Stille fortuinen van Vlaanderen: Familie Dossche zijn vooruitziende investeerders in gezonde, vegetarische voeding

De Oost-Vlaamse broers Filip, Frederik en Peter Dossche focussen al drie decennia op biologische en vegetarische voeding. Ze bekleden solide marktleidersposities in België en Nederland. Maar hun keten voor gezonde voeding Exki gaat door een zware storm.

Een radicalere keuze kon moeilijk. Eind oktober 1998 werd de familiebreuk officieel. Na een jarenlang conflict hakten de nazaten van de broers van de tweede generatie, Daniël en Irené Dossche (zie stamboom), de knoop door. De tak rond Irené Dossche koos voor een dure uitkoop van wat toen een voederconglomeraat was met kippenproductie, bloemmolens, bakkerijen, veevoeder en restaurants. Dat verhaal kon u eerder hier lezen.

De tak rond Daniël Dossche koos voor een totaal andere voedingsproductie. Daniël zelf maakte het niet lang mee, want hij overleed in het voorjaar van 2001. De gangmakers waren zijn drie zonen Filip (69), Frederik (62) en Peter Dossche (65). Ze leerden de Vlaming falafel, hummus, kikkererwtenpaté en tofu eten. De voorbije drie decennia stonden zo goed als volledig in het teken van biologische, vegetarische voeding. De familie doet dat het liefst in alle luwte. “Wij staan op onze discretie”, meldt Peter Dossche in een kort telefonisch gesprek. “Maar we kunnen u uiteraard niet tegenhouden bij het maken van een portret.” Broer Frederik Dossche polste een dag later, nadat we bij een derde partij hadden gehengeld, naar enige commentaar.

Een voormalige topman van een voedingsconcern kruiste ooit de degens met Frederik Dossche tijdens een debat over vegetarische alternatieven op VRT. “Een vriendelijke, een beetje introverte man”, luidt het oordeel. “Frederik Dossche gaf geen militante indruk. Hij leek me wel bezield door zijn zaak, overtuigd van het nut van zijn bedrijvigheden.”

Trends Impact Awards

Sinds eind de jaren negentig timmeren de drie broers aan het alternatieve voedingsimperium. Het telt diverse filialen, vaak dochters van holdings. Maar wat ontbreekt, is één centrale, consoliderende familiale holding. De websites van de bedrijven zijn vaak gekruid met begeesterende terminologie. “Gezonde, voedzame en vegetarische voeding. Menselijkheid, ecologisch bewustzijn en creativiteit zijn kernwoorden”, klinkt het bij de vorige zomer ontbonden bv Abinda. De producent van onder meer hummus en falafel voor Delhaize fuseerde vorig jaar met het wellicht bekendste bedrijf van de familie, De Hobbit in Maldegem. Die vennootschap werd in 1983 opgericht door de toenmalige buurman van Frederik Dossche, Erik Dewilde. In 1999 kochten de drie broers de pionier in de sector van vleesvervangers. “Ze ontpopten zich de afgelopen twintig jaar tot vooruitziende investeerders in de groeimarkt van gezonde, vegetarische voeding”, oordeelde Trends in oktober vorig jaar. Het bedrijf werd toen geportretteerd als één van de pioniers van de Trends Impact Awards, een initiatief van Trends rond duurzaamheid. Het begon met de productie van tempeh, later seitan en tofu. Onlangs lanceerde De Hobbit ook producten met lupine en hennep. Goed voor meer dan veertig veganistische producten vandaag, zoals salades, burgers en smeerpasta’s.

In 2023 fuseerde de onderneming, behalve met Abinda, met nog een vegetarische producent, De Paddenstoel. Boven die fusiegroep steekt de nv Food For Freedom, een bedrijf met een gezonde balansstructuur en in 2023 een brutomarge van 4,5 miljoen euro en een bedrijfswinst van 1,2 miljoen euro. Food For Freedom heeft nog een tweede dochter, in Nederland. Bumi Organics in Amsterdam heeft het merk Bumi, voor tempeh en seitan. Volgens de website betekent ‘bumi’ aarde in het Indonesisch, het land waar tempeh vandaan komt. Het wordt in diverse winkels verkocht, onder meer in de supermarktketen Jumbo.

Vierde generatie

Frederik Dossche stond ruim twee decennia als CEO aan het roer van De Hobbit. In 2021 gaf hij de fakkel door aan zijn dochter Marie-Astrid Dossche (32). De jurist studeerde volgens haar LinkedIn-profiel rechten aan de universiteiten van Namen, Leuven en Harvard. De dochter lijkt iets communicatiever dan de vader, en gaf al enkele interviews, vooral aan gespecialiseerde media. Kort na haar aanstelling kwam ze aan het woord in Het Nieuws van West-Vlaanderen. “Ik ben heel warm ontvangen. De sfeer binnen het bedrijf is heel goed. Ik heb mijn start als heel prettig ervaren. Mooi dat dit zo kan.”

En toch is er nog bijzonder veel werk aan de vegetarische winkel. In 2022 startte De Hobbit een samenwerking met Arvesta, de commerciële poot van de landbouworganisatie Boerenbond. Samen zetten ze de schouders onder een project voor biologische sojateelt in België, een cruciale grondstof voor vegetarische vleesvervangers. Op termijn wil De Hobbit samen met Arvesta de helft van zijn biologische soja in België telen, op 100 hectare. “De consument meekrijgen in het verhaal is een blijvende uitdaging”, besefte Marie-Astrid Dossche bij de voorstelling van het project. “De consument leerde vlees klaar te maken en te kruiden, maar met vleesvervangers kwam hij vaak nog niet in aanraking. Dat verandert. Vooral tofu lijkt stilaan meer ingeburgerd.”

Marktleider

De familiale belangen zitten verspreid over diverse filialen en holdings, met steeds weer andere merknamen. Bioline verkoopt producten die zijn geteeld zonder kunstmest of chemische pesticiden. In het gamma zitten vegetarische burgers, balletjes, sticks en salades. Een andere vierdegeneratietelg, Luc Dossche, staat aan het roer van Biofresh, een groothandelaar in biologische producten. De nv Biofresh Belgium haalde vorig jaar een omzet van 97 miljoen euro, met weliswaar een lage bedrijfswinst van 1,9 miljoen euro. Het bedrijf heeft een zeer solide positie en levert biologische voeding van lokale producenten aan 500 biospeciaalzaken. Die hebben een marktaandeel van 40 procent in hun segment.

Maar daarmee houdt het niet op. Biofresh behoort tot alweer een tussenholding, de bv Noorderwal. Die is een medeaandeelhouder van Udea, een Nederlandse groothandel in biologische levensmiddelen en natuurlijke drogisterijproducten. Udea is de franchisegever van Ekoplaza, de grootste biologische supermarktketen in Nederland. In 2019 fuseerden Biofresh Belgium en Udea.

Niet enkel de voeding bij de familie Dossche is biologisch en vegetarisch, ook de cosmetica. Via alweer een andere holding, de nv D’Hoye Invest, heeft de familie een belang van 60 procent in de nv Jojoba Care. De balans van het boekjaar 2023 geeft een totaal van iets meer dan een half miljoen euro, en een flinterdunne bedrijfswinst van 1.235 euro. Jojoba Care levert verzorgingsproducten op basis van jojobaolie en natuurlijke geuren. De olie wordt geperst uit de gelijknamige struik, die onder meer groeit in de Amerikaanse staten Californië en Arizona. Het gaat om cosmeticaproducten voor gelaatsreiniging, gezicht- en huidcrèmes, en deodoranten.

Hoofdaandeelhouder van Exki

De broers Dossche zijn eveneens de grootste aandeelhouder van de voedingsketen Exki. Via alweer een afzonderlijke holding, de nv Drinks, Food and Health, heeft de familie 48,22 procent van de aandelen. Exki staat voor gezonde kwaliteitsvoeding. ‘Gezonde restaurants, volwaardig plantaardig’, staat op de website.

Maar de financiën van Exki zijn minder gezond. Het is van het boekjaar van begin februari 2018 tot eind januari 2019 geleden dat de keten nog winst maakte. Exki heeft veel vestigingen in Frankrijk. In 2019 volgde het eerste verlies, vooral door Frankrijk. De restaurants ondervonden er grote hinder van de acties van de protestbeweging van de gele hesjes. Daarna volgden de pandemie, en vanaf 2022 de hoge inflatie en de forse stijging van de grondstofprijzen. Zelfs in het jongste boekjaar, tot eind januari 2024, maakte Exki verlies. De gemiddelde omzet per restaurant is gewoon te laag. Het totale verlies is opgelopen tot meer dan 20 miljoen euro. De omzet zakte bovendien tot iets meer dan 30 miljoen euro, met 265 werknemers. In het laatste winstjaar van 2018-2019 klokte de omzet nog af op meer dan 68 miljoen euro, en werkten er ruim 600 mensen.
Sinds 2020 staken de aandeelhouders 21 miljoen euro bijkomende middelen in Exki. De banken verlengden de terugbetaaltermijn van de leningen. Via de overheid werd nog eens een lening van 12,5 miljoen euro bekomen.

En begin dit jaar werd CEO Frédéric Rouvez, Manager de l’Année 2009 bij onze confraters van Trends-Tendances, ontslagen. Het zette voorlopig weinig zoden aan de dijk. De nieuwe CEO is Stan Monheim (50). Hij haalde begin november in een interview in de zakenkrant L’Echo de la Bourse zwaar uit naar de gang van zaken in het bedrijf. De horeca heeft het weliswaar moeilijk. Maar Monheim verweet zijn voorganger een gebrek aan professionalisme en onderbenutting van het potentieel. Inmiddels werd al gesleuteld aan het productengamma. Maar de nieuwe CEO pleitte nogmaals voor een bijkomende kapitaalverhoging met 10 miljoen euro. Dat geld dient voor broodnodige investeringen en bijkomende liquide middelen. Bovendien zou hij het nog resterende bedrag van de overheidslening (er bleef nog een ongebruikte schijf van 6 miljoen euro over) liever niet gebruiken, want de rentevoet was te hoog.