Oorlog werpt donkere schaduw over export: economische vertrouwen van exporteurs duikt onder coronaniveau

Drie kwart van de exporteurs heeft last van de oorlog in Oekraïne. Ruim acht op de tien uitvoerders kampen met hoge energieprijzen. Dat blijkt uit de zevende editie van onze exportbarometer. Het economische vertrouwen van de exporteurs is onder het coronaniveau gedoken.

In de exportsector is het optimisme van na de coronapandemie alweer verdwenen. Het vertrouwen van de Belgische exporteurs haalt vandaag een gemiddelde score van 5,5 op een schaal van 1 tot 10. Dat is niet alleen slechter dan in het coronajaar 2020, het is ook de laagste score sinds het ontstaan van de exportbarometer in 2016. De enquête, in samenwerking met de exportverzekeraar Credendo, liep van 24 oktober tot 9 november. 293 bedrijven stuurden een volledig ingevuld antwoordformulier terug.

De reden voor het pessimisme is niet ver te zoeken: de oorlog in Oekraïne heeft een negatieve impact op 76 procent van de exporteurs. De hausse van de energieprijzen, een direct gevolg van de oorlog, is voor 83 procent van de uitvoerders een zorg. En ook de pandemie blijft haar tol eisen: 73 procent van de respondenten kampt nog altijd met haperende toeleveringen. “Al die problemen samen stuwen de inflatie hoger”, zegt Nabil Jijakli, adjunct-CEO van Credendo. “De centrale banken zien zich gedwongen de rente te verhogen, wat tot crisissen kan leiden in zowel ontwikkelde als opkomende landen met zware schulden. Als reactie dreigen de overheden minder uit te geven. De cascade van problemen drukt het vertrouwen van de exporteurs.”

Door geopolitieke spanningen is de wereld riskanter geworden, en dat valt af te lezen aan het aantal respondenten die ‘politieke risico’s’ aanduiden als remmende factor. “Daaronder moet je risico’s als oorlog, sociale onrust, onteigening en beperking op deviezentransfers verstaan”, zegt Jijakli. “Maar liefst 19 procent van de exporteurs vinkt dat vakje aan. Dat is bijna één op de vijf.” De geopolitieke onrust verhoogt ook het risico op wanbetaling, zegt ruim een kwart van de respondenten. Het gevolg is dat meer exporteurs moeten aankloppen bij een kredietverzekeraar: 13 procent tegen 8 procent vorig jaar.

Azië

“De internationale handel zal tijd nodig hebben om een nieuw evenwicht te vinden”, zegt Joy Donné, de CEO van het Vlaams export- en investeringsagentschap Flanders Investment & Trade (FIT). “Onze exporteurs zullen het meer dan ooit moeten hebben van veerkracht, technologische innovatie en marktdiversificatie.” Dat laatste is een oud zeer: een meerderheid van de respondenten (68%) beperkt de perimeter tot de buurlanden (zie grafiek De perimeter van de Belgische exporteur). Een kleine helft kijkt ook naar andere EU-lidstaten. Een exotische markt als Azië kan slechts 23 procent bekoren. “Door de geopolitieke spanningen hechten exporteurs meer belang aan de EU-markt. Maar het aandeel van Azië kan en moet hoger”, zegt Donné. “FIT zet zijn dienstverlening sterk in op Azië. Het is de snelst groeiende regio ter wereld.”

Het is niet allemaal kommer en kwel. Ondanks de perikelen stijgt de Vlaamse export nog altijd. “Als je geen rekening houdt met de uitvoer van vaccins en de doorvoer van aardgas en aardolie, is de Vlaamse uitvoer in de eerste acht maanden van dit jaar met 21 procent gestegen tegenover dezelfde periode vorig jaar”, aldus nog Donné. Aan die stijging komt niet meteen een einde. Twee derde van de respondenten ziet de export nog groeien in de komende drie jaar, hoewel drie kwart van hen een groei van minder dan 10 procent verwacht.

Een ander lichtpunt is dat de exportbedrijven hun winstmarge min of meer kunnen beschermen tegen de gestegen energieprijzen: 65 procent zegt de gestegen kosten geheel of gedeeltelijk te kunnen doorrekenen aan de klant. Anderzijds zegt drie kwart dat de komende loonindexering een domper zal zetten op de activiteit. Bij 68 procent is de schaarste aan arbeidskrachten een probleem. Die klacht hoort FIT ook op het terrein. “De arbeidsmarktkrapte belemmert de groei van de exportbedrijven”, zegt Donné. “Het gaat niet alleen om een gebrek aan gespecialiseerde medewerkers, maar ook aan productiearbeiders.”

Japan

Samen met de heropening na de pandemie valt het gebruik van digitale marketinginstrumenten, zoals website, mail en sociale media, flink terug. Exporteurs gaan opnieuw de boer op, vaak met de hulp van FIT en de exportagentschappen van Brussel en Wallonië. De drie agentschappen kregen 18 procent van de respondenten over de vloer, tegenover 14 procent vorig jaar. Handelsmissies maken een sprong van 9 naar 15 procent. De Belgische handelsmissie naar Japan van volgende week telt heel veel deelnemers. Direct contact met de klant heeft de pandemie overleefd.