‘Privacy? Kijk ook eens naar uzelf’

We koesteren de illusie dat we altijd weg kunnen als Facebook, Google, TikTok of Alibaba het te bont maken. Vergeet het, zegt Trends-hoofdredacteur Wim Verhoeven.

Boven de coronacrisis zweeft een ongemakkelijke kwestie: onze privacy. Dat ‘zweven’ mag u letterlijk nemen sinds enkele ijverige politiezones drones wilden inzetten om de contactbeperkingen te handhaven. Maar het spookt al langer. In de eerste lockdown wilden kustburgemeesters hun tweedeverblijvers buiten houden. “Met warmtedetectoren kunnen we heus wel zien of u in uw appartement bent of niet”, klonk het toen. Hetzelfde liedje bij de corona-app: Big Brother keek mee. Erger nog: contactspeurders – vazallen van de overheid – zouden ons bellen om naar onze contacten te vragen! Nu volgen de drones. Emotionele debatten zijn het. Telkens komt 1984 van George Orwell akelig dichtbij. Daarom een poging om de emoties uit en de volwassenheid in het debat te krijgen.

Drones, zware boetes, een halve politiestaat uitbouwen: het zijn tekenen van onmacht. Veel mensen zien het nut van de coronamaatregelen niet meer in. Ze zijn moe. Dat zou de politici op alle niveaus tot nadenken moeten stemmen. Er is al vaker gepleit voor professionele communicatie. Politici houden de teugels graag zelf in de hand, maar de kakofonie die nu al maanden aanhoudt in de klassieke en sociale media maakt dat vrijwel onmogelijk. De overheid dringt tot veel mensen niet meer door. Extra druk, controles en sancties maken dat alleen erger. Drones boven je tuin zijn alvast om die reden een foute boel.

Privacy is iets totaal anders. Een drone of een contactspeurder ervaren we bijna als een fysieke inbreuk. Alsof er plots een wildvreemde door je tuin loopt. En dus staan we op onze achterste poten. Ondertussen staan al onze tuinen open bloot op Google Maps. Mijn gemeentebestuur kan op luchtbeelden zien of ik illegale bouwsels op mijn grond heb staan. De wagentjes van Google Street View rijden door de straat. En als ik naar de snelweg rij, tel ik twaalf van die slimme, griezelige, blinkende camera’s die mijn nummerplaat herkennen. Wat krijgt een agent allemaal op zijn schermpje te zien bij een preventieve wegcontrole? Een deel van de publieke opinie wil ondertussen een vermogenskadaster invoeren en meekijken in onze geldbeugel. Maar incivieke medeburgers controleren tijdens de grootste gezondheidscrisis ooit? Daar willen we niet over praten.

Het is vooral vreemd dat we veel minder vertrouwen lijken te hebben in onze overheid dan in een aantal oppermachtige miljardenbedrijven die ons controleren van de andere kant van de wereld, soms zelfs vanuit puur dictatoriale regimes. Onze overheid bestaat tot nader order uit een wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht die elkaar min of meer in balans houden. Is dat alleenzaligmakend? Nee, maar biedt Marc Zuckerberg, Jack Ma of Xi Jinping meer garanties?

We koesteren de illusie dat we altijd weg kunnen als Facebook, Google, TikTok of Alibaba het te bont maken. Vergeet het. We zitten vast in hun web. We wiegen onszelf in slaap met de gedachte dat we onze data eerlijk ruilen voor hun service. Niks eerlijk. We weten niet wat we afstaan en al helemaal niet wat ermee gebeurt. We geven een blanco cheque. Dat doen we overal. In ruil voor een kortingkaart erger ik me de jongste tijd blauw aan mijn supermarktketen. Die wil mij producten aanpraten op basis van mijn consumptiegedrag, zonder te weten dat ik al mijn verse groenten bij de lokale handelaars koop. Met wie maken zij deals? Wat doen zij met mijn consumptiepatroon? Nu en straks? Wie volgt? Mijn slimme auto? Mijn slimme bank? Mijn slimme verzekeraar?

Wie dat allemaal toestaat, zou ook volwassen moeten zijn in de discussie over privacy en de overheid. Vertrouw de rechterlijke macht die onze beleidsmakers controleert. Waak mee over het tijdelijke karakter van de strenge maatregelen. En ga met uw persoonlijke privacybeleid eens voor de spiegel staan. In de hoop dat niemand u filmt.