er is nergens een e-mailadres of telefoonnummer te vinden, en de links naar Facebook- of Twitter-accounts werken niet. “Dat moet alle alarmbellen doen afgaan”, zegt Lieven Van de Velde. Als e-commerce-expert helpt hij kmo’s met hun webshop. “Een legitieme webshop verstopt zijn contactgegevens of contactformulier niet. Bovendien moet in de algemene voorwaarden of in de privacyverklaring de naam en het ondernemingsnummer staan van het bedrijf achter de webshop. Dat ontbreekt hier ook, en de algemene voorwaarden lijken gekopieerd van een andere website. Er is wel een verwijzing naar een contactformulier, maar dat verwijst dan weer naar een andere site, cscpremium.com.”

Zowel Van de Velde als de experts van Storyme geven ook de raad om de publiek beschikbare informatie over de domeinnamen op te zoeken. De meeste adressen zijn geregistreerd in Panama, maar de uiteindelijke eigenaar is nooit te achterhalen. Dat stinkt uren in de wind, maar ik betaal toch en dat levert mij een naam op.

Een Portugees in Estland

Ik betaal met Bancontact aan Sable Services LP. Dat geeft een match in het Britse bedrijvenregister. De zaakvoerder is Ricardo Diogo, een Portugees met ervaring als onlinemarketeer. Op LinkedIn presenteert hij zich als ‘director’ van WLM Media Group, een bedrijfsnaam die ook opduikt in de broncode van de webshops. Van dat bedrijf zijn geen contactgegevens te vinden. Een LinkedIn-verzoek aan Ricardo Diogo blijft onbeantwoord.

Op LinkedIn staat Estland als locatie, maar Sable Services is officieel gevestigd bij een Schotse verhuurder van postbussen. Die verhuurder vertelt aan de telefoon dat hij Sable Services en “het andere bedrijf dat hetzelfde adres gebruikt” binnenkort buitengooit als klant, want “u bent niet de eerste die belt met klachten”. Dat andere bedrijf is Viala Trade Limited uit het Centraal-Amerikaanse land Belize, wellicht ook een postbusfirma.

Ondertussen heb ik een bevestiging van de bestelling en de verzending gekregen, weer van een andere naam: Pandooshop.com. Dat blijkt een uitgebreidere webshop met allerlei prullen en gadgets. Het draait op het bekende Shopify-platform waar je gemakkelijk een onlinewinkel kunt beginnen. Ook de persdienst van Shopify antwoordt niet op vragen of deze webshop zijn gedragscode schendt en hoe het de handelaren screent.

Twijfel? Doe het dan niet

Ricardo Diogo is onbereikbaar, maar hij verstuurt wel netjes het hulpstuk voor de stofzuiger. Het werkt een beetje, maar niet zo goed als de reclame beweert. Een retourformulier ontbreekt, net zoals een factuur, wat erop wijst dat de btw – die in België verschuldigd is – ontdoken wordt. Het verzendadres is het depot van de Luxemburgse post, alles om de echte identiteit te verbergen. Het hulpstuk terugsturen is geen optie, dat kost alleen maar extra geld (zie kader Niet tevreden? Nog meer geld kwijt). Het bedrijf voor de rechter slepen voor 39 euro – in Schotland? – is ook een onbegonnen zaak en zeker geen garantie op succes. De weggemoffelde en vaag opgestelde algemene voorwaarden laten veel ruimte tot interpretatie.

Ik meld de zaak toch bij de federale overheidsdienst Economie, want de reclame is duidelijk misleidend en de webshop is op veel vlakken niet oké. Mijn claim wordt ook doorgestuurd naar het Europees Centrum voor de Consument (ECC), dat helpt bij geschillen met handelaren in een ander land. “Wij krijgen veel vergelijkbare klachten”, zegt Karen Ghysels van het ECC. “Dat gaat van namaak tot webshops waarvan absoluut onduidelijk is wie de verkoper is. We hebben onze adviezen daarover gebundeld op webshopcheck.be. Weet je niet met wie je in zee gaat, doe het dan niet. Wij werken samen met de Economische Inspectie, maar handhavend optreden is heel moeilijk, omdat zulke onlineverkopers overal kunnen zitten. En zo’n website is de ene dag online en de volgende offline.”

Karma is a bitch

Karen Ghyssels kent ook de bijna identieke website my-vacuumax.com, met hetzelfde logo en demofilmpje. Het opzetstuk is er wel 10 euro goedkoper. De domeinnaam is bij een andere provider geregistreerd, de algemene voorwaarden zijn anders en er is zelfs een goed zichtbaar e-mailadres. Maar het vertrouwen smelt snel weg. Het adres van de hoofdzetel is een appartementsblok in Agde, een kuststadje nabij Montpellier. De webshop aanvaardt alleen betalingen met creditcard via een ander platform, maar het is niet duidelijk aan wie je precies betaalt. Via e-mail vraag ik wat de link is met de andere Vacuumax-site, maar er komt enkel het summiere antwoord dat ik beter bij hen kan kopen. Van twee één: ofwel gaat het om dezelfde oplichters die op verschillende paarden wedden, ofwel zijn het concurrenten die hen kopiëren. Karma is a bitch.

Uiteindelijk komt er nog een beetje gerechtigheid gevallen. Terwijl ik dit artikel schrijf, blijken de de betaalpagina’s op myvacuumax.com en getpolaire.com “tijdelijk buiten dienst”. Mijn virusscanner blokeert ze als ‘scam’, oplichterij dus. Iemand heeft ze op een zwarte lijst gezet en wellicht is dat een beetje mijn verdienste. De checkout-pagina’s hadden een link met de transactieverwerker PPRO, en die boden onder meer Bancontact aan als betaaloptie. PPRO antwoordde niet op onze vragen, maar heeft wellicht het zaakje toch eens bekeken en de accounts gedeactiveerd en ook ergens gemeld. Ook op YouTube krijg ik geen advertenties meer te zien van de verdachte websites.

Gezonde paranoia

De geblokkeerde pagina’s zijn een morele overwinning, maar ik ben mijn geld wel kwijt. Ricardo en zijn concurrenten hebben wellicht al nieuwe bedrieglijke sites opgezet. Dit blijft oneerlijke concurrentie voor legitieme Belgische webshops. Wat het extra zuur maakt, is dat veel internetbedrijven meeprofiteren van dat consumentenbedrog. De transactieverwerkers, Shopify en YouTube hebben nochtans voldoende middelen om hun partners te screenen en de consumenten beter te beschermen.

Vooral YouTube zit in een cruciale positie. De frauduleuze webshops proberen zich zo goed mogelijk te verbergen op het internet. Ze maken zich onvindbaar voor zoekmachines zoals Google. Maar de oplichters lokken klanten met misleidende onlinereclame op YouTube, nota bene het eigendom van Google. Het is moeilijk te achterhalen hoeveel onze oplichters betalen aan YouTube. Het moet een fractie van een fractie zijn van de 15 miljard dollar aan reclame-inkomsten die YouTube binnenhaalt. Een Belgische pr-medewerkster van Youtube stuurt een lang antwoord dat samen te vatten is als ‘wij doen ons best om misbruik te voorkomen’. Ze verwijst naar de procedure om misbruik te rapporteren. Die lijkt voor verbetering vatbaar. Eerst moet je tijdens de reclame in een menu een referentie vinden. Niet echt gebruiksvriendelijk, en de reclame is vaak snel afgelopen. Voor een gedetailleerde melding moet je daarna een apart formulier zien te vinden op de website van Google. Frauduleuze webshops kunnen dus bijna ongestoord hun gang gaan. Een beetje gezonde paranoia is vooralsnog de enige remedie tegen dat soort oplichting.