‘Patenten opheffen is strategische en geopolitieke zelfverminking’

‘Dankzij de patenten kunnen de farmaceutische bedrijven de winsten boeken waarmee ze blijvend de vaccinvernieuwing en -productie kunnen financieren’, zegt professor Marc De Vos.

Zijn de farmaceutische bedrijven de nieuwe banken? Na de financiële crisis van 2008 werden banken wereldwijd aan de schandpaal genageld. Na de pandemie van 2020 lijkt big pharma de kop van jut. Dat is nog geen kleine paradox. De banken veroorzaakten de bankencrisis. De farmaceutische industrie lost de pandemie op met een heus mirakel van supersnelle vaccinuitvindingen en een ongekende productiedrive. Toch wordt met weerzin gekeken naar haar aandelenkoersen en winsten, terwijl haar patenten op de covid-19-vaccins plots politieke schietschijven worden.

De farmaceutische nijverheid heeft al lang de perceptie tegen, niet geheel ten onrechte. Nieuwe medicijnen ontwikkelen kost vele miljarden over vele jaren. Vele pogingen mislukken en de enkele die lukken moeten alle mislukkingen betalen, alsook de volgende innovatiepogingen. Maar patenten belonen nog te vaak halve kopieën zonder veel vernieuwing, of producten met weinig gezondheidsmeerwaarde.

De aangerekende prijzen zijn politieke deals tussen tijdelijke private monopolisten die de patenthouders zijn en anonieme subsidiërende overheden, grote verzekeraars of ziekenhuisgroepen. Wat niet verzekerd is, kost soms fortuinen. Er is te weinig concurrentie en te weinig transparantie, ook over de rol van fundamenteel onderzoek dat met belastinggeld wordt gefinancierd. Er is te weinig sturing voor innovaties die belangrijk zijn voor de volksgezondheid maar die niet genoeg renderen, zoals de vaccinvernieuwing pre-corona.

Dat alles vergt een doordachte, gecoördineerde en internationale beleidsaanpak. De patenten op de covid-19-vaccins liquideren is daarentegen improvisatie. Voor de wereldwijde vaccinatiecampagne brengt het bitter weinig zoden aan de dijk. Er zijn tientallen vaccins in aantocht en de prijzen zijn in verhouding extreem laag, verschillende worden zelfs tegen de kostprijs verkocht. Het probleem is de industriële productie en de distributie van vaccins voor de hele mensheid, met ketens van honderden ingrediënten uit tientallen landen, gecombineerd met de technologie, de machines, de technici en de megafabrieken.

Op korte termijn kunnen publiek-private partnerschappen en een internationale mobilisatie van fondsen en investeringen voor armere landen de mondiale vaccinatiecampagne versnellen en verbreden. Op middellange termijn spelen andere vragen. Hoe kunnen we de massale investering in nieuwe vaccins en productiecapaciteit blijven garanderen in een wereld met een muterend coronoavirus? Hoe kunnen we de innovatie achter de mRNA-vaccins maximaal benutten voor een grensverleggende strijd tegen kanker en andere dodelijke, besmettelijke of zeldzame ziektes? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat democratische landen en hun bedrijven wetenschappelijk en technologisch leiderschap kunnen behouden of verdienen?

Het antwoord op al die vragen luidt: door patenten. Dankzij de patenten kunnen de farmaceutische bedrijven de winsten boeken waarmee ze blijvend de vaccinvernieuwing en -productie kunnen financieren. Dankzij de patenten zal bijvoorbeeld BioNTech de komende jaren miljarden investeren in onderzoek voor nieuwe celtherapieën en immunotherapieën. Dankzij de patenten kunnen westerse bedrijven de concurrentie aan met de fors gesubsidieerde staatskampioenen uit China of Rusland.

Schaf de patenten af en je moet belastingbetalers permanent miljarden aftroggelen voor vaccinonderzoek en productiefabrieken. Schaf de patenten af en je moet de wereldwijde dynamiek van experimenten en wedijver voor doorbraakbehandelingen vervangen door politieke en bureaucratische planning. Schaf de patenten af en je deelt westerse knowhow en technologie gratis met iedereen. De patenten op de covid-19-vaccins opheffen is gemakkelijke farma-bashing. Maar strategisch en geopolitiek is het gigantische zelfverminking, ook voor de volksgezondheid.