De vleugels van Delhaize zijn definitief geknipt

Delhaize België wil zijn 128 grote supermarkten in eigen beheer door zelfstandigen laten overnemen, om goedkoper en meer flexibel te kunnen werken. Het is een illustratie van het verlies aan autonomie voor een Belgisch monument. De strategische beslissingen worden volledig gedicteerd vanuit de Nederlandse hoofdzetel van Ahold Delhaize.

De vakbonden en het personeel van Delhaize België waren op zeer slecht nieuws voorbereid, maar niet op dit. Tijdens een bijzondere ondernemingsraad dinsdagmorgen kregen ze te horen dat het bedrijf de 128 supermarkten in eigen beheer (zie kaartje onderaan) wil overdragen aan zelfstandige uitbaters. Delhaize heeft al 636 winkels die worden uitgebaat door zelfstandigen, vooral kleinere buurtsupermarkten.

Lees verder onder de video

Die formule is rendabeler voor Delhaize, omdat het zich dan hoofdzakelijk beperkt tot een leverancier van winkelwaar. Belangrijke kosten, zoals energie en personeel, worden door de uitbater gedragen, die dat moet zien te betalen uit de marge die hij krijgt op de verkochte producten. De zelfstandige uitbater heeft voor zijn personeel goedkopere en meer flexibele voorwaarden bedongen, zodat de winkel onder meer op zondag open kan zijn.

In het sociaal overleg zitten de zelfstandig uitgebate supermarkten in een ander paritair comité dan de supermarkten in eigen beheer. Dat nu ook de andere supermarkten onder dat paritair comité zullen vallen, is een horrorscenario voor de vakbonden en het betrokken personeel, ongeveer 9.000 mensen.

Geen volle winkelkarren meer

De Delhaize-supermarkten in eigen beheer zijn de voorbije jaren altijd al een zorgenkind geweest. Sinds de financiële crisis van 2008 woedt een harde concurrentiestrijd tussen de Belgische supermarkten. Het aantal supermarkten is sindsdien met de helft gegroeid, en bovendien hebben uitdagers zoals Albert Heijn, Lidl en Intermarché het voorbije decennium met een agressief prijzenbeleid uitgepakt. Dat zet de marges van iedereen in de sector onder druk.

De Delhaize-supermarkten in eigen beheer verloren terrein. Ze trekken nog altijd genoeg klanten aan, maar die kopen te weinig. Dat komt onder meer omdat het prijsverschil met marktleider Colruyt en de andere uitdagers te groot geworden is. De volle winkelkarren waren alleen nog bij de concurrentie te zien.

In 2014 was er al een grote herstructurering bij de Delhaize-supermarkten in eigen beheer, om prijsverlagingen te financieren en marktaandeel terug te winnen. Maar die reorganisatie heeft nooit de commerciële schwung kunnen terugbrengen in die grote supermarkten. De rendabiliteit is nooit meer die van de gloriejaren geworden.

Te kijk gezet

Ondertussen heeft Delhaize België wel zo goed als alle controle over zijn eigen lot verloren. Delhaize Group, de Amerikaans-Belgische retailer die uit Delhaize was ontstaan, werd overgenomen door haar Nederlandse tegenhanger Ahold (bekend van Albert Heijn) in 2016. De overname werd voorgesteld als een fusie van gelijken, maar in de praktijk greep Ahold de macht.

Ahold Delhaize, met het hoofdkantoor in het Nederlandse Zaandam, ontpopte zich als een veel minder coulante baas voor Delhaize België. Het topmanagement van Delhaize België werd relatief snel vervangen, een van de eerste signalen dat Zaandam duidelijk de touwtjes strakker in handen nam. Bepaalde marketingacties werden ook doorslagjes van campagnes in Nederland, en ook in het assortimentsbeheer was er minder autonomie.

Maar die strakkere hand leidde niet tot een verbetering van de resultaten. Bij de bespreking van de kwartaalresultaten werden de teleurstellende resultaten van Delhaize België de voorbije jaren verschillende keren publiekelijk te kijk gezet door Ahold Delhaize-CEO Frans Muller. De Nederlander was destijds de CEO van Delhaize Group die de grote herstructurering van 2014 had opgelegd.

Veel vragen

Met de verzelfstandiging van de Delhaize-supermarkten komt er nu een tweede shocktherapie. Ook op het Belgische hoofdkantoor zullen daardoor banen sneuvelen. In een korte reactie laat Delhaize weten dat het plan volledig in België is opgemaakt, maar dat het wel de zegen van Ahold Delhaize CEO Frans Muller heeft. 

Het is de afsluiting van een hoofdstuk dat na de vorming van Ahold Delhaize is begonnen. Delhaize België kan zich niet meer beroepen op zijn speciale status als een 155-jarig monument in het Belgische bedrijfsleven. Het heeft niet meer die bevoorrechte lijn met het topmanagement als onder Delhaize Group. Retailexpert en professor Gino Van Ossel wees er twee weken geleden al op dat Ahold Delhaize niet sentimenteel is. Delhaize België presteert ondermaats in vergelijking met Albert Heijn, en dat moet veranderen.

Lees verder onder het kadertje

Op korte termijn zal de aankondiging vooral voor sociale onrust zorgen, op middellange termijn is het uitkijken of Ahold Delhaize er effectief in slaagt de 128 supermarkten te verzelfstandigen. Kan de sociale onrust gekanaliseerd worden? Zijn er genoeg kapitaalkrachtige ondernemers die de winkels willen overnemen? Willen zij dat nog wel doen onder de vlag van Delhaize, gezien het succes van Albert Heijn België als franchiseformule? Willen de banken mee om de overnames te financieren? Wat zullen de uitbaters van de kleinere Delhaizes doen, nu de grotere supermarkten ook op zondag open kunnen zijn en dus geduchte concurrenten worden? Op die vragen zal het management van Delhaize België een antwoord moeten vinden, en er is nog weinig ruimte voor tijdsverlies of kostelijke fouten.