Poetin-getrouwe Igor Makarov heeft topfunctie bij UCI: de Russische kingmaker van de koers

Met zondag de Ronde van Vlaanderen en later in april nog heel wat topklassiekers beleeft het wielerseizoen een eerste hoogtepunt. Het leidt de aandacht af van een op zijn minst vervelende situatie aan de top van de internationale wielerbond UCI: de steenrijke Russische ondernemer en Kremlin-intimus Igor Makarov speelt er nog altijd een zeer invloedrijke rol.

België en het noorden van Frankrijk zijn in april the place to be voor het wielercircus. Na de aankomst van de Ronde van Vlaanderen zondag in Oudenaarde verschuift de aandacht naar de kasseitocht Parijs-Roubaix met aankomst op de wielerbaan van de vroegere textielstad. Minder bekend is dat er vlakbij nog een tweede overdekte wielerpiste ligt, de Vélodrome Couvert Régional Jean Stablinski.

Daar vond eind oktober vorig jaar het wereldkampioenschap baanwielrennen plaats. De normaalste zaak van de wereld, zeker gezien de mythische weerklank die Roubaix in de wielerwereld heeft. Eigenlijk was het niet de bedoeling dat het WK in de Noord-Franse stad zou plaatsvinden. Oorspronkelijk was het gepland in Turkmenistan, maar de coronapandemie gooide roet in het eten. Eind juni 2021 werd ook al het Europees kampioenschap baanwielrennen in Minsk geannuleerd door de spanningen in de regio. Grote evenementen in Wit-Rusland en Turkmenistan, landen met niet echt een wielertraditie: het oogt vreemd.

De verklaring is te zoeken bij één persoon: Igor Makarov, een steenrijke Russische zakenman actief in de gas- en oliesector, die al jaren in het directiecomité van de Internationale Wielerunie (UCI) zit en een bepalende invloed heeft op het reilen en zeilen in de koerswereld. Van Makarov is bekend dat hij dicht bij het Kremlin staat en een intimus van Vladimir Poetin is. Daar waar andere sportfederaties Russische bonzen na de inval in Oekraïne opzij hebben gezet, is Makarov tot nader order nog altijd lid van het managementcomité van de UCI. De verklaring: de UCI heeft veel te danken aan de rijke Rus. Ook de Fransman David Lappartient, de topman van de UCI, kan niet tegen Makarov ingaan. Hij heeft zijn verkiezing in 2017 en herverkiezing in 2021 te danken aan de Rus.

Makarov geldt al jaren als de kingmaker van de koers. Zijn aanpak: met een hoop geld gooien om invloed te verwerven in de UCI en met de hulp van nationale wielerfederaties in Oost-Europese en ex-Sovjetstaten de verkiezing van de UCI-voorzitters sturen. Om daarna het beleid van de internationale wielerbond te bepalen.

Sponsoring maal vijf

Goed tien jaar geleden werd Makarov verkozen tot lid van de Europese wielerbond European Cycling Union (UEC). In 2013 stootte hij door tot het managementcomité van de UCI, nadat hij 1 miljoen dollar sponsorgeld in de UCI had gestopt. Datzelfde jaar was hij de spilfiguur in de verkiezing van de Brit Brian Cookson als voorzitter van de UCI die het verrassend haalde van zijn voorganger, de Ier Pat McQuaid. Makarov loodste ook Lappartient naar de top van de Europese en mondiale wielerfederaties. Dat gebeurt steevast met de stemmen van de wielerbonden van het voormalige Oostblok. Nadat hij zijn slag had thuisgehaald, vervijfvoudigde Makarov zijn sponsoring van de UCI.

De voorbije jaren maakte hij gebruik van zijn positie om wielerevenementen te laten organiseren in landen met dubieuze autocratische regimes en interessante deals te sluiten. Zo was het dus de bedoeling het WK baanwielrennen van 2021 in het Centraal-Aziatische Asjchabad, de hoofdstad van Turkmenistan, te organiseren. Kwestie van het imago van de lokale dictator Gurbanguly Berdimuhamedov op te poetsen. Het land staat bekend als een van de meest gesloten dictaturen ter wereld. Mensenrechten worden er geschonden en tijdens de coronapandemie stonden er straffen op spreken over het virus. Voor de UCI was dat geen probleem.

Het WK baanwielrennen had moeten plaatsvinden in een soort van Olympisch dorp dat door Makarovs bedrijf Areti werd gebouwd. Er werd enkele jaren geleden zelfs een optie genomen op de organisatie van het WK wegwielrennen in Asjchabad in 2026. Lappartient verklaarde daar in 2019 over dat “Turkmenistan over alle noodzakelijke infrastructuur beschikt om een WK te organiseren”. Gurbanguly Berdimuhamedov kreeg een medaille van de UCI opgespeld. Dat zorgde intern voor spanningen. Kaderleden lieten anoniem aan de Franse sportkrant l’Equipe hun ongenoegen blijken over de gang van zaken.

Rijk dankzij privatiseringen

De band tussen Makarov en Turkmenistan is niet toevallig. De Rus is in 1962 in de Centraal-Aziatische republiek – toen nog een deel van de Sovjet-Unie – geboren en was in zijn jeugd een wielrenner, zonder veel succes. Als zakenman verging het hem beter. Hij werd schatrijk na de privatisering van de Turkmeense gassector en zijn energiebedrijf Itera International Group (in 2015 omgedoopt tot Areti) werd de belangrijkste exporteur van gas naar Oekraïne. Het had lange tijd het staatsbedrijf Gazprom als een van de aandeelhouders. Ondertussen participeert Rosneft, een ander Russisch oliebedrijf in staatshanden, in het energiebedrijf. Via Makarov werd Gazprom sponsor van een wielerploeg.

Makarov was lange tijd een van de suikerooms van het wielrennen met zijn wielerploeg Team Katusha vorig decennium. Dat was geen onverdeeld succes en Makarov verving de Russische licentie van de ploeg in 2016 door een Zwitserse. Een paar jaar later verdween het team. De Rus stak ondertussen het gros van zijn energie in de UCI.

Het vermogen van de oligarch wordt op 2 miljard dollar geschat. Zijn naam dook op in de Pandora Papers. Hij zou zijn vermogen geparkeerd hebben in de Britse Maagdeneilanden. Dat was nooit een reden om zijn functie als kopstuk bij de UCI ter discussie te stellen.

Past in businessmodel

Na de Russische inval in Oekraïne zette de UCI alle wielerwedstrijden in Rusland en Wit-Rusland stop en werden ook Russische wielerploegen geschorst. Makarov zelf blijft buiten schot. Wel moet hij nattigheid hebben gevoeld. Tot begin maart was op de website van Areti te lezen dat het gas- en oliebedrijf in Rusland actief was, en dat Makarov erevoorzitter van de Russische wielerbond is. Die vermelding is ondertussen verwijderd.

Het ziet er niet naar uit dat UCI-voorzitter Lappartient Makarov snel opzij zal schuiven. Niet alleen omdat de Fransman zijn post aan hem te danken heeft. Makarov past ook perfect in het businessmodel van de UCI. Uit het jaarverslag blijkt een kwart van de inkomsten – 11 miljoen Zwitserse frank op een omzet van 40,7 miljoen Zwitserse frank – van de wielerfederatie met hoofdkwartier in het Zwitserse Aigle, afkomstig is uit activiteiten in verband met de organisatie van de wereldkampioenschappen in verschillende wielerdisciplines (wegwielrennen, baanwedstrijden, veldrijden, mountainbike, BMX enzovoort). Het is bekend dat organiserende steden of landen heel wat geld moeten neerleggen. Het WK wielrennen in Vlaanderen kostte vorig jaar 20 miljoen euro. De Vlaamse regering telde daar 13 miljoen voor neer, de organiserende steden de rest. Steden of regio’s worden overtuigd omdat ze dat als een vorm van citymarketing zien. Maar de kortetermijninkomsten zijn voor de UCI, die integraal kan rekenen op marketing- en tv-rechten. Dat systeem doet steden in de westerse wereld soms twijfelen om nog zulke sportevenementen te organiseren.

Jaloers op ASO

In autoritaire regimes is dat anders. Figuren als Makarov kunnen via hun connecties met miljoenen euro’s of dollars zwaaien van dictaturen die via de organisatie van zo’n event hun blazoen willen oppoetsen. Het beperkt zich niet tot kampioenschappen. Van 2011 tot 2014 organiseerde de UCI samen met het stadsbestuur van Peking een wielerronde in China die direct aan de World Tour-kalender werd toegevoegd. De World Tour is de lijst van meest prestigieuze wedstrijden, zoals de Ronde van Frankrijk en de Ronde van Vlaanderen. Makarov had in 2013 geprobeerd op vraag van Vladimir Poetin een Ronde van Rusland te organiseren. Dat ging niet door, tot grote spijt van de UCI die daardoor een jaarlijkse fee van 5,5 miljoen euro van Moskou misliep.

Het is bekend dat de UCI al enige tijd met een jaloerse blik naar die andere machtige speler in de wielersport kijkt: ASO of Amaury Sports Organisation, de organisator van de Ronde van Frankrijk, met voorsprong het grootste wielerevenement van het jaar. In het verleden leefden de twee organisaties als belangrijkste economische actoren in het wielrennen vaak op gespannen voet met elkaar, maar nu lijkt er een modus vivendi te zijn ontstaan. Toch is er bij de UCI enige jaloezie te merken over de goudmijn die het verdienmodel van de Tour voor ASO is. Jaarlijks incasseert ASO 60 tot 70 miljoen euro aan tv-rechten. De UCI moet het na een WK op de weg doen met goed 8 miljoen euro aan tv-geld.