Na de crash komt de uitputtingsslag voor de Belgische retailers: ‘Ik verwacht een bloedbad’

Sinds dinsdag 1 december mogen meer dan 43.000 ‘niet-essentiële’ winkels weer klanten ontvangen. De coronacrisis was een digitale crashcursus, maar verkortte tegelijk de tijd om een antwoord te vinden op een existentiële vraag. Kunnen klassieke retailers in België overleven in een tijdperk waarin een consument geen compromissen wil sluiten over de prijs, de service en de leveringssnelheid?

Onlineretailers en de webshops van grote en kleine winkels bezweken de voorbije weken bijna onder ons massale klikgedrag. Zelfs de Nederlandse e-commercereus bol.com moest terugvallen op noodscenario’s. Eindejaarscadeaus en andere urgente bestellingen kregen voorrang. Nu hun winkels terug open mogen, proberen veel Belgische retailers het jaareinde te redden. In de komende weken en volgend jaar kunnen ze wellicht ook nog wat profiteren van het extra geld dat noodgedwongen op de spaarboekjes is blijven staan (zie De Kerstman krijgt het druk). Maar het is geen business as usual. De consument is veranderd. Veel meer Belgen hebben de voorbije maanden dingen online besteld en de prijzen vergeleken bij hun online-opzoekingen. Al zaten ze massaal in hun kot, de wereld van de Belgische consumenten is groter geworden.

“Al voor de lockdown zaten de grootste concurrenten van Belgische retailers niet meer in hun eigen buurt”, vertelt Jorg Snoeck, retailexpert van RetailDetail. “Maar de coronacrisis heeft wel een aardverschuiving veroorzaakt. De lockdown heeft het aandeel van e-commerce wel in zowat alle categorieën structureel groter gemaakt. Veel meer retailers, niet allen in de modesector, blijven na de lockdown de prijsdruk voelen van internationale concurrenten als Zalando, bol.com en Amazon. Die shift naar e-commerce raakt klassieke retailers dubbel: ze krijgen minder klanten in de winkel en ze moeten meer investeren in onlinekanalen.”

“Dat is een probleem, want eigenlijk deden enkel supermarkten, doe-het-zelfzaken, multimedia, alles voor in de bubbel, de afgelopen maanden gouden zaken. De rest is verzwakt”, gaat Snoeck verder. “In Nederland voelde de klassieke retailsector al vroeger de impact van e-commerce. Veel ketens hebben daar al ingrijpende reorganisaties achter de rug, waarbij ze hun best presterende winkels hebben overgehouden. Dat zal moeilijker zijn in België. Ik verwacht een bloedbad door de coronacrisis. De markt polariseert: de grootsten worden groter en het middensegment komt nog meer onder druk te staan.”

Kopen in eigen buurt

De overlevers van de coronacrisis komen niet terecht in een minder concurrentiële markt. “De consument heeft alle macht. Dat gaat verder dan een druk op de prijzen”, zegt Jean-Pierre Roelands. Hij zwaaide in 2016 af bij Colruyt Group, waar hij twintig jaar de laagsteprijzenstrategie van de marktleider had gevolgd. Hij volgt de retail nog altijd op de voet. “De coronacrisis versnelt een evolutie in de mentaliteit van de consument. ‘Service’ betekent al lang niet meer ‘de beste winkelervaring’. Het omvat nu ook de complete vrijheid om te kunnen beslissen hoe en wanneer de consument zijn aankopen krijgt. Ik zou ook opletten met de hoop dat Belgen uit chauvinisme hun lokale retailers extra zullen steunen. Een betere prijs of een snellere levering zal zwaarder wegen dan de sympathie voor een lokale handelaar, zeker omdat een deel van de consumenten in overlevingsmodus blijft.”

Het is nog afwachten in hoeverre klanten in hun eigen buurt blijven kopen. Mien Gillis, retailexpert van de ondernemers-organisatie Unizo, ziet signalen dat klanten bewust lokaal kopen. “Uit een studie van McKinsey, cijfers van het Vlaamse agentschap VLAM en onze eigen onderzoeken blijkt dat consumenten nu wel degelijk meer aandacht besteden aan lokaal te kopen. De consument apprecieert weer het belang van nabijheid en funshoppen in fysieke winkels. Dat kan perfect samengaan met de doorbraak van het online bestellen van bepaalde boodschappen. Retailers en zelfstandige handelaars zullen op zowel fysieke winkels als onlineverkoopt moeten inzetten.”

Laagdrempelige investeringen

Gillis wijst er ook op dat de investeringen niet zwaar hoeven te zijn. “Er bestaan genoeg formules waarmee je zonder al te veel opstartkosten een webshop kunt beginnen. Bovendien toont onze enquêtes van oktober een grote stijging van social selling bij zelfstandige winkeliers: ze boosten hun verkoop met communicatie via de sociale media, gepersonaliseerd inspiratiesessies en advies via WhatsApp of videochat. Dat is allemaal laagdrempelig. Het kost vooral tijd. Dat is misschien nog het grootste obstakel voor zelfstandigen. Na de eerste lockdown gaf 85 procent van de ondervraagde zelfstandigen aan dat ze hun inderhaast opgestarte onlinekanaal wilden voortzetten. Maar deze zomer zakte dat wat. Wellicht omdat handelaars moesten focussen op de winkelvloer.”

Misschien is dat nog de grootste uitdaging: de retail wordt een pak arbeidsintensiever, terwijl de marges lang onder druk zullen staan. Wellicht zullen de Belgische retailers nog meer een beroep doen op flexi-jobs. Dat is een aantrekkelijk statuut voor wie wil bijverdienen, en voor bedrijven is de fors lagere werkgeversbijdrage interessant. Sinds 2018 mag de retailsector gebruikmaken van dat statuut. Begin 2020 werkten al meer dan 11.000 mensen via een flexi-job.