Primato uit Putte is een rendabele topspeler in tomatenteelt: ‘Wij combineren slim databeer met groene vingers’

Land- en tuinbouw in Vlaanderen zijn niet enkel kommer en kwel. Vooral zij die groenten onder glas telen, kunnen nog goed geld verdienen. Vooraan in de lijst van meest rendabele landbouwbedrijven staan serretelers van tomaten. Primato uit Putte is een voorbeeld van een combinatie van toptechnologie en een slimme verkoopstrategie.

Aan de Lierbaan in Putte, het mekka van de Vlaamse groenteteelt onder glas, waait een kille zuidwestenwind over de 200 meter lange oprijlaan van het tuindersbedrijf Primato. De eigenaarsfamilie Pittoors teelt er het jaar rond tros- en kerstomaten in twee reusachtige serres van elk 6 hectare, of twaalf voetbalvelden groot. In de 135 meter lange, nauwe gangen werpen ledlampen een bonte kleuren- en lichtschakering van wit, rood, blauw en paars op meterslange, robuuste stengels met weelderig groen-geel-donkerrode tomatentrossen.

De eigenaarsfamilie Pittoors omschrijft zichzelf als “een familie met een passie voor tomaten”. Vader Guy (59) runt het bedrijf samen met zijn zonen Colin (29) en Kevin Pittoors (33), en diens echtgenote Chelsey Kenis (30). Sinds 2015 zit het bedrijf in het nieuw. Het oogt bijna als een tempel van innovatie. Met een bijna maniakale gedrevenheid wordt de tomatenproductie zeven dagen op zeven, het etmaal rond, gecontroleerd en gestuurd. Onder meer mede met digitale technologie worden voeding, waterverbruik, temperatuur, de stand van de plant en luchtvochtigheid in goede banen geleid. Via een app op zijn telefoon controleert Kevin Pittoors ook vanop afstand voortdurend planten in de serres. “Zelfs in het weekend aan de koffietafel”, glimlacht vader Guy.

Hommels van Biobest staan in voor de natuurlijke bestuiving, sluipwespen van hetzelfde biotechnologische bedrijf uit Westerlo bestrijden schadelijke insecten. “Groene vingers en kennis van de landbouwstiel blijven uiteraard heel belangrijk, maar het beheer en het sturen van data wordt almaar belangrijker”, benadrukt Kevin Pittoors. “Daarmee haal je 10 tot 15 procent meer rendement uit je teelt. Dat is het verschil tussen winst en verlies.”

Lonen aan de top

Volgens het Landbouwrapport 2024 Vlaanderen, gemaakt door de administratie Agentschap Landbouw en Zeevisserij, bedraagt het gemiddelde arbeidsinkomen per familiale arbeidskracht op een boerderij 44.705 euro. Dat is 8 procent lager dan het gemiddelde inkomen van een Vlaamse loontrekkende, dat 48.595 euro bedraagt. Maar die cijfers verdienen nuance: het gaat om gemiddelden. Tuinbouwbedrijven doen het goed, met een gemiddeld arbeidsinkomen per familiale arbeidskracht van 84.100 euro. Riant zijn de inkomens bij glasgroentebedrijven: gemiddeld 135.800 euro per familiale arbeidskracht. Die bedrijven zijn doorgaans ook veel gezonder dan andere takken van de landbouw.

Wat maakt tuinbouw rendabeler?

“Het is een specifieke sector, waar de productie in een sterk gecontroleerde omgeving verloopt en de risico’s gerelateerd aan het weer veel minder aanwezig zijn”, duidt professor landbouweconomie Xavier Gellinck. “Glastuinbouwers dekken in belangrijke mate de risico’s in via het afsluiten van contracten met de afnemers, waarbij in mindere mate product wordt afgezet op de vrije markt. De belangrijkste variabele kostenpost van dergelijke bedrijven is energie, en die hebben de meeste onder controle via bijvoorbeeld warmte-krachtcentrales en/of contracten via termijnmarkten.”

Die analyse sluit naadloos aan bij het zakenmodel van de trostomatenteler Primato. “Wij zijn rendabel, maar dat is nog geen reden tot juichen”, benadrukt Guy Pittoors. “Wij zijn de voorbije dagen niet mee gaan betogen, maar wij delen wel de bezorgdheid en de bekommernissen van onze collega-landbouwers.”

Primato heeft met zijn dagverse product, tomaten, minder internationale concurrentie dan bijvoorbeeld granen en vlees. Vooral de veiling Belorta in Sint-Katelijne-Waver is cruciaal voor de prijsvorming. “Via die coöperatie van ruim 1.200 telers/tuinders bundelen wij ons aanbod, en zo gaan we samen naar de winkelketens”, benadrukt Guy Pittoors. Voor circa 55 procent van de volumeverkoop sluit Primato via de veiling Belorta vaste jaarcontracten, die weliswaar ook rekening houden met prijsschommelingen. Primato heeft bovendien al vijf jaar een exclusieve samenwerking met Delhaize voor één tomatenras, de smaaktrostomaten. “Het eerste jaar van de samenwerking hebben we veel leergeld betaald”, herinnert Kevin Pittoors zich. “Vandaag hebben we aardig wat vakkennis opgebouwd rond smaaktrostomaten. Delhaize is ook de enige winkelketen waarmee we rechtstreeks samenwerken.”

Het overige 45 procent verkoopt Primato via de veiling. “De prijs is er een eerlijke weerspiegeling van vraag en aanbod”, vindt Guy Pittoors. “Die prijs heeft voor- en nadelen, met hoogtes en laagtes.” Twee derde van de tomaten van Primato blijven in eigen land, Het bedrijf verkoopt in een straal van 300 kilometer, tot Parijs en het Roergebied.

Opvolging verzekerd

Rendabel boeren is dus wel degelijk mogelijk. Maar een uit de kluiten gewassen groenteserre onder glas vergt een investering van enkele tientallen miljoenen euro’s. “De instapdrempel voor jonge tuinders ligt dus bijzonder hoog”, beseft Kevin Pittoors van Primato. “Ons leidinggevend team weerspiegelt die situatie. Zeven van de tien kaderleden zijn jonger dan dertig jaar. Het zijn zonen of dochters uit andere tuindersfamilies en die graag met ons bedrijf willen doorgroeien”.

Vergrijzing is een pijnpunt in de landbouw. De gemiddelde leeftijd van de landbouwer is 56 jaar, registreert het Landbouwrapport Vlaanderen 2024. Amper 15 procent van de boeren is jonger dan 40 jaar, een kwart is ouder dan 65 jaar. Bovendien heeft slechts 13 procent van de bedrijfsleiders ouder dan 50 een vermoedelijke opvolger.

“Ook bij de glastuintelers van Belorta is de gemiddelde leeftijd 56 jaar”, duidt Guy Pittoors. “Toen ik in de jaren negentig begon, waren we met 28 starters. Velen zijn inmiddels afgehaakt, en bij de blijvers heeft niet iedereen een opvolger. Je praat over een sector waarin je investeringen pas na twintig jaar kunt terugverdienen. Als je al vergunningen krijgt, want ook dat duurt vaak vier tot vijf jaar.”