Cleanrooms – stofarme, gecontroleerde ruimtes – zijn cruciaal om computerchips, medicijnen, ruimtevaarttechnologie en zelfs cosmetica te vervaardigen. Bouwbedrijven die zulke cleanrooms optrekken, groeien mee met de markt. Drie bedrijven uit de Benelux hanteren elk een ander model.
De markt van de cleanrooms groeit mee met de hoogtechnologische industrie. Vanaf 2026 moeten ziekenhuisapotheken bijvoorbeeld een cleanroom hebben, wat voor een scherpe toename van de vraag zorgt. “Een cleanroom is een stofarme, gecontroleerde ruimte”, vertelt Nadia Jansen, de CEO van Group Jansen. “Door in een ruimte druk of onderdruk te creëren houden we stofdeeltjes buiten. Het aantal stofpartikels per kubieke meter vermindert drastisch op die manier. Dat is nodig voor bepaalde hightech processen.”
Ook voor de productie van chips is dat vereist, omdat er zeer kleine structuren worden aangebracht in de computerchips. Als daar een stofdeeltje op valt tijdens de productie, kan dat het hele proces verstoren. “De regelgeving wordt almaar strenger”, vertelt Jansen. “Vroeger zagen we cleanrooms vooral in de farmaceutische industrie en in ziekenhuisapotheken voor de productie van medicijnen. Daar wil je een zo rein mogelijke omgeving hebben, zodat je geen risico op besmetting of vervuiling loopt. Ondertussen gaat het veel breder. Alles wat nanotechnologie is, heeft cleanrooms nodig, maar evengoed cosmetica, ruimtevaart en soms zelfs voeding. Alles wordt sterieler en schoner. Dat doet onze sector groeien.”
Group Jansen bouwt al 25 jaar cleanrooms. Het bedrijf besteedt zo weinig mogelijk van de keten uit. “Het is erg belangrijk dat de ruimte perfect werkt. Als je één dag niet kunt produceren doordat de cleanroom faalt, heeft dat serieuze financiële gevolgen voor onze klanten en de mensen die van hen afhankelijk zijn, zoals patiënten. Door alles in eigen huis te doen kunnen we het hele project controleren”, vertelt Nadia Jansen. “We hebben eigen ingenieurs, projectleiders, technici, bouwkundigen en onderhoudsmensen. We zijn verticaal geïntegreerd. We maken ook producten voor de cleanrooms, zoals meubilair voor laboratoria en gespecialiseerde deuren.”
De omzet van Jansen Cleanrooms & Labs zit rond 60 miljoen euro. Het team omvat ongeveer 75 personen die focussen op cleanrooms, terwijl er nog 85 mensen met labo’s werken. Het moederbedrijf, Group Jansen, telt veertien bedrijven in diverse sectoren met samen 757 werknemers, die goed zijn voor een omzet van 250 miljoen euro.
Modulaire ruimtes
ABN Cleanroom Technology, net als Group Jansen een Limburgs bedrijf, kiest voor een andere strategie. Geen verticale integratie hier, maar modulair bouwen. “We focussen op het ontwerpen en engineeren van de cleanroom. De bouw gebeurt door onderaannemers, die met technologie werken die wij hebben ontwikkeld”, vertelt Jo Nelissen. Hij is samen met Rosaline Wijnen co-CEO en medeoprichter van ABN Cleanroom Technology. “Daarna doen we ook het levenscyclusmanagement van de cleanroom. We helpen de klant tot en met de afbraak. Het is een soort cleanroom-as-a-service.”
Die aanpak zag het licht doordat ABN software ontwikkelde om zijn cleanrooms beter te beheren. “Een cleanroom moet constant kunnen opereren”, vertelt Nelissen. “Daarom hebben we een softwaresysteem ontwikkeld om onze cleanrooms te monitoren en mogelijke faalmechanismen te voorspellen. We weten dus perfect welke conditie de cleanroom heeft en hoe we kunnen ingrijpen. Die data gebruiken we ook om onze systemen beter te ontwerpen.”
‘We helpen de klant tot en met de afbraak. Het is een soort cleanroom-as-a-service’
Tijdens de bouw gaat het bedrijf modulair te werk. “We ontwerpen geen cleanrooms, maar configureren ze op ons productplatform”, vertelt Nelissen. “Het is als legoblokken samenzetten in een ontwerp. Dat maakt alles veel sneller en gemaakt voor groei.” ABN heeft de patenten achter die technologie in handen. “De bouw gebeurt op zijn beurt grotendeels door onderaannemers. Dat is een hecht netwerk van partners. We nemen hen mee in de standaardisering. We hebben 65 bouwblokken. Onze onderaannemers bouwen altijd hetzelfde. Zo kunnen we de kwaliteit handhaven.” Het netwerk van onderaannemers verspreidt zich over heel Europa.
ABN heeft een veertigtal mensen direct in dienst en draait een omzet van 23 miljoen euro. “Maar dagelijks werken er gemakkelijk 120 mensen voor ons”, vertelt Nelissen.
Een belangrijke markt voor cleanrooms vind je net over de grens met Nederland, in de regio rond Eindhoven. Daar bevinden zich grote chipbedrijven zoals ASML en NXP, die cleanrooms nodig hebben en ook verwachten dat hun toeleveranciers ze installeren. Uit dat ecosysteem ontstond het Nederlandse ProCleanroom. Ook dat bedrijf ziet de markt groeien. Het model van ProCleanroom, goed voor 8 miljoen euro omzet, is gericht op maatwerk. “Andere bedrijven pushen vaak één concept”, vertelt Mike Ferguson, de operations director van ProCleanroom. “We kijken wat de voorkeuren van onze klanten zijn en ontwerpen een oplossing op maat.”
Uitbreiden
Alle drie de bedrijven zien hoe de markt consolideert. Group Jansen nam in 2023 de labo-inrichter Vinitex over. “We hopen dat er nog veel regels worden opgelegd”, lacht Nadia Jansen. “We willen nog verder uitbreiden op die groeimarkt. We proberen daarnaast ook de afzetmarkt van onze producten te vergroten.” Group Jansen lonkte daarvoor al een tijd naar het Midden-Oosten, waar veel vraag naar cleanrooms is, en ze kondigde onlangs aan dat ze in die regio gaat samenwerken met het Turkse familiebedrijf Altinbölme.
Ook ABN breidt uit. Het nam vorig jaar zijn onderaannemer Poels over en is eveneens aan het internationaliseren. “We zien de toekomst erg positief in”, vertelt Rosaline Wijnen van ABN. “We mikken nu op Europa. Maar we moeten nog veel uitzoeken. In elk nieuw land zijn de regels iets anders en moeten we samenwerken met nieuwe partners. Die groei moeten we in goede banen leiden.”
Drie nieuwe cleanrooms op komst in België
– Imec bouwt in Leuven een cleanroom van 4.000 vierkante meter, die deel uitmaakt van de nano-IC-proeflijn. In dat project onderzoekt imec productiemethoden voor nieuwe generaties chips. Het onderzoekscentrum kreeg daarvoor 2,5 miljard euro van onder meer de Europese Commissie.
– Aerospacelab bouwt in Charleroi een grote fabriek, waar het aan de lopende band satellieten wil produceren. In die fabriek zou ook 4.000 vierkante meter aan cleanrooms moeten komen, cruciaal bij het assembleren van de satellieten.
– De Antwerpse ziekenhuizen GZA en ZNA bouwen in Kontich een nieuwe centrale ziekenhuisapotheek, waarin een cleanroom komt. Daar zouden 100.000 bereidingen per jaar moeten gebeuren.
