‘De macht en de controle even loslaten kan voor leiders een les zijn in bescheidenheid’

‘Als een pauzeknop niet tot de mogelijkheden behoort in jouw topjob, dan heb je die topjob allicht niet zo top gedaan.’ Dat zegt Katleen De Stobbeleir, professor leadership en partner van de Vlerick Business School.

Vicepremier Sophie Wilmès kondigde vorige week aan dat ze met onmiddellijke ingang haar regeringsfuncties neerlegt om voor haar zwaar zieke echtgenoot te kunnen zorgen. Ze is lang niet de enige die zo’n beslissing neemt. Jaarlijks nemen duizenden landgenoten vol- of deeltijds vrijaf om voor een ziek familielid te kunnen zorgen. Ook in topjobs wordt er steeds vaker op de pauzeknop geduwd. Christi Shaw onderbrak haar job als CEO van het Amerikaanse Novartis toen haar zus terminaal ziek werd. Sheryl Sandberg, de COO van Facebook, laste een uitgebreide pauze in na het onverwachtse overlijden van haar echtgenoot, en Rubin Ritter onderbrak zijn carrière onder minder dramatische omstandigheden. Hij legde zijn taken neer als co-CEO van Zalando om voluit de carrière van zijn echtgenote te kunnen ondersteunen. Maar hoe haalbaar is zo’n pauzeknop in een topjob eigenlijk? En wat is de impact van een moeilijke privésituatie op de werkprestaties? En is een pauzeknop in een carrière geen professionele zelfmoord?

Het antwoord op de vraag of zoiets wel haalbaar is in een topfunctie, zou altijd een volmondig ja moeten zijn. De beste leiders maken zichzelf vervangbaar. Ze zorgen ervoor dat niet alles rond hun eigen persoontje draait, maar installeren duidelijke processen en een sterk team zodat zo weinig mogelijk van de meest kritische processen afhangt van henzelf. In die zin is een hypothetische carrièrepauze eigenlijk de ultieme test van je organogram: als een pauzeknop niet tot de mogelijkheden behoort in jouw topjob, dan heb je die topjob allicht niet zo top gedaan.

Het antwoord op de vraag of je wel optimaal kunt functioneren in een topfunctie als je privésituatie moeilijk is, ligt minder voor de hand. Onderzoek is nagenoeg onbestaande. Wel kunnen we uit onderzoek naar de werk-privébalans enkele voorzichtige conclusies trekken. Zo blijkt dat de grenzen van je werksituatie naar je privéleven veel poreuzer zijn dan de grenzen van je privésituatie naar je werk. Met andere woorden: een rotdag op het werk neem je veel makkelijker mee naar huis dan dat je een rotdag thuis meeneemt naar het werk. Toch blijven de voordelen van een pauze niet beperkt tot ‘meer tijd voor het gezin’. De macht en de controle even loslaten kan voor leiders een les zijn in bescheidenheid, en in het leren aanvaarden dat ook zij vervangbaar zijn. Het kan hen helpen om meer systematiek te brengen in de organisatie en duidelijkheid te scheppen in de verantwoordelijkheden. De focus weg van de dagelijkse werkzaamheden kan ook leiden tot nieuwe inzichten en inspiratie voor de organisatie. En het laat anderen toe om zich te ontplooien en verantwoordelijkheid te nemen.

Toch aarzelen velen om de pauzeknop in te duwen, omdat ze vrezen voor het stigma rond het zogenoemde gat in het cv. Ook de gedachte vervangbaar te zijn kan knagen aan iemands ego, zeker in een topjob die ‘heel belangrijk is’. Toch zien we dat die vrees vaak onterecht is, zeker als je kunt aantonen dat jouw pauzeknop jou gevormd heeft in je leiderschap. De pauzeknop wordt door sommige werkgevers zelfs gezien als een extra troef. Het meest bekende voorbeeld is General Motors in Detroit, dat een programma lanceerde om vrouwen aan te trekken die jarenlang hun loopbaan onderbraken om voor de kinderen te zorgen. De beweegreden van GM? Het feit dat de talenten van die hoogopgeleide vrouwen onderbenut bleven op de erg krappe arbeidsmarkt. En de diepe overtuiging van een visionaire personeelsverantwoordelijke dat kinderzorg geen verloren tijd is, maar dat tijdens de zorg voor kinderen ook heel wat talenten worden ontwikkeld die relevant zijn in het bedrijfsleven: conflictmanagement, leiderschap en communicatie. Die stap opzij? Die blijkt in vele gevallen vooral een stap voorwaarts te zijn.