River Cleanup wil kennishub worden: ‘We hopen dat we ooit overbodig worden’

River Cleanup lanceert binnenkort een nieuwe automaat om afval uit het water te halen. De Belgische vzw die ijvert voor plasticvrije rivieren haalde in drie jaar meer dan 1 miljoen kilogram afval op. Intussen zijn niet langer de kilo’s maar de wereldwijde impact het streefdoel.

River Cleanup neemt binnenkort de River Skimmer 2.0 in gebruik. Dat toestel, met een debiet van 500.000 liter per jaar, zou in die tijd 1.000 kilo plastic uit het water moeten halen. Ruim een jaar geleden liet de organisatie in Merksem al een eerste River Skimmer te water. In de vier jaar van zijn bestaan is River Cleanup een begrip geworden, en dat niet enkel in ons land. De vzw die rivieren plasticvrij wil maken, is uitgegroeid tot een referentiespeler met projecten in tachtig landen. “De denkoefening over River Cleanup 2.0 is zo goed als klaar”, zegt oprichter Thomas de Groote. “We moeten nu doorgroeien. Terwijl de focus eerst lag op de kilo’s afval, draait het er nu vooral om dat we een referentieorganisatie moeten worden. Enerzijds willen we in tien landen rivieren afvalvrij maken, anderzijds willen we in de andere landen mensen helpen om hetzelfde te doen. Wij ontwikkelen de methodologie en profileren ons als een hub waar ze terechtkunnen.”

Vlerick-verleden

Thomas de Groote klinkt opvallend zakelijk. Al hoeft dat niet te verbazen van een Vlerick-alumnus. Na een carrière in de zorg – bij UZ Brussel en later bij Armonea – volgde hij in 2018 zijn vrouw, die voor haar werk naar Düsseldorf moest verhuizen. Hij stond er mee aan de wieg van een initiatief om afval uit de Rijn te halen. De kiem daarvoor had zijn zus een jaar eerder gelegd. Ze had hem uitgedaagd elke dag 10 minuten afval van de straten te halen. “Ik was geen groene jongen, nog altijd niet, maar ik kreeg toen wel in de gaten hoe groot het afvalprobleem is”, vertelt De Groote. “Ik wilde meer doen. Dus zocht ik in Düsseldorf lokale initiatieven om een grote actie op te zetten voor de World Cleanup Day. Dat was de start van Rhine CleanUp. Uiteindelijk brachten we tienduizend mensen op de been, op zestig locaties langs de stroom. Je voelde direct: hier zit meer in.”

De Duitse organisatie besloot zich op Duitsland te richten. De Groote, die intussen opnieuw verhuisde naar ons land, zag het groter en startte daarom in 2019 in België River Cleanup op. Al vanaf het begin kreeg het initiatief steun van de bedrijfswereld. “We zijn bij de oprichting een traject voor onze branding gestart met Duval, en dat zat meteen goed”, zegt hij. “Misschien heeft het er ook mee te maken dat ik ooit nog praeses ben geweest. Sponsordossiers waren voor mij iets vanzelfsprekends. In elk geval voelden onze sponsors meteen dat we het professioneel aanpakten.”

Het kernteam van elf mensen, van wie zeven fulltime medewerkers, zit verspreid over België, Albanië, Kameroen en Indonesië. De omzet groeit: van 90.000 euro in 2019 over 270.000 in 2020 naar 850.000 euro in 2021. Dit jaar zal River Cleanup vermoedelijk landen op 1,2 miljoen euro. Voor volgend jaar hoopt de Groote op 3 miljoen.

Internationaal

85 procent van de inkomsten komt van bedrijven die een actie willen opzetten of het initiatief om de een andere reden ondersteunen. Tot de sponsors van het eerste uur horen bijvoorbeeld Multi Masters Group, Delhaize en Unilever. “Ik heb liever een paar bedrijven die in totaal 100.000 euro geven dan honderdduizend mensen die ieder 1 euro schenken”, zegt De Groote. “De interesse van de bedrijfswereld groeit bovendien, omdat heel wat bedrijven iets willen doen rond duurzaamheid. En met plastic vervuilde rivieren vind je overal.”

Met activiteiten in tachtig landen is River Cleanup nu al erg internationaal. Zo zette het onlangs met Deutsche Bank opruimacties op in New York, Mumbai, Madrid, Milaan, Londen en België. Daarbij kiest River Cleanup steevast voor een samenwerking met lokale spelers en het lokaal betrekken van consumenten. Maar aan die lokale acties hangt ook telkens de vraag vast om de organisatie te ondersteunen in haar wereldwijde ambitie. Voor elke euro die een sponsorbedrijf in een lokale actie steekt, moet het een euro investeren in de wereldwijde werking van River Cleanup. Daar zet de organisatie wel de belofte tegenover om voor elke ontvangen euro één kilo afval uit de meest vervuilde rivieren ter wereld te halen en via schoolprojecten of lokale acties mensen bewust te maken van de mogelijkheden om anders met plastic om te gaan. “Wij vinden dat een mooie win-winformule”, zegt De Groote. Het mogelijke nadeel van dat businessmodel: op een dag zijn alle rivieren wel opgeruimd. Thomas de Groote: “We hopen dat we ooit overbodig worden. Alleen: als je ziet hoe het gebruik van plastic evolueert, zal dat niet voor morgen zijn. 5 procent van het geproduceerde plastic belandt in de natuur. Vandaag is dat 11 miljard kilogram. Als we niets veranderen, loopt dat tegen 2040 op tot 29 miljard.”

Naar 100 miljoen kilo

Haar doel om 1 miljoen kilogram plastic uit de rivieren te vissen, haalde de organisatie vorig jaar al. Het volgende streefcijfer is 100 miljoen, al is dat niet meer het belangrijkste doel. De Groote wil nu vooral een organisatie uitbouwen die schaalbaar is. Als River Cleanup overal mensen kan helpen om rivieren op te ruimen, zonder dat het dat zelf hoeft te doen, dan volgt die mijlpaal van 100 miljoen kilogram als het ware vanzelf. “Wij moeten een hub worden die knowhow kan bieden”, zegt De Groote. “We houden ons daarom niet enkel bezig met clean-ups, maar ook met educatie en het bewustmaking over de omgang met plastic. We willen geen organisatie worden die overal satellieten met projectmanagers voor opruimacties neerpoot. Wij willen een wereldwijde netwerkorganisatie zijn. Daarvoor willen we in twee landen per continent zelf een project doen met onze methode. Die zijn we nu aan het finetunen in Indonesië, waar we een zijarm van de meest vervuilde rivier ter wereld in twee jaar plasticvrij willen maken. Dat vergt meer dan opruimacties. Dat project kan fungeren als proof-of-concept.”

De juiste dingen

Tegenslagen zijn er de afgelopen jaren ook geweest. Zo werkte River Cleanup een gedetailleerd plan uit voor een producent van fastmoving consumer goods, maar die blies het project af wegens een internationale reorganisatie. “Stoppen was nooit een optie”, zegt De Groote. “Er mogen nog zoveel mensen zeggen dat iets onmogelijk is, wij weten dat we met de juiste dingen bezig zijn. Het is balen als zo’n project in de prullenmand belandt, maar aan elke ontgoocheling zit een goede kant. In dit geval: een denkoefening kun je recycleren en aan andere partners voorstellen. Sinds ik met River Cleanup begonnen ben, komt zoveel positieve energie vrij. Ik zal dit de rest van mijn leven blijven doen.”

Vanuit passie iets nastreven heeft één nadeel: je snelt jezelf makkelijk voorbij. Dat beseft De Groote. Of in elk geval zijn vrouw, die nog altijd klaagt over de beginperiode waarin hij zonder loon dag en nacht in de weer was. “Ik heb intussen een coach, om een burn-out te vermijden”, zegt De Groote. “Ik probeer bewuster te leven, ben opnieuw gaan joggen en zet in het weekend mijn computer niet meer aan. Binnenkort krijg ik mijn eerste les transcendente meditatie.”