Plan B voor de Arco-coöperanten

De regering broedt op een plan B voor de Arco-coöperanten. Alle kenners zijn het erover eens: een beursgang van Belfius, gekoppeld aan een minnelijke schikking met de coöperanten, is de enige mogelijke weg.

Eind vorig jaar verklaarde het Europees Hof van Justitie de staatswaarborg voor de coöperanten van de holding Arco, de financiële arm van de christelijke arbeidersbeweging, nietig. Daarmee kwam een einde aan een treurige en eindeloos lijkende saga. De 800.000 coöperanten, die jarenlang hun hoop op de staatsgarantie hadden gevestigd, weten nu waar ze aan toe zijn. Elke coöperant dreigt enkele duizenden euro’s te verliezen. Alles samen gaat anderhalf miljard euro in rook op.

Premier Yves Leterme had de staatswaarborg in 2008 in het leven geroepen om de coöperanten te beschermen toen de bank Dexia aan het wankelen ging. Maar zijn publieke verklaringen werden niet in wetgeving omgezet. Pas in 2011 kwam er een koninklijk besluit met de wettelijke garantie voor coöperatieve aandeelhouders die investeren in de financiële sector. Maar toen was het al te laat. Dexia viel niet meer te redden, en aandeelhouder Arco moest in vereffening gaan. Veel betrokkenen wijzen nog altijd met een beschuldigende vinger naar de toenmalig minister van Financiën Didier Reynders, die drie jaar talmde om de waarborgregeling vorm te geven.

Nu de staatswaarborg definitief van de baan is, herhaalde premier Charles Michel zijn belofte om de coöperanten op een alternatieve, creatieve manier schadeloos te stellen. Een werkgroep moet dit jaar met een zogenoemd ‘plan B’ op de proppen komen. Daarvan werden de contouren min of meer vastgelegd in het regeerakkoord. De coöperanten zouden zo’n 40 procent van hun opgebouwde Arco-kapitaal terugkrijgen (wat overeenkomt met gemiddeld 80 procent van het initieel geïnvesteerde bedrag).

‘Afdwingbare verwachting’

Waarom wil de overheid de coöperanten alsnog vergoeden? Volgens Erik Bomans van het advocatenkantoor Deminor is het duidelijk dat de coöperanten misleid zijn. In eerste instantie door beweging.net (de christelijke arbeidersbeweging, toen ACW), de oprichter en eigenaar van Arco, en door hun financiële instelling (achtereenvolgens Bacob, Artesia, Dexia Bank België en de huidige staatsbank Belfius). Zij overtuigden hen dat ze in een veilige, risicoloze belegging stapten. Maar volgens Bomans heeft de overheid bijgedragen tot de misleiding en is ze daardoor in tweede lijn mee aansprakelijk.

Bomans: “Bij de redding van Dexia in 2008 werd Arco, als historische aandeelhouder, door de Belgische regering verplicht 350 miljoen euro vers kapitaal te injecteren. Arco had dat geld niet en moest daarvoor een lening afsluiten bij Dexia Bank België. Die lening ligt aan de basis van een groot deel van de verliezen voor de Arco-coöperanten. De bank heeft toen immers een garantie verworven op alle andere activa van Arco.”

Bovendien misleidde de overheid tussen 2008 en 2011, toen de problemen van Dexia exponentieel toenamen, de coöperanten door te verklaren dat hun geld veilig was, want gedekt door een staatswaarborg. Ook daarna, toen Europa de juridische basis van de garantie begon aan te vallen, bleven ministers verklaren dat er een oplossing zou komen. “Op die manier heeft de overheid bij haar burgers de afdwingbare verwachting gecreëerd dat ze garant staat voor het Arco-geld”, zegt een notoire jurist.

Volgens Bomans verwijst ook het arrest van het Europees Hof van Justitie naar de fouten die de Belgische staat maakte. Zo had de staatswaarborg volgens de Europese rechters enkel tot doel de gemoederen te sussen. Daardoor stapten tussen 2008 en 2011, toen ze nog de kans hadden, nauwelijks coöperanten uit het kapitaal van Arco. Ook het te laat aanmelden van de staatssteun door de Belgische staat wordt als een belangrijke reden aangevoerd om de staatswaarborg te vernietigen.

De opbrengst van de vereffening

De Arco-coöperanten zouden via het plan B 600 miljoen euro recupereren. Waar moet dat geld vandaan komen? De verwachting is dat de drie betrokken partijen – beweging.net, Belfius (als erfopvolger van Bacob en Dexia Bank) en de staat – elk een duit in het zakje moeten doen. De N-VA en haar minister van Financiën Johan Van Overtveldt kijken vooral naar beweging.net. De arbeidersbeweging heeft haar organisatie al noodgedwongen afgeslankt en veel van haar verenigingen hebben zelf veel geld verloren aan Arco. Maar volgens de N-VA zou beweging.net nog voldoende vetpotten bezitten om met geld over de brug te komen.

Beweging.net zal als schuldeiser bovendien zo goed als al haar vorderingen op Arco recupereren. Hetzelfde geldt voor Belfius. De vereffening van de Arco-vennootschappen zit in de laatste fase. Uit het jongste vereffeningsverslag blijkt dat de verkoop van activa 740 miljoen euro heeft opgeleverd, terwijl er 540 miljoen euro geboekt staat als uitgaven en terugbetaling aan bevoorrechte schuldeisers. Van dat batig saldo van 200 miljoen moet echter nog de boete afgetrokken worden die Arco van Europa aan de Belgische staat moet betalen wegens illegale staatssteun.

Over de hoogte van die boete lopen de meningen uiteen. De vereffenaars van Arco berekenden ze op 125 miljoen euro, de Belgische staat gaat uit van 150 miljoen euro. Bovendien werd er beroep tegen aangetekend, zowel door Arco als door de staat. “De boete die de Europese Commissie aan Arco oplegde, is absurd”, vindt een oud- Bacob- en Dexia-bankier. “Arco moet die betalen voor de staatswaarborg, terwijl volgens de rechters de overheid in de fout ging en de Arco-coöperanten nooit een beroep hebben kunnen doen op die waarborg. Ze hebben nooit een cent ontvangen.”

In elk geval ziet het ernaar uit dat zowel beweging.net, Belfius als de Belgische staat, de drie belangrijkste schuldeisers, zonder grote financiële kleerscheuren uit het Arco-debacle komen. Voor de coöperatieve aandeelhouders daarentegen rest er nauwelijks iets. Vandaar dat er stemmen opgaan opdat de drie betrokken partijen minstens datgene dat ze recupereren uit de vereffening, zouden gebruiken om de coöperanten deels schadeloos te stellen.

De Belgische staat zou dan de boete van Arco kunnen inbrengen. Op die manier kan de overheid aanvoeren dat de operatie voor haar budgetneutraal is. Dat is vooral belangrijk voor regeringspartij N-VA, die meermaals heeft gezegd dat de vergoeding van de Arco-coöperanten de belastingbetaler geen cent mag kosten.

“Je kunt de opbrengst van de vereffening beter gescheiden houden van de vergoeding van de Arco-coöperanten”, zegt een ingewijde. “Als het de schatkist niets mag kosten, komt het erop aan geld te vinden dat nog niet bestaat, geld dat nog nergens in de boeken staat. Als je dat gebruikt om de Arco-coöperanten te vergoeden, gebruik je geen bestaande middelen, en betaalt er eigenlijk niemand.”

Privatisering van Belfius

Dat nog niet bestaande geld kan van Belfius komen. De Belgische retailbank van Dexia werd in 2011 uit de groep gehaald en door de Belgische staat overgenomen. Daarvoor legde de overheid 4 miljard euro op tafel. Door de activiteiten te saneren en jarenlang de winst aan het eigen vermogen toe te voegen, is de staatsbank vandaag weer gezond. Meer nog: ze is naar schatting tussen 7 en 7,5 miljard euro waard.

Het komt er dus op aan die meerwaarde te verzilveren. Dat kan door Belfius te verkopen, of geheel of gedeeltelijk te privatiseren. Het management van Belfius, dat gezien de geslaagde ommekeer recht van spreken heeft, wil niet weten van een verkoop aan een buitenlandse speler. CEO Marc Raisière vindt dat ons land naast KBC het best nog een tweede Belgische grootbank telt. Hij geeft de voorkeur aan een beursintroductie naar het voorbeeld van Proximus, waarbij de overheid de controle in handen houdt. “Het moet mogelijk zijn in 2018 een pakket van bijvoorbeeld 30 procent van de aandelen van Belfius naar de beurs te brengen”, zei Raisière onlangs.

“Via een beursgang kan de overheid een deel van de meerwaarde die vrijkomt aan de Arco-coöperanten gunnen”, zegt een bankier. “Daarbij zijn verschillende scenario’s mogelijk. Belfius zou, anticiperend op een beursgang, een deel van zijn aandelen in een aparte vennootschap, waarin de Arco-coöperanten participeren, kunnen onderbrengen. Dat zou hen de mogelijkheid bieden te cashen of de aandelen bij te houden in de hoop dat de waarde ervan toeneemt. Een andere mogelijkheid is dat de overheid dividenden van Belfius gebruikt om de Arco-coöperanten te vergoeden.”

Maar de Belgische staat kan de coöperanten natuurlijk niet zomaar geld geven. Niemand is vergeten dat de staatsgarantie werd afgeserveerd als onterechte staatssteun. Deze keer moet er een juridisch sluitende oplossing komen, zeggen alle betrokkenen.

Dading als juridisch instrument

“De enige manier om juridisch zeker te zijn, is de Arco-coöperanten een schadevergoeding te verlenen in het kader van een minnelijke schikking”, zegt Erik Bomans van Deminor. De basis voor de schadevergoeding is volgens hem de misleiding waarvan de coöperanten slachtoffer waren, en waarvoor in eerste instantie beweging.net, Arco en Belfius aansprakelijk zijn.

Bomans verwijst naar de procedure die zijn kantoor namens bijna 2400 coöperanten heeft lopen tegen deze partijen. Maar de schikking hoeft niet noodzakelijk gekoppeld te zijn aan deze rechtszaak. Volgens specialisten kan een dading getroffen worden zowel om bestaande als om toekomstige conflicten te regelen. Op die manier zou Belfius een schikking met alle coöperanten kunnen treffen, en daarmee zijn verantwoordelijkheid opnemen voor de misleidende verkoop van financiële producten.

“Ook hier ligt de sleutel bij Belfius”, beseft Bomans. “Hoe je het draait of keert, het is altijd een bankbediende die aan het loket de Arco-certificaten verkocht heeft. De bank kan hiervoor perfect een commerciële regeling treffen met haar gedupeerde klanten. Europa zal niet dwarsliggen als blijkt dat voldoende coöperanten de schikking aanvaarden.”

De staatsbank is het daarmee niet eens. Daar luidt het dat er inderdaad het beste een dading kan worden gesloten, maar dan wel tussen de overheid en de Arco-coöperanten. De overheid heeft een engagement genomen met haar belofte om de coöperanten te vergoeden. Dat is een politieke beslissing en in se staat Belfius daar volledig buiten, luidt de redenering. De bank wil wel de nodige ondersteuning verlenen om een schikking tussen de overheid en de coöperanten operationeel-technisch uit te voeren.

Waar Deminor en Belfius het over eens zijn, is dat de minnelijke schikking rond moet zijn vooraleer de bank naar de beurs trekt. “Als het Arco-geschil niet opgelost is voor de beursgang, zal de bank minder waard zijn, en krijgt de overheid er dus minder voor”, zegt Bomans. “Vooral omdat de analisten de volledige kostprijs van de Arco-claim zullen verrekenen, terwijl een dading bijlange niet zo veel zal kosten”, vult een Belfius-bankier aan. “Dat is het verschil tussen het 1,5 miljard euro verlies voor de coöperanten en de 600 miljoen euro die het plan B moet kosten.”

Een voorwaarde waaraan een minnelijke schikking of dading altijd moet voldoen, is immers dat het geschil (bestaand of toekomstig) moet worden beëindigd door wederzijdse toegevingen. Dat betekent dat beide partijen water in de wijn moeten doen. Voor de Arco-coöperanten impliceert dit dat ze er niet moeten op rekenen al hun geld terug te krijgen, zoals ze dachten dat met de staatswaarborg wel het geval was.

“Met onze procedure mikken we ook niet op de volledige terugbetaling van de door de jaren heen gekapitaliseerde bedragen”, zegt Bomans. “Het product werd verkocht als een spaarproduct en dus kun je niet de intresten van een risicodragende belegging verwachten. De initiële inleg aangevuld met de normale vergoeding op een spaarboekje lijkt ons een billijke schadeloosstelling.”

Nood aan een bemiddelaar

Advocaat Geert Lenssens, die met de belangenvereniging ‘Geld terug van Arco’ een duizendtal Arco-gedupeerden vertegenwoordigt, blijft nochtans bij zijn eis dat de coöperanten voor de volle 100 procent vergoed worden: “De coöperanten hebben hun vertrouwen in de overheid verloren”, zegt hij. “Eerst luidt het dat hun kapitaal volledig beschermd is, nu zouden ze maar 40 procent recupereren. De politici maken een slechte beurt. Wij vrezen dat ze dit dossier op de lange baan willen schuiven en dat er straks nul procent vergoeding overblijft.”

Lenssens begrijpt niet dat de politiek een plan B wil opstellen zonder inspraak van de coöperanten: “Wij vragen in de eerste plaats overleg. Het is toch maar normaal dat de mening van de gedupeerden gehoord wordt. Ik pleit voor de aanstelling van een bemiddelaar die alle partijen rond de tafel brengt. Nu heeft iedereen zich ingegraven in zijn eigen egelstelling. In zo’n geval kan mediatie een uitkomst bieden.”

Voor Lenssens en Geld terug van Arco blijft een volledige vergoeding het vertrekpunt van de gesprekken. “Er zijn veel scenario’s mogelijk om een oplossing te vinden. Maar als we willen dat die juridisch sluitend is, moet er een combinatie zijn van aansprakelijkheid en schadevergoeding. Ik betreur dat een groepsvordering rond Arco niet mogelijk is. Dat had een regeling sluitend kunnen maken. Ook daarin is de overheid tekortgeschoten.”