“Europa slaapt terwijl de Chinese draak nu pas in beweging komt”

De redactie van Trends peilt bij vijf jonge Vlamingen in het Belgische paviljoen op de Wereldtentoonstelling van Shanghai naar ervaringen in hun nieuwe werkomgeving en een totaal verschillende cultuur.

Hun eerste reactie is op zijn minst verrassend, maar opmerkelijk eensgezind: “De aanpassing aan China was minder groot dan de ‘culture shock’ bij elke terugkeer naar België,” klinkt het enigszins provocerend.

Akkoord, drie van de vijf zijn Sinologen en spreken vlot Chinees; ze hebben een passie voor China, maar van een tendens tot ‘going native’ is zeker geen sprake: geen van hen is een fervente aanhanger van taoïsme, confucianisme, of doet ‘s morgens om vijf uur met honderden Chinezen tai’chi-oefeningen in een of ander stadspark. Daarvoor zijn ze te nuchter, vijf jonge Vlaamse ondernemers met beide voeten op de grond.

Claire Weustenraed (29), geboren in Wilrijk maar getogen in ‘BHV’, leidt de verkoopsafdeling van DOMO vloerbekleding voor heel Azië; Steven Couwels (39) uit Lier, startte in 2005 zijn bedrijf Globe (Shanghai) Advanced Technical Services, gespecialiseerd in dimensiecontroles van machines en gebouwen; Alex De Ceuster (33) uit Brakel is marketing directeur voor Shanghai Centre, een Amerikaans-Chinese joint venture in property management; Dieter Vanonckelen (25) uit Leuven doet de marketing voor Maxxelli Real Estate, verhuur en verkoop van residentieel en industrieel vastgoed in Chengdu; Marc Van Wonterghem (46) uit Gent startte in 2008 een eigen consultancybedrijf, Asia GO2Market, voor de begeleiding van (tot nu vooral Amerikaanse) hoogtechnologische starters in China; voordien werkte hij in China voor een reeks Amerikaanse en Europese elektronicabedrijven, onder meer voor Mietec en Texas Instruments.

Wat zit deze vijf bij hun terugkeer naar België dwars?

“Een soort eeuwige stilstand.” De mentaliteit ook, die ze omschrijven als “immobilisme van onder de kerktoren.” Of specifieker: “Altijd maar klagen en zeuren, dat vastgeroest zitten in hun welvaartstaat en blijven mekkeren over de splitsing van een kiesdistrict of over De Lange Wapper, zonder dat er iets aan gebeurt. Hier in Shanghai bouwen ze elke maand tien dergelijke bruggen.”
.
Ze begonnen enkele jaren geleden aan hun ontdekkingstocht door China. Claire, die in Peking aankwam in 1999, ziet een enorm contrast tussen het oude Peking van toen met chaotisch verkeer en weinig hoogbouw en de moderne, gestroomlijnde megapolis van vandaag. Ook Shanghai is onherkenbaar. “Acht perfect gecoördineerde metrolijnen kwamen er in nauwelijks een tweetal jaren, om maar iets te noemen,” zegt Marc.

Alex dacht na een eerste verkenningstocht van vijf weken door enkele Chinese megasteden: “Dit is niets voor mij, té chaotisch, ik kom hier nooit meer.” Maar toen viel een eerder aangevraagde studiebeurs van de Vlaamse Gemeenschap in de bus en er zat niets anders op dan naar China te vertrekken. Intussen is hij getrouwd met een Chinese en hier stevig verankerd.

Ook Dieter belandde met een beurs van de Vlaamse Gemeenschap in China. Zoals de twee andere Sinologen ziet hij zichzelf evenmin een klassieke ‘expat’ die buiten de louter professionele contacten bijna uitsluitend leeft met andere buitenlanders, in de eigen westerse clubs, supermarkten en compounds – met als enige directe band naar de lokale bevolking: de Chinese chauffeur of de ‘nanni’ van de kindjes.

Marc en Steven zeggen met hun eigen onderneming vooral zaken te doen met andere westerse bedrijven in China. Claire, Alex en Dieter hebben Chinese vrienden en spreken de taal, maar slagen er desondanks ook niet in de culturele kloof te overbruggen. Het lukte hen niet als beursstudent met Chinese klasgenoten echt voeling te krijgen en nu ook niet op de werkvloer, zeggen ze.

De belangrijkste struikelblokken zijn:
• Gebrek aan initiatief (gevolg van het onderwijssysteem), napraten, louter instructies opvolgen, “in the box thinking”
• Verantwoordelijkheid opnemen is problematisch, men zal niet met de tegenpartij rechtstreeks onderhandelen om tot een oplossing te komen, het probleem wordt dus doorgeschoven naar de hiërarchische overste, die het op zijn beurt doorschuift naar een hoger niveau, zodat het beslissingsproces bijzonder moeizaam en traag verloopt
• Westerlingen proberen veeleer tot een win-win-oplossing te komen; voor Chinezen is het zoeken naar een compromis minder vanzelfsprekend, ze kunnen dan ook plotseling afhaken in plaats van samen naar een oplossing te zoeken
• Het vergt hier evenveel energie om tien mensen te begeleiden als om met zegmaar honderd mensen te doen in een Europees bedrijf
• Tegenover een Chinese klant moet je een Chinese contactpersoon plaatsen en een westerling tegenover een westerling – dat heeft niets te maken met taal, maar met communicatie

Toch merken onze gesprekspartners dat er wel éen en ander verandert bij de jongere generaties. Al is dat blijkbaar minder het geval bij jonge Shanghanezen: “Ze denken misschien westers, maar handelen als Chinezen,” klinkt het. “Niet Shanghanezen zijn doorgaans hardere werkers, die van Shanghai zijn arrogant en voelen zich iets beter dan de rest.” De vergelijking valt met … Antwerpse sinjoren.

Belgisch Paviljoen

Ondanks hun scepticisme over de gang van zaken in het thuisland, zijn ze alle vijf bijzonder positief over het Belgische Paviljoen: “Een heel goed marketingconcept,” vindt Alex De Ceuster, “er wordt handig ingespeeld op de ‘eet-drink en krijg een cadeau’-verwachtingen bij de Chinezen.” Het gratis uitdelen van chocolade om de twee uur en het wekelijks verloten van één diamant maakt van ons paviljoen één van de grote trekpleisters van de Expo. De naam ‘Belgium’zal voortaan bij duizenden Chinezen scherper gelinkt zijn aan Kuifje en de Smurfen die hier wel enige bekendheid genieten.

Expo 2010 in Shanghai is voor de Chinezen wat Expo ’58 in Brussel voor België was: “Toen braken de Golden Sixties bij ons aan, ook hier moet het beste nog komen: de Chinese draak heeft nog maar net haar ogen geopend. Wacht maar tot ze straks ook vuur gaat spuwen,” filosofeert Alex. De overige vier beamen: dit is nog maar een begin, tijd voor Europa om zich scherp te zetten.

Erik Bruyland (in Shanghai)