Marianne Streel (FWA): ‘Nauwelijks alternatieven voor Oekraïense zonnebloemolie’

Oekraïne is de marktleider in zonnebloemolie. Alternatieven vinden is niet zo gemakkelijk, waarschuwt Marianne Streel, de voorzitter van de Fédération Wallonne des Agriculteurs (FWA), de Waalse tegenhanger van de Boerenbond.

Het zaaiseizoen komt op gang in Oekraïne. Maar volgens het Amerikaanse ministerie van landbouw is hooguit 40 procent van het normale volume gezaaid.

MARIANNE STREEL. “De Oekraïense overheid spreekt over tot 70 procent. Maar dat is oorlogscommunicatie. De regering wil haar volk moed inspreken. De informatie die wij krijgen uit de bezette gebieden in het oosten van Oekraïne, is vreselijk. De landbouwers vechten overdag en werken ‘s nachts op de akkers. Voor zover ze grondstoffen hebben, want de aanvoer van zaaigoed en kunstmest verloopt bijzonder moeizaam. Als de toestand hopeloos wordt, vernietigen ze alle materiaal in de landbouwbedrijven, of ze zetten grote gebieden onder water. Want de Russische troepen plunderen de landbouwbedrijven, en slepen alle materiaal en voorraden naar Rusland. De veestapel wordt gedood of slecht behandeld. Of ze zetten de Oekraïense landbouwers het mes op de keel. Ze moeten 70 procent van hun verwachte oogst aan de Russen geven. Anders worden ze vermoord. Dat is een terreurbewind. De techniek van de verschroeide aarde.”

Maar de Oekraïners kunnen toch elders in hun grote land aan landbouw doen?

STREEL. “De landbouwgrond in het oosten van Oekraïne is zo mogelijk nog beter dan elders in het land. Een kwart van de grond is zogenaamde zwarte aarde. Die is uitzonderlijk goed voor diverse granen. De zomers duren veel langer dan bij ons, en zijn doorgaans heel warm. Zonnebloemen worden pas laat in de herfst geoogst. Dan is het in België al veel te koud. We kunnen in West-Europa niet zomaar eventjes de tekorten aan landbouwproducten zelf opvangen door eigen teelt. Er is een enorm tekort aan zonnebloemolie. Oekraïne levert de helft van de wereldwijde productie, en is daarmee de grootste producent van de wereld. Er zijn hooguit wat belangrijke teelten in Zuid-Frankrijk.”

Wat maakt zonnebloemolie zo belangrijk?

STREEL. “Het is essentieel voedsel voor de biologische veeteelt. Voor de teelt van zonnebloemolie wordt nauwelijks kunstmest gebruikt. Zonnebloemolie heeft heel veel toepassingen in de voedingsindustrie. Dat komt onder meer door de neutrale smaak. Je kunt ze bijvoorbeeld moeilijk vervangen door de veel scherpere smaak van olijfolie. Alternatieven zijn palmolie of arachideolie, maar die laatste bevat dan weer allergenen. Bovendien kun je zonnebloemolie verhitten, vandaar het gebruik ervan in frituren.”

Maar België kan wel meer granen produceren en daarmee het tekort uit Oekraïne voor de wereld opvangen.

STREEL. “Zo eenvoudig is het allemaal niet. Wat wordt gezaaid, is in de herfst al beslist. Je mag ook niet spelen met je landbouwgronden. Je moet zorgen voor voldoende afwisseling, anders geraakt je bodem snel uitgeput. Granenteelt levert bovendien weinig toegevoegde waarde op. Dat is een cruciaal probleem voor de Waalse landbouw. We hebben na vele jaren werken rond de teelt van cichorei en suikerbieten een hele keten uitgebouwd. Die is economisch veel waardevoller. We kunnen die niet zomaar laten vallen.”

Dat is egoïstisch. Landen in Afrika en Azië hebben nu vooral graan nodig uit andere landen, want Oekraïne kan die niet langer leveren.

STREEL. “Nee, dat is geen egoïsme. Je mag niet knoeien met je eigen landbouw. Andere landen kijken al langer met gefronste wenkbrauwen naar het gewijzigde Europese landbouwbeleid. Dat wil de voedselproductie verminderen. Maar Europa moet steeds voldoende voedsel kunnen blijven produceren. De Oekraïneoorlog toont nog maar eens aan hoe fragiel de wereldwijde voedselproductie en -bevoorrading is. Afrika vreest opnieuw voor hongeropstanden, zoals met de Arabische Lente.”