Krimpende papiersector rekent op steun van de overheid

De sociale partners van de papier-, grafische en uitgeverijsector hebben een verlanglijstje voor de overheden. De grafische sector, goed voor meer dan 30.000 arbeidsplaatsen, rekent op maatregelen om de crisis te bezweren en de branche hier duurzaam te verankeren.

De crisis in de grafische sector woedt al vele jaren en de bodem lijkt voor verschillende segmenten nog niet bereikt. De sociale partners van de Belgische papier-, grafische en uitgeverijsector, verenigd in de bijzondere raadgevende commissie voor het Papier van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB), trokken bij de vorming van de regering-Michel al aan de alarmbel. Toen werd een Taskforce 2020 opgericht.

Nu heeft de Taskforce een studie klaar over de waardeketen van de papier-, grafische en uitgeverijsector en komen de sociale partners naar buiten met een eerste reeks aanbevelingen om het tij te keren. Zaal 1 van de CRB in Brussel liep goed vol voor de voorstelling van de acht adviezen. Heel de keten was aanwezig: de fabrikanten van papier(pulp) en karton (verenigd in Cobelpa), de papier- en kartonverwerkende bedrijven (Fetra), de verschillende koepels van de uitgeverijen, Febelgra, de federatie van de grafische ondernemingen, tot en met de recyclagesector (Coberec).

E-commerce goed voor karton

De studie, uitgevoerd door Lieselot Smet en Emmanuel de Bethune van de CRB en VUB-onderzoeker Olivier Braet, beschrijft de internationale, demografische, sociologische en technologische evoluties die de papier- en grafische sector hard treffen. “Daardoor staan onderdelen van die waardeketen zwaar onder druk”, stellen de onderzoekers. Door de digitale revolutie zit de grafische industrie in een pijnlijk transformatieproces. “Hoewel de sector nog zeer robuust is met meer dan 30.000 arbeidsplaatsen en een omzet van 11,2 miljard euro, moeten er nu maatregelen worden genomen”, klinkt het bij de CRB.

Philippe Van Ongevalle, de topman van Febelgra, formuleert het onverbloemd: “De jongste tien jaar is de werkgelegenheid in de drukkerijsector gedaald van 15.000 arbeidsplaatsen naar ongeveer 10.000. Niets doen is geen optie.” Vooral commercieel drukwerk, papieren kranten en magazines staan onder druk door de digitalisering. Drukkers worden meer en meer multimediale communicatiehuizen, maar de dalende inkomsten uit papieren communicatie worden nog onvoldoende gecompenseerd door wat digitale diensten opbrengen.

Al is het niet allemaal kommer en kwel. De minst bedreigde activiteit lijkt de verpakkings- en kartonsector te zijn. Dankzij de sterk groeiende e-commerce stijgt de vraag naar kartonnen verpakkingen. Al waarschuwen de kartonbedrijven ook dat het succes voor een groot stuk bepaald wordt door de aanwezigheid van logistieke distributiecentra in ons land. Als buitenlandse spelers de e-commercemarkt blijven domineren, kan dat een negatieve impact hebben op de verpakkingsactiviteiten in België.

De Belgische papier- en kartonindustrie was in 2014 goed voor een omzet van 5,2 miljard euro, een stijging van 6,7 procent tegenover 2013. Een groei die is ingezet sinds 2010 en jaarlijks wordt aangehouden. Het aantal arbeidsplaatsen in de papierindustrie is sinds 2012 wel met 500 (-4%) gedaald tot ongeveer 12.000. Sinds 2015 ziet de sector een voorzichtige heropleving, zowel in de papierproductie als de verwerking.

Tewerkstelling blijft dalen

“Onze leden hebben geïnvesteerd in automatisering en productiviteit. Dat betekent dat het productievolume op niveau is gebleven terwijl de tewerkstelling is gedaald”, zegt Firmin François, directeur van Cobelpa. Producenten zoals VPK Paper in Dendermonde, Stora Enso Langerbrugge in de Gentse haven en Sappi in Lanaken zijn bekende Cobelpa-leden die in Vlaanderen actief zijn. De Zuid-Afrikaanse papierproducent Sappi kondigde begin dit jaar nog een investering aan van 140 miljoen dollar voor de Europese productievestigingen. De investeringen in Lanaken moeten honderd nieuwe banen opleveren.

In de grafische sector – uitgeverijen en drukkerijen – was het nog langer wachten op een kentering in de dalende cijfers. De omzet van de grafische bedrijven daalde sinds 2008 zes jaar op rij. In 2014 veerde het omzetcijfer op met 3,1 procent naar 6 miljard euro. In 2005 boekte de sector een omzet van 6,5 miljard. De werkgelegenheid blijft dalen. In 2012 stelde de grafische sector nog 23.320 mensen tewerk. Dat aantal kromp tot 20.702 in 2015, een daling van 11 procent. Philippe Van Ongevalle van Febelgra ziet nog geen signalen dat de bodem in zicht is. “Ook de consolidatiegolf blijft spelen en dat betekent dat er efficiëntiewinsten worden geboekt door over te nemen en te fuseren.” Febelgra vertegenwoordigt de Belgische grafische nijverheid. Alleen de krantendrukkerijen, toch goed voor 890 werknemers, zijn geen lid van de federatie.

In die moeilijke context komen de sociale partners van de papier-, grafische en uitgeverijsector in consensus naar buiten met aanbevelingen om de branche te kunnen verankeren. Volgens de grafische bedrijven moet papier naast de oprukkende digitale drager een belangrijke en complementaire rol blijven spelen.

“We vragen geen subsidies”, zegt Firmin François. “Maar de overheid mag onze dynamiek ook niet fnuiken, er is een enorme veerkracht in de sector”, getuigt Luc De Potter van de UPP, de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers, die de kmo-uitgevers groepeert. Beslissingen van de overheid kunnen de gezondheid van de hele grafische waardeketen positief of negatief beïnvloeden. De sociale partners doen een oproep om met concrete maatregelen mee te werken aan een structurele versterking van hun sector, zeg maar een vitaminekuur om weer aan te knopen met groei.

Tegen Chinese dumping

Bij de acht aanbevelingen die de sector uit het slop moeten halen, vinden we klassieke stokpaardjes terug zoals het aanpakken van het negatieve milieu-imago van de sector. Nochtans bedraagt de recyclagegraad van papier in België volgens de studie 90 procent; het Europees gemiddelde is naar verluidt 75 procent. Volgens Jan Vermoesen van Coberec wordt in ons land jaarlijks zo’n 1,6 miljoen ton oud papier en karton opgehaald en gerecycleerd. Dat de grafische wereld een pleidooi houdt voor papieren zakken in plaats van plastic draagtassen klinkt logisch. Maar de strijd om papieren facturen wordt door kenners van de sector omschreven als een achterhoedegevecht in een oorlog die gestreden is. Digitale facturen zijn voor bedrijven veel efficiënter en ook de consumenten lijken overstag te gaan voor de elektronische variant.

Een belangrijk thema voor uitgeverijen die meer en meer inzetten op de combinatie van papieren en digitale dragers, is de verschillende fiscale behandeling van papieren (6% btw) en digitale (21%) publicaties. De sociale partners uit de sector zijn vragende partij voor 6 procent voor alle publicaties. Of dat realistisch is in budgettair moeilijke tijden zal moeten blijken. Het thema stond dinsdag ook op de agenda van het overleg van de Europese ministers van Financiën.

Opvallend is de oproep aan de Belgische regering om in de Europese Raad met spoed te pleiten voor adequate antidumpingregels. De papiersector is bezorgd over de mogelijke toekenning van het statuut van markteconomie aan China. “Chinese papierproducenten worden gesubsidieerd en passen hier dumpingpraktijken toe. China is geen markteconomie”, weet Firmin François van Cobelpa. De sociale partners schreven een brief naar premier Michel (MR) en de vice-eersteministers Kris Peeters (CD&V) en Didier Reynders (MR) met de vraag elke beslissing over de toekenning van het statuut van markteconomie aan China uit te stellen, zolang er geen analyse gemaakt is van de impact op de Belgische economie, en onze papier- en grafische sector in het bijzonder.