In een familiebedrijf zal een bedrijfsleider met meerdere kinderen vaak slechts één van hen voorbestemmen als mogelijke opvolger. Enkele vragen aan Ann en Evelyne, fiscale juristen bij ING.
Kan men de aandelen van een familiale onderneming schenken zoals andere roerende goederen, dus tegen betaling van een laag schenkingsrecht?
“Er zijn inderdaad 2 systemen: het eerste is de bedrijfsschenking in het kader van het Vlaams Decreet waarbij men onder bepaalde voorwaarden kan schenken aan het nultarief. Anderzijds kunnen de aandelen ook geschonken worden via de gewone roerende schenking aan het vlaktarief van 3% in rechte lijn en tussen echtgenoten/samenwonenden.”
“Het nadeel van de gewone roerende schenking is dat de waarde van de geschonken aandelen niet vastgeklikt wordt op de datum van de schenking. Dit betekent dat indien de aandelen (veel) meer waard zijn op het ogenblik van het overlijden van de schenker, de begiftigde gehouden zou kunnen zijn het surplus over te dragen aan de reservataire mede-erfgenamen voor zover hun reserve geschonden zou zijn.”
Welke zijn de voorwaarden om de aandelen van een familiale onderneming te schenken zonder betaling van schenkingsrechten?
“In de eerste plaats moet de schenker zijn woonplaats hebben in het Vlaams Gewest op het ogenblik van de schenking. Verder moeten de schenker en/of zijn familie samen minimum 50% van de aandelen bezitten. Ook moet de vennootschap een reële economische activiteit uitoefenen (dit wordt beoordeeld aan de hand van de statuten en nog eens getoetst aan de werkelijkheid). Dit zijn de voornaamste grondvoorwaarden. Daarnaast zijn er nog een aantal formele voorwaarden (bijvoorbeeld verplichte notariële akte en aanvraag attest bij de Vlaamse Overheid). In de periode van drie jaar na de schenking moeten ook nog een aantal voorwaarden worden vervuld (behoud kapitaal, voeren en publicatie boekhouding, behoud reële activiteit en behoud zetel binnen de EER).”
Waarom is het voor een familiaal bedrijfsleider die zijn onderneming aan één van zijn kinderen wilt overdragen belangrijk om al zijn kinderen gelijk te behandelen?
“Er bestaat op vandaag geen wettelijke verplichting om al je kinderen gelijk te behandelen. Wel is het op vandaag niet mogelijk om één en/of meerdere kinderen te onterven. Zij hebben steeds recht op hun wettelijke reserve. Het beschikbaar deel kan door de erflater evenwel worden toegekend aan één of meerdere kinderen, naar eigen keuze. Onze ervaring leert evenwel dat de meeste bedrijfsleiders hun kinderen gelijk willen behandelen. Daarom is een schenking aan het nultarief zo interessant. De waarde van het geschonkene wordt immers vastgeklikt op datum schenking. Dit brengt met zich mee dat enerzijds de opvolger niet verplicht is de meerwaarde (vaak bekomen door zijn eigen inspanningen) te delen met de andere reservataire erfgenamen op datum overlijden van de erflater, en anderzijds dat de erflater op datum van de schenking ook het bedrag kan inschatten waarop zijn andere kinderen (niet-opvolgers) recht hebben.”
Moet men per se naar een notaris om zijn familiale onderneming over te dragen aan zijn kinderen?
“Ja, dit is een van de formele voorwaarden die het Decreet oplegt.”
Kunt u als familiaal ondernemer die zijn aandelen aan zijn kinderen wilt overdragen de controle behouden over de zeggenschap van de aandelen?
“Ja, dat kan. Er zijn 2 mogelijkheden. De ondernemer kan ervoor opteren de aandelen met voorbehoud van vruchtgebruik te schenken. Men moet er dan wel op toezien dat de statuten van de vennootschap het stemrecht toekennen aan de vruchtgebruiker. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om de aandelen in te brengen in een burgerlijke maatschap, waarin de schenker of iemand die hij aanduidt het zaakvoerderschap waarneemt. De delen van deze burgerlijke maatschap kunnen vervolgens met voorbehoud van vruchtgebruik geschonken worden. “
