Duaal leren: ‘We moeten de loopbaan en niet de baan centraal stellen’

Duaal leren moet een bonus voor de loopbaan zijn en niet alleen voor de job op korte termijn. Dat zegt Marc De Vos, directeur van denktank Itinera.

Duaal leren , waarbij leerlingen zowel op school als in bedrijven leren, is van rariteit tot mantra geëvolueerd. De minister van Onderwijs en die van Werk, werkgeversorganisaties, scholen: iedereen is voor en wil meer. We zijn nog lang niet Duitsland, waar zowat 40 procent van alle leerlingen duaal leert, maar we zijn vertrokken. Ik deel het enthousiasme.

Duaal leren kan kennis aanbrengen die scholen niet bezitten. Het kan schoolmoeheid en schooluitval verminderen. Dat is uitstekend voor iedereen: leerlingen, scholen, bedrijven, en de arbeidsmarkt die naar inzetbaar talent snakt. Maar er zijn ook risico’s.

Goedkoop talent

Duaal leren voorziet bedrijven van goedkoop talent. Werkgevers kunnen potentiële werknemers testen tegen een beperkte vergoeding, met alleen een inspanning van opleiding. We zien duaal leren als leren.

Dus moeten we bewaken dat bedrijven daadwerkelijk kennis overdragen en dat die kennis voor de hele loopbaan op de hele arbeidsmarkt nuttig is, en niet alleen voor de job in dat bedrijf. Dat vergt echte opleidingsinspanningen, waarbij de werkvloer het verlengstuk van de klas is. Vermits Vlaanderen uitblinkt in kleine bedrijven, is die opleidingscapaciteit niet vanzelfsprekend. Ideaal duaal is leren via rotatie over verschillende bedrijven.

Bedrijven die duaal leren aanbieden, kunnen de leerlingen kiezen die ze arbeidsrijp vinden. Het ligt voor de hand dat goede leerlingen sneller interesse wekken. Betere leerlingen, die ook op eigen kracht aan de bak zouden geraken, genieten dan de voordelen van een systeem dat vooral probleemleerlingen kan helpen. Ideaal duaal is focussen op doelgroepen onder de leerlingen en op bedrijven die willen investeren, bijvoorbeeld in sectoren met knelpuntvacatures.

Naarmate duaal leren zich verspreidt, kan het een feitelijke kwalificatievereiste worden, zeker in bepaalde beroepen. Deelnemende leerlingen dreigen dan voorbestemd te worden in hun beroepskeuze. Niet-deelnemende leerlingen dreigen van die keuze te worden uitgesloten. Het schoolse parcours zelf zou verzwaard in plaats van verlicht worden.

De doorstroming uit dat parcours naar een andere, meer gespecialiseerde schoolrichting, zou belemmerd worden. Allemaal nadelig voor de arbeidsmarkt. Ideaal duaal is niet alleen concentreren op bepaalde beroepen, maar ook spreiden over sectoren.

Als duaal leren bedrijven helpt bij het invullen van vacatures, kan het voordeel voor de leerlingen het nadeel voor de werklozen zijn. Waarom zou een bedrijf een werkloze opleiden als het al een leerling heeft opgeleid?

Duaal leren mag niet ten koste gaan van de investeringen van bedrijven in de opleiding van werkzoekenden die de schoolbanken al hebben verlaten. Ideaal duaal is ingebed in een bredere aanpak van opleiding en vorming, met een duidelijk financieringsmodel en met duidelijke verantwoordelijkheden.

Werken is veranderen

Vermits duaal leren vooral technische opleidingen dient, moeten we ook beseffen dat de kennis die bedrijven aanleveren vooral gedoemd is te verdwijnen. Technologische innovatie draait als nooit tevoren. Wat leerlingen vandaag in bedrijven leren, zal morgen veranderen. Dat is op zich geen probleem: werken is veranderen, voor iedereen in de economie.

Maar zal duaal leren de leerlingen ook helpen later beter met verandering om te gaan? Of zal het hen integendeel opsluiten in beroepen en opzadelen met tijdelijke kennis? Ideaal duaal moet een bonus voor de loopbaan zijn en niet alleen voor de job op korte termijn.

Ik deel de hoop dat duaal leren doorbreekt. Het is een welkome aanvulling van ons onderwijssysteem en een nuttige brug tussen school en arbeidsmarkt. Maar we moeten helder en transparant alle modaliteiten bepalen: de vereisten, de rollen, de financiering en de doelstellingen.

We moeten de resultaten meten en de trajecten van de deelnemers volgen. We moeten de loopbaan en niet de baan centraal stellen. Als we die inspanning niet doen, dreigt duaal leren perverse effecten te geven die de loopbanen en de arbeidsmarkt op lange termijn kunnen schaden.