Frank Brichau (CEO Essent): ‘Energieopslag is de laatste game changer in energieland’

Volgens Frank Brichau, CEO van energieleverancier Essent, is het beslissend moment aangebroken om van batterijtechnologie meer dan leuke marketing te maken.

In de slipstream van de hype rond de Teslawagens, hebben velen de mond vol van de thuisbatterij van Tesla. Terecht, want de opslag van elektrische energie op lokaal niveau is dé ontbrekende schakel in de transitie naar decentrale en hernieuwbare elektriciteitsproductie.

Die transitie is op dit moment nog niet mogelijk: de vraag naar elektriciteit moet in België continu in balans zijn met het aanbod, elke vijftien minuten, 24/7. Als we daar onvoldoende rekening mee houden, krijgen we de bekende problemen van brown- of black-outs. Daarom is opslag de belangrijkste, ontbrekende game changer in de energiesector. Voldoende betaalbare en duurzame opslagcapaciteit kan de directe link tussen productie en verbruik ontkoppelen en zo het energiemodel echt radicaal veranderen. Maar de thuisbatterij zal zelf de klus niet klaren.

Marketingstunt

Ons moederbedrijf RWE biedt momenteel twee gecommercialiseerde batterijen aan: één van het merk Varta en één van Sonnen. Deze zijn in Duitsland op de markt, maar nog niet in België. Daar zijn goede redenen voor: zolang er terugdraaiende tellers zijn, brengt het voorlopig niet echt op om een thuisbatterij te installeren in ons land. Het net is nog altijd de beste, virtuele batterij en garandeert dat je altijd stroom hebt tegen een betaalbare prijs. Thuisbatterijen zijn op dit moment nog zeer duur in aankoop. Vandaag in België een thuisbatterij aanbieden is dus meer een marketingstunt dan een relevante bijdrage aan de energietransitie op grote schaal. Enkel de early adopters stappen op dit moment in de batterijtechnologie.

Voor een echte doorbraak in opslagcapaciteit, en die is broodnodig met het oog op de energietransitie, moet het beleid drie belangrijke keuzes maken. Het kan zich daarvoor telkens baseren op de ervaringen met zonnepanelen.

1. Subsidies of vrije markt

Om de introductie op grote schaal van zonnepanelen destijds te ondersteunen, koos de overheid voor subsidies voor burgers en bedrijven. Het gevolg is dat onze energie inderdaad een pak groener en decentraler is geworden, maar ook dat we vandaag met zijn allen, zonnepanelen of niet, die subsidies afbetalen. Met een stijgende energiefactuur als gevolg.

Een vrij marktmechanisme dat continu streeft naar het meest efficiënte en effectieve energiesysteem op basis van de beschikbare, optimale technologie, zoals in sommige buurlanden als het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk al wordt toegepast, kan ervoor zorgen dat de juiste, duurzame en schaalbare opslagtechnologie op het juiste moment haar rol gaat spelen. Goed uitgevoerd kan dat adequaat marktmechanisme ons bovendien beschermen tegen dure projecten zoals het zogenaamde energie-atol. Dat soort projecten kan immers enkel overleven dankzij subsidies, waar we dan jarenlang aan afbetalen zoals de recente ervaring ons leert.

2. Beleid financieren via algemene middelen of via energiefactuur

Het mechanisme waarbij de energiefactuur gebruikt wordt om beleidsbeslissingen (technologie-ondersteunende maar ook sociale) te financieren via vooral de netwerkcomponent van het energiefactuur heeft een pervers effect. Het leidt er immers toe dat mensen met middelen ertoe aangezet worden om zich (zoveel mogelijk) los te koppelen van dat net via bijvoorbeeld batterijen, waarbij ze de netwerkbeheerders voor een bijkomend probleem stellen.

Hoe meer burgers zich loskoppelen, hoe hoger de factuur wordt voor zij die wél op het net blijven. Netbeheerder Elia en de verschillende distributienetbeheerders moeten dezelfde kosten dan immers verdelen over minder klanten. Dit zal dan een vicieuze cirkel veroorzaken met als resultaat dat de burgers die niet in staat zijn om zich los te koppelen van het net moeten opdraaien voor de kosten van het energiebeleid.

Beleidsmakers moeten dus beslissen hoe ze hun beleid in de energiesector willen financieren: via algemene middelen waar iedereen zijn steentje moet bijdragen of via de energiefactuur, met de eventuele nefaste effecten als gevolg.

3. Enkel batterijopslag of diversifiëring van de opslagtechnologie

Net als bij zonnepanelen, zou de overheid ervoor kunnen kiezen om enkel thuisbatterijen te steunen (met of zonder subsidies, centraal of decentraal). Maar misschien moet het ook andere opties laten spelen. Er is veel minder buzz rond, maar er zijn wel degelijk andere methodes voor opslag dan batterijen, zoals bijvoorbeeld de “power to gas”-techniek. AIs er in de zomer een overvloed aan energie uit zon en wind is, dan kan die omgezet worden in gas, dat opgeslagen en op een later moment verbruikt wordt.

Het is belangrijk om de technologieën met elkaar te laten concurreren op basis van hun toegevoegde waarde voor het energiesysteem in transitie zodat we er allemaal van kunnen genieten.

Bovendien evolueert decentrale opslagtechnologie zo snel dat we moeten opletten om ons niet te laten meeslepen in grootschalige opslagprojecten die we misschien niet meer nodig hebben binnen een paar jaar.

Holistische aanpak

Ik pleit daarom voor een gebalanceerde, brede aanpak, los van hypes en subsidies en gebaseerd op een adequaat marktmechanisme. Laat ons niet blind de thuisbatterij achternahollen, maar ook nadenken over hoe ons transport, (slim) energienetwerk, ruimtelijke ordening, bouw- en isolatiestandaarden,… er moeten uitzien. We moeten daarbij opslagtechnologie inzetten op de maatschappelijk meest verantwoorde manier op het moment dat ze een relevante en substantiële bijdrage kan leveren aan het nieuwe energiesysteem.

Het zijn de beleidsmakers die deze keuzes, wellicht een mix van de verschillende pistes, zullen moeten overwegen en zo tonen hoe ambitieus zij zijn om het energielandschap écht te hertekenen. Uiteraard is dat geen of-of-scenario. De oversubsidiëring van zonnepanelen zit nog vers in het geheugen, maar mits een goede mix van incentives, het juiste marktmodel en de juiste mindset kunnen we ver komen.

Frank Brichau, CEO van Essent