Hoe Elon Musk de macht van programmeurs wil breken

Met een massale ontslagronde brak CEO Elon Musk op een brute manier de macht van zijn personeel bij Twitter. Ook programmeurs, een van de meest verwende beroepsgroepen ter wereld, deelden zwaar in de klappen. Het is de voorbode van een sluimerend sociaal conflict in Silicon Valley dat ook elders voelbaar wordt. Privileges, zoals het fiscale achterpoortje van de auteursrechten voor IT’ers in België, zijn in Silicon Valley al een manier om de macht van hun personeel te beperken.

Misschien is de ongezien zware ontslagronde bij Twitter een voorbode van hoe de comfortabele positie van programmeurs aangevallen wordt. Voordat Elon Musk samen met andere financiers Twitter in november overnam, werkten er 7.500 mensen bij de netwerksite. Nu zijn dat er nog minder dan 3.000, onder meer door een enorme en brute ontslagronde van 3.500 mensen. Daarnaast is er ook een hoop medewerkers uit eigen beweging opgestapt. Musk zet de overgebleven medewerkers zwaar onder druk: telewerk wordt grotendeels afgeschaft, lange uren worden de norm, programmeurs moeten kunnen bewijzen dat ze productief genoeg zijn, enzovoort. Twitter moest weer ‘hardcore’ worden, volgens Musk, en dat is hard ontwaken voor medewerkers die gewend waren om vertroeteld te worden.

Natuurlijk is Twitter een geval apart. Musk moest van het licht verlieslatende bedrijf een cashmachine maken. Jaarlijks zou Twitter meer dan een miljard dollar moeten vinden om een deel van de leningen voor de overname af te betalen. Maar het gaat om de strategie van Musk, die gemakkelijk gekopieerd kan worden.

De massale en snelle ontslagronde maakte het onmogelijk voor de medewerkers om zich te organiseren. Zeker omdat bij de overblijvers een groot deel arbeidsmigranten met een speciaal visum zit. Als zij zonder werk vallen, moeten ze binnen de zestig dagen een nieuwe sponsor of werkgever vinden, anders worden ze het land uitgezet. Musk buit perfect de zwakke plekken uit van zijn personeel. Ongetwijfeld zullen CEO’s van andere techbedrijven in Silicon Valley met argusogen volgen hoe hij daarmee wegkomt.

Extraatjes als splijtzwam

Het ding is dat het management van Amerikaanse techbedrijven eigenlijk al heel goed is in het beknotten van de macht van hun personeel, via een verdeel-en-heersstrategie. Bijvoorbeeld via het selectief uitdelen van privileges. Ze pakken naar de buitenwereld graag uit met het gratis eten, de massages en de luxueuze kantoren. Maar ze hebben een leger aan tijdelijke werkkrachten via externe arbeidsbureaus die al die extraatjes niet hebben.

De extraatjes zijn voorbehouden voor de elite van hun personeel, onder wie veel programmeurs. Zij zijn begeerd door de concurrentie en kunnen snel worden weggeplukt. Het is de reden waarom programmeurs in Silicon Valley jaarlonen van meer dan 100.000 dollar hebben en naast een luxueuze werkomgeving ook nog eens deels betaald worden in voordelige aandelenopties. In België is het allemaal wat minder extreem, maar dezelfde filosofie is hier doorgesijpeld. Het deels verlonen van programmeurs in fors lager belaste auteursrechten was een manier om een extraatje te gunnen aan een mondige beroepsgroep die gemakkelijk ergens anders aan de slag kan gaan.

Maar nu ruiken Musk en co. in Silicon Valley hun kans om programmeurs een toontje lager te laten zingen. De economische crisis zorgt bijvoorbeeld voor ongezien grote ontslagrondes en een wervingsstop bij de meest rendabele techgiganten in de Verenigde Staten. Hoe lang kunnen programmeurs potentiële werkgevers er nog tegen elkaar uitspelen? Bovendien is er nog een meer structurele trend. Men probeert programmeurs overbodig te maken.

Programmeurs zijn de auto-arbeiders van de 21ste eeuw

Programmeren wordt steeds minder een zaak van manueel code schrijven – de zwarte achtergrond en groene letters in de Hollywood-films. In de plaats wordt met digitale legoblokjes gewerkt. In low code-systemen worden kant-en-klare stukjes computercode gewoon gecombineerd. Op de langere termijn zal artificiële intelligentie zich hier ook laten voelen. De voorbije weken maakte de ChatGPT-software, toevallig ook een project waarvan Elon Musk de co-financier is, furore op het internet. De chatrobot kon op basis van korte instructies de meest uiteenlopende teksten produceren, van recepten en gedichten tot nieuwsartikels en … programmeercode. Ook dat zal druk zetten op de vraag naar programmeurs, zeker in jobs voor starters.

Programmeurs zijn de auto-arbeiders van de 21ste eeuw. Het zijn stabiele jobs die soms zo goed betaald zijn dat ze een gezin kunnen onderhouden als enige kostwinner. Het zijn ook relatief toegankelijke jobs, in tegenstelling tot bijvoorbeeld dokters of advocaten. Het grote verschil met auto-arbeiders of andere industriële sectoren is dat ze zich nooit echt georganiseerd hebben. Ze hebben ook weinig behoefte aan vakbonden om hun belangen te verdedigen. Programmeurs worden gestalkt door headhunters. In plaats van te staken, veranderen ze gewoon van werk. Maar hoelang hebben programmeurs nog die economische macht? Elon Musk en co. zijn dat aan het testen.