Grote sommen geld zijn verdwenen uit de stimuleringsprogramma’s tijdens de pandemie.
In juni 2020 kreeg een bedrijf in Milaan een overheidslening van 60.000 euro om aan de pandemie het hoofd te helpen bieden. Maar het bedrijf bestond niet. De Italiaanse regering had eigenlijk geld gestuurd naar de ‘ndranghetamaffia van Calabrië. In dezelfde maand streken zes Fransen 12 miljoen euro werkloosheidsuitkeringen op door fondsen op te eisen voor werknemers van 3.600 lege vennootschappen. Een Texaan diende leenaanvragen in voor vijftien verzonnen bedrijven en stak 24,8 miljoen dollar aan overheidssteun in zijn zak.
Nu landen hun noodhulpprogramma’s terugschroeven, groeit de belangstelling voor waar het geld naartoe is gegaan. Het Internationaal Monetair Fonds schat dat de regeringen sinds januari 2020 15,5 miljard dollar aan niet-gezondheidszorguitgaven en -leningen hebben verstrekt als reactie op de covid-19-pandemie. De haast om huishoudens en bedrijven te steunen leidde tot slechte aanbestedingen, rommelige programma’s en inadequaat toezicht. In Amerika is ten minste 4,5 procent van de financiering in het kader van de CARES Act, de grootste pandemiestimuleringswet die 2,2 biljoen dollar kostte, naar fraudeurs gegaan. Als dat cijfer wereldwijd wordt toegepast, zou bijna 700 miljard dollar in de verkeerde handen zijn terechtgekomen. In het Verenigd Koninkrijk bedragen de fraude en de fouten meer dan 16 miljard pond (19 miljard euro), ongeveer een tiende van de 166 miljard pond die is uitgegeven. Dat cijfer zou nog kunnen stijgen. In de Verenigde Staten schat de Secret Service dat 100 miljard dollar is gestolen van de CARES Act. Als het fraudepeil van voor de pandemie wordt gehandhaafd, zou ten minste 87 miljard dollar aan werkloosheidsverzekeringen door oplichters zijn buitgemaakt.
Alarmerend
Fraude en wanbeheer zijn onvermijdelijk bij programma’s van zo’n omvang. Maar eerdere stimuleringspogingen deden het beter. In de tien jaar na de financiële crisis hebben onderzoekers slechts 57 miljoen dollar aan frauduleuze fondsen teruggevorderd uit de Amerikaanse herstel- en herinvesteringswet van 2009, een stimuleringspakket van 840 miljard dollar. Ook andere overheidsregelingen verliezen minder. Het fraudepercentage in de Amerkaanse gezondheidszorg schommelt rond 3 procent. Het Verenigd Koninkrijk heeft in het decennium tot 2019 per jaar ongeveer 1,5 procent van zijn werk- en pensioenuitkeringen ten onrechte uitbetaald.
Het kan jaren duren voor de omvang van de covid-19-fraude aan het licht komt. Er komt alvast meer toezicht. In Amerika eisten in maart drie dozijn Republikeinse senatoren meer transparantie over de besteding van de middelen voordat ze instemmen met meer financiering. President Joe Biden heeft een hoofdaanklager aangesteld om criminelen aan te pakken die van de pandemie probeerden te profiteren. Er is al gerechtigheid geschied. De Franse fraudeurs zijn gearresteerd en de Texaanse bedenker van fictieve firma’s pleitte schuldig aan het witwassen van geld. De Italiaanse regering bevroor de tegoeden van de maffia in Milaan.
