Insecten zijn een boomende business: ‘Er zijn nog veel innovaties mogelijk met insecten’

De toepassingen van insecten als krekels, sprinkhanen en meelwormen zijn legio, van menselijke consumptie of diervoeding tot de medische sector en de landbouw. België behoort tot de pioniers. Maar terwijl de wetenschappelijke kennis over het kweken van insecten bijna uitsluitend Belgisch is, blijven de bedrijven en de investeerders in ons land achter.

In het gebouw van Entomobio, een insectenboerderij in Frasnes-lez-Anvaing in de provincie Henegouwen, staan 4.000 manden met meeltorlarven verticaal gestapeld op een oppervlakte van 600 vierkante meter. “We zijn de enige boerderij in onze soort in België”, zegt Antoine Mariage, een van de oprichters van Entomobio. In de manden bedraagt de temperatuur 27 graden, “zonder verwarming”, benadrukt Antoine Mariage. “Het is een beetje zoals in een discotheek: het is daar altijd warm als er veel mensen zijn.”

Een deel van de kweek wordt gebruikt om nieuwe larven te telen. Het andere deel van de larven wordt gedroogd en verwerkt tot poeder voor de voedingsindustrie. “Het product is bruin van kleur en ruikt naar hazelnoten en bruine suiker. Het ziet er ook een beetje uit als bruine suiker. Een eiwit van Belgische oorsprong, ecologisch verantwoord en 100 procent natuurlijk”, zegt Antoine Mariage.

Lees verder onder het kadertje over Entomobio

Insecten kweken

Oorspronkelijk waren er vijf insectenboerderijen in België. “Wetgevende obstakels en het gebrek aan economische steun hebben die bedrijven ontmoedigd”, zegt Matthias Gosselin, professor aan de Haute Ecole provinciale de Hainaut Condorcet en het hoofd van het entomologielaboratorium. In 2014 stelde de Belgische overheid een lijst van tien insectensoorten op die op de markt mochten worden gebracht.

Vier jaar later definieerde Europa alle producten op basis van insecten als ‘nieuwe voedingsmiddelen’, wat betekent dat de kweek moet worden goedgekeurd voor ze op de markt mogen worden gebracht. Daardoor is het Belgische tolerantiebeleid beperkt tot drie soorten: de sprinkhaan, de meelworm (de larven van de meeltor) en de huiskrekel. Voor de kweek van andere insectensoorten moet uitdrukkelijk een toelating worden verkregen.

Economische obstakels

Die procedures zijn lang en duur. “Daarom hebben we besloten onze krachten te bundelen”, zegt Antoine Mariage. De spelers in de sector – waaronder opvallend genoeg ook bedrijven uit Duitsland, Frankrijk en Spanje – hebben zich verenigd in de Belgian Industry Insect Federation (BiiF), die aanvragen indient bij Europese Unie. “Voor één keer was België een voorloper”, zegt Xavier Leseultre, de andere oprichter van Entomobio.

Maar behalve de wettelijke zijn er ook economische obstakels voor de ontwikkeling van de bedrijven in de sector. “Het grootste probleem is dat in België geen industrieel ecosysteem bestaat”, zegt Matthias Gosselin. “Behalve aan producenten hebben we bijvoorbeeld ook nood aan verdelers. Die ontbreken in België, maar er zijn wel heel wat verwerkers.” Die zijn ook de belangrijkste klanten waaraan Entomobio zijn insectenpoeder verkoopt.

Op die boerderij wordt één enkele insectensoort gekweekt. “Net zoals een veehouder geen kippen fokt”, zegt Xavier Leseultre. De keuze voor de meeltor is deels pragmatisch: er is geen risico dat ze uit de tanks kunnen ontsnappen, in tegenstelling tot krekels, sprinkhanen en vliegen. De productie van Entomobio blijft bescheiden: ongeveer 1.000 ton eindproduct per maand. “Dat is peanuts als je bedenkt dat de Europese markt binnenkort 500.000 ton zal naderen”, zegt Xavier Leseultre.

Insecten als poeder of pasta

Vandaag worden nog altijd weinig insecten voor directe consumptie aangeboden. “Er is nog altijd een probleem van culturele aanvaarding”, weet Matthias Gosselin. Een studie van de Universiteit Gent wees uit dat ruim zes op de tien Belgen openstaan voor de consumptie van producten op basis van insecten, maar dat ze liever niet zien dat ze insecten eten.

Daar spelen de producenten op in. Insecten worden gekookt, gebakken of gedroogd in voedsel verwerkt. Ze kunnen ook worden herleid tot poeder, wat Entomobio doet, of tot een pasta. Het aanbod van die producten is de laatste jaren sterk toegenomen, bijvoorbeeld als crackers voor het aperitief, proteïnerepen of granola voor het ontbijt.

“Wij gebruiken krekelmeel”, zeggen de oprichters van Kriket, een Brusselse start-up die proteïnerepen op basis van insecten op de markt brengt. Het was een moeilijke opgave om uit maken welke voedingsmiddelen geschikt zijn om er insecten in te verwerken. “Het is heel moeilijk de eetgewoonten van mensen te veranderen”, zegt Livia Durazzo, hoofd verkoop bij Yuma. Die start-up heeft er daarom voor gekozen producten voor het aperitief op basis van insecten aan te bieden, wat “een moment is waarop consumenten meer openstaan voor ontdekkingen”. Yuma wordt sinds iets meer dan een jaar nationaal verdeeld door Delhaize.

Comeback in de supermarkt

Daarmee maakten insecten een comeback in de supermarkt, want tien jaar geleden lagen er al zulke producten in de winkelrekken. Zo bood Delhaize toen een tapenade gemaakt van meelwormen aan. Hoewel die producten eerst aansloegen omdat ze nieuw waren, ebde de belangstelling al snel weg.

“Na slechts enkele maanden daalde de verkoop en werden de producten uiteindelijk teruggetrokken”, zegt Delhaize-woordvoerster Karima Ghozzi. Hetzelfde gebeurde in andere supermarktketens. “Het was te vroeg”, zegt Michiel Van Meervenne, een van de oprichters van Kriket. “De producten waren te duur en voldeden niet.”

Nog altijd te duur

Vandaag is de prijs van gekweekte insecten niet gereguleerd. “We hebben hooguit een indicatieve prijs”, zegt Xavier Leseultre. Als je de prijs vergelijkt met die van producten met een vergelijkbaar eiwit- en voedingsniveau, dan zit die dicht bij de prijs van rundvlees rechtstreeks van het slachthuis. Dat is in het geval van een business-to-businessmodel. In de winkels is de verkoopprijs van producten op basis van insecten voor de consument nog altijd vrij hoog, al is die de afgelopen jaren gedaald door de expertise die de producenten hebben opgebouwd. “De productie is nog altijd kleinschalig, maar er zijn veel minder verliezen dan vroeger”, legt Michiel Van Meervenne uit, die zich herinnert dat hij 100 euro per kilo betaalde toen hij zes jaar geleden zijn bedrijf begon. “Vandaag is dat ongeveer 30 euro.”

De prijs zal ongetwijfeld competitief worden met andere eiwitten naarmate de markt groeit. In 2020 werd de insectenmarkt voor menselijke consumptie geschat op 0,4 miljoen dollar. Prognoses schatten dat die in 2026 1,5 miljoen zal bedragen en in 2030 7,5 miljoen, gedreven door de toegenomen vraag van consumenten naar eiwitrijk voedsel.

Momenteel zorgen toepassingen in diervoeding voor de meeste groei. “Er zijn veel minder beperkingen voor de ontwikkeling van die markt”, benadrukt Matthias Gosselin, die eraan toevoegt dat consumenten minder gekant zijn tegen insecten als ze worden gebruikt om dieren te voederen. Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) wordt 70 procent van de landbouwgrond gebruikt voor de veeteelt. De wereldwijde vraag naar dierlijke producten zal tussen 2000 en 2050 naar verwachting meer dan verdubbelen, van 229 miljoen ton naar 465 miljoen ton. “Insecten bieden een kans om aan die groeiende vraag te voldoen”, zegt Matthias Gosselin.

Om daarin te slagen, is een aanzienlijk volume nodig ter vervanging van vismeel en soja, die momenteel de favoriete voeders voor dieren zijn. Het huidige volume is niet competitief in prijs om boerderijdieren te voederen. Maar de volatiliteit van de grondstoffenprijzen voor veevoer is een voordeel voor insectenkwekers, omdat de productie van insecten, in een gecontroleerde omgeving, een stabielere prijs kan garanderen.

Internationale concurrentie

Het gebruik van insecten voor voedsel en diervoeder is ook duurzaam. “Met insecten gaat niets verloren”, zegt Antoine Mariage. Insecten worden gekweekt uit organisch afval zoals graanoverschotten en bierbostel, die anders zouden worden weggegooid. “Dat is wat ik overcycling noem – recyclage een met toegevoegde waarde”, legt Matthias Gosselin uit. Het lijdt geen twijfel dat insecten veel minder impact hebben op het milieu dan runderen, schapen en kippen. Ze verbruiken niet alleen minder water – 60 liter voor 100 gram eiwit, tegenover 901 liter voor een schaap – ze nemen ook minder land in beslag dankzij de verticale kweekmethode. Bovendien zetten insecten heel efficiënt voedsel in eiwit om. Krekels hebben bijvoorbeeld twaalf keer minder voer nodig dan runderen, vier keer minder dan schapen en de helft minder dan varkens en kippen om dezelfde hoeveelheid eiwitten te produceren.

Bij gebrek aan Belgische kwekers maken de Belgische start-ups Imby en Bazoef hun dierenvoeding op basis van insecten van Franse bedrijven. Behalve Frankrijk, met InnovaFeed en Agronutris, heeft ook Nederland een grote insectenboerderij, Protix, de grootste insectenkweekfabriek ter wereld. “Het zal moeilijk worden daartegen te concurreren”, zegt Matthias Gosselin. Dat is nogal paradoxaal, want Gosselin wijst erop dat de wetenschappelijke kennis in dat domein bijna uitsluitend Belgisch is. “We hebben de kennis in België, maar we hebben niet de bedrijven of de investeerders.”

Medische innovatie

Ondertussen blijft het onderzoek in België vooruitgang boeken. “Er zijn nog veel innovaties mogelijk met insecten”, legt Matthias Gosselin uit. In de landbouw bijvoorbeeld kan het afval dat insecten produceren worden gebruikt als meststof (insectenmest of frass). Dankzij het hoge gehalte aan organisch materiaal kan frass de opbrengst verbeteren. “De grootste innovaties zijn mogelijk dankzij chitine”, voegt Matthias Gosselin toe. Chitine is een natuurlijk polymeer dat voorkomt in exoskeletten van insecten en na extractie kan worden omgezet in chitosan. Die verbinding kan worden gebruikt om bioplastics te maken die na verloop van tijd afbreekbaar zijn, om petrochemische plastic polymeren te vervangen.

Met chitine zijn ook medische toepassingen mogelijk: de verbinding wordt bijvoorbeeld gebruikt voor het maken van hechtingen en prothesen. Omdat chitosan biocompatibel is, is het risico op ontstekingen en afstotingsreacties kleiner. “Het heeft ook helende eigenschappen en kan daarom worden gebruikt in cosmetica”, benadrukt Matthias Gosselin.

In België gebruikt slechts één bedrijf, Kitozyme, chitosan, maar dan op basis van schimmels. Het overgrote deel van de chitine wordt gewonnen uit garnalenschalen, voornamelijk in Azië. “Ook in dat domein bieden insecten een kans om een duurzame sector creëren”, zegt Gosselin. In bioplastics en in de medische sector is het nog niet te laat voor Belgische bedrijven om mee te doen.