De familie Vanden Avenne telt veel ondernemers maar bouwde geen imperium: ‘Zaken doen is oké, maar er is meer dan dat’
Hard werken, katholiek geïnspireerd paternalisme en echt commerçantenbloed. Dat waren volgens Trends in april 1995 de kernwoorden die de familie Vanden Avenne typeerden. Vandaag telt de ooit zo bekende en machtige West-Vlaamse ondernemersfamilie nog altijd veel ondernemers, die veelal hun eigen weg gingen.
Verschillende Vlaamse families timmerden de voorbije decennia, over de generaties heen, aan grote investeringsportefeuilles. Zo laten ze onze economie bloeien en groeien. Trends brengt maandelijks een belangrijke Vlaamse investeringsfamilie in kaart.
Waar je in 1995 ook toerde, overal in West-Vlaanderen zag je het typerende roze uithangbord Vanden Avenne, vooral op de silo’s van veeboeren. Vanden Avenne financierde die, op voorwaarde dat de boeren hun voeder bij Vanden Avenne zouden kopen.
Hoe staat het vandaag met dat veevoeder? De afstammelingen van Gomard Vanden Avenne (zie stamboom) blijven de bekendste telgen van de West-Vlaamse ondernemersfamilie. Zeker Walter Vanden Avenne (95), die van 1984 tot 1989 VEV-voorzitter was, en in 1984 in de adelstand verheven werd. Voormalig Trends-directeur Frans Crols herinnert zich vandaag: “In die jaren moest de Vlaamse werkgeversvereniging nog volop macht lospeuteren van de Belgische patronale verenigingen zoals het VBO. Aansluiten was een daad van economisch flamingantisme en niet elke ondernemer in Vlaanderen voelde zich daartoe aangetrokken. Walter was een verfijnde West-Vlaamse gentleman – hij kleedde zich met elegantie en zijn haarsnit was artistiekerig – die eerder uit familietrouw en plichtsbewust in de familiebusiness van het veevoeder was gestapt dan met volle goesting. Zijn droom was om tuinarchitect te worden, wat volgens hem een intense kennis van de groeipatronen van planten, struiken en bomen vereiste.”
‘Meneer Patrick en meneer Harold’
Pas in de zomer van 2017 nam Walter Vanden Avenne, toen net 90 geworden, ontslag als gedelegeerd bestuurder van de veevoedergroep. In de praktijk stonden zijn zonen Patrick (68) en Harold (64) Vanden Avenne al decennia aan het roer. Beide zijn getrouwd met een zus van baron Philippe Vlerick (67), de ondervoorzitter van de raad van bestuur van KBC Groep.
Het katholiek geïnspireerd paternalisme, zoals Trends in 1995 schreef, bleef onder het duo overeind. “Meneer Patrick en meneer Harold kennen elke werknemer bij de voornaam. Ze zijn niet schuw van een complimentje en een schouderklopje”, getuigde een werknemer. Met Goede Vrijdag werd de veevoederfabriek een kwartier stilgelegd. En vóór het personeelsfeest werd gezamenlijk de mis gevierd.
Vandaag leiden Patricks zonen Thomas (39) en Maurits (34), telgen van de vijfde generatie, de holdingvennootschap NV Vanden Avenne Vrieshuis. Patrick Vanden Avenne kocht in 2016 zijn broer Harold uit. “Als West-Vlaamse familie hebben we uiteraard de christelijke waarden meegekregen”, zegt een familiale spilfiguur. “Maar dat klinkt zo ouderwets. Bij de jongere generatie is dat verdwenen. Net als het paternalisme.”
Het spectrum aan activiteiten is sterk uitgebreid. De holding omvat nog steeds twee grote mengvoederfabrieken, in Ooigem en Floreffe. Die laatste is de grootste fabriek voor mengvoeders in Wallonië. Met 625.000 ton productie per jaar is het bedrijf een van de grootste spelers in zijn sector. De productie in België bedraagt 7,3 miljoen ton, volgens cijfers van de sectorvereniging BFA. Maar de holding doet nog veel meer. Zo produceert ze varkens- en kippenvlees, al dan niet als huismerk voor de meeste grote winkelketens van het land. In Hasselt staat een fabriek voor halal vlees.
De NV Vanden Avenne Vrieshuis haalde in 2020 een half miljard euro omzet. Dat lijkt een fiks bedrag, maar schijn bedriegt: voor de aankoop van grondstoffen werd 412 miljoen euro betaald. En dat de grondstoffenprijzen enorm fluctueren, merken we door de oorlog in Oekraïne. De bedrijfswinstmarges zijn flinterdun. Tussen 2017 en 2019 boekte de holding zelfs een nettoverlies, na terugbetaling van kredietlasten. Het bedrijf verzacht de eigen zwakte met activiteiten in diverse schakels van de voedingsketen. Maar de prijsvorming gebeurt Europees en zelfs mondiaal. Hoe riant zijn de toekomstperspectieven? Het stikstofakkoord van de Vlaamse regering verwacht een afbouw van de Vlaamse varkensstapel met een derde tegen 2030.
Priester of granenhandel?
Betere cijfers haalt de NV Groep Vanden Avenne Commodities. Die bouwt voort op het familiale avontuur dat Zeno (of Zéno) Vanden Avenne in 1889 begon. De stamvader startte toen met een bloeiende handel in landbouwgrondstoffen in Ooigem, langs het kanaal Roeselare-Leie. In 1962 werden de veevoederproductie en de handel gesplitst. De handel kwam voor het grootste deel terecht bij de nazaten van Medard Vanden Avenne. Dat zijn vandaag gedelegeerd bestuurder Xavier Van den Avenne (54) en zijn nicht Bernadette (66). Zij controleren elk de helft van de aandelen van de NV Groep Vanden Avenne Commodities. Toch zijn ook nog andere familieleden deels aandeelhouder van een aantal activiteiten, via de vennootschap NV Vandema.
Ook bij deze onderneming zijn de bedrijfswinstmarges flinterdun. NV Groep Vanden Avenne Commodities is onder meer actief in de handel in landbouwgrondstoffen, zoals granen, soja, raapzaad en zonnebloem, en ze doet distributie en transport van plantaardige grondstoffen. Van de omzet van ruim één miljard euro (met alweer een forse portie aankopen van grondstoffen) bleef 24 miljoen euro bedrijfswinst over in het voorbije boekjaar. Maar de nettowinst ligt met 50 miljoen euro gevoelig hoger: niet alleen heeft het bedrijf minder financiële lasten, minderheidsbelangen krikken de winst fors op. Het gaat onder meer om het 29 procentbelang in Alco Bio Fuel, een producent van biobrandstoffen in de Gentse haven, die forse dividenden uitkeert.
Ook bij Xavier Van den Avenne duikt het katholiek geïnspireerde paternalisme op. Zijn oom Toon was een witte pater, missionaris in Afrika. “Ook mijn vader Ignace was bijna priester geworden”, zegt de gedelegeerd bestuurder van NV Groep Vanden Avenne Commodities. “Een tante werd werkende non. Ze heeft haar leven lang sociaal werk verricht in de Verenigde Staten. Een andere tante werkte bij het OCMW van Izegem. Dat hangt ook samen met ons idealisme: goed doen voor de maatschappij. Zaken doen is oké, maar er is meer dan dat. We zijn ook zeer bekommerd om onze medewerkers.”
Veel versnippering
Tot zover de grootste twee groepen van de familie Vanden Avenne. Ook andere familieleden maakten naam als ondernemer, maar met een vaak beperktere financieel-economische slagkracht.
Een belangrijk bedrijf is Impextraco van Marc (61) en Yves (58) Vanden Avenne. De kleinzonen van Georges Vanden Avenne kochten de onderneming uit Heist-op-den-Berg in 1987, nadat ridder Walter Vanden Avenne hun vader Arsène had uitgekocht uit de activiteiten in Ooigem. YvesVanden Avenne is getrouwd met Veronique Van Hool (56), een telg uit de familie van de gelijknamige voertuigenbouwer uit Koningshooikt.
Impextraco levert micro-ingrediënten, zoals vitamines, mineralen, en aminozuren, aan premixers en grote veevoederfabrikanten. De onderneming heeft filialen in China, Mexico, en Thailand, en haalde in haar jongste boekjaar 129 miljoen euro omzet. Met een bedrijfswinst van 7 miljoen euro haalt Impextraco een hogere bedrijfswinstmarge dan de twee historische ondernemingen van de familie. Een zustervennootschap in Brazilië haalt zelfs nog betere cijfers.
De versnippering (zie ‘Het familiebedrijf is geen kozijntjeszaak’) is vooral merkbaar bij de vierde centrale tak, rond René Vanden Avenne. Hij ging al gauw zijn eigen weg, en legde zich toe op vlas. Toen die industrie in de jaren zestig een langzame dood stierf, schakelden zijn nazaten over op de productie van spaanderplaten. Spanogroup werd een van de Europese marktleiders. In 2013 werd het verkocht aan de holding Ackermans & van Haaren. De opbrengst uit de verkoop werd verdeeld onder diverse familietelgen. Een van de grootste aandeelhouders was het echtpaar Jan Ide (63) en zijn echtgenote Katrien Vanden Avenne (63), een kleindochter van René Vanden Avenne.
Vanden Avenne of Van den Avenne?
De schrijfwijze van de naam van stamvader Zeno (of Zéno) was tot 1930 Van den Avenne, in drie woorden, zoals ook blijkt uit oudere facturen van de onderneming. De schrijfwijze veranderde later – de exacte datum kon men niet achterhalen – door een fout van een gemeenteambtenaar. Sindsdien is het dus Vanden Avenne.
Maar de naam van Xavier Van den Avenne wordt in drie woorden geschreven, terwijl zijn onderneming NV Groep Vanden Avenne Commodities heet. “Voor mij persoonlijk is het Van den Avenne”, duidt de gedelegeerd bestuurder. “De naam van het bedrijf is Vanden Avenne. Een en ander is ooit eens misgelopen op het stadhuis.” Alweer…
De vijfde generatie ondernemers
Nicolas Vanden Avenne (42), een telg van de vijfde generatie, zocht zijn eigen weg als entrepreneur. Op zijn 23ste startte hij zijn eigen bedrijf, de BV Ocular uit Wingene. Hij leidt de kleine maar winstgevende onderneming al twintig jaar. “Ocular is actief in het ontwerp, de ontwikkeling en de productie van technologie voor publieke ruimtes, bijvoorbeeld spellenzalen voor bedrijven. Voor Worldline, de leverancier van terminals en betaaldiensten, maakten we een innovatie- en belevingscentrum in de wijk La Défense in Parijs. Voor de telefoonoperator Orange creëerden we een belevingscentrum rond cyberdefensie.” Ocular lanceerde met Xperify een eigen product. “Het is een platform voor zakenklanten, bijvoorbeeld voor een interactieve vorm van productpresentaties voor klanten van bedrijven.”
Nicolas is een telg van de tak rond René Vanden Avenne. Vader Bernard werkte jarenlang bij Spanogroup, de producent van spaanderplaten. “Ondernemerschap zit onze familie in het bloed. Ik wist al heel vroeg dat ik ook wilde ondernemen. Uiteraard zijn wij trots op onze voorvaderen. Mijn familie evolueerde van vlas naar spaanderplaten. Die wendbaarheid en die ondernemersverhalen inspireren. Het verbindt ons.”
Laura en Valérie Vanden Avenne zijn kinderen van Marc en Yves Vanden Avenne van Impextraco. Ze leiden de onderneming NV Azingro, op dezelfde bedrijventerreinen. De kleine, winstgevende onderneming levert ingrediënten voor onder meer voedingssupplementen, sport- en babyvoeding, voeder voor huisdieren. Hun neef Guillaume Vanden Avenne (28) startte einde 2019 de onderneming BV Topo4D. Het landmetersbureau schakelt onder meer drones in voor metingen. Daarnaast investeerde Guillaume in Residentie Ter Walle in Brugge, een uitbater van serviceflats. “Er zit inderdaad ergens een eigenaardig beestje in ons bloed”, stelt de telg van de vijfde generatie via e-mail.
Ook Joanne Vanden Avenne (35) is ondernemer. Met de vennootschap NV Concept Vanden Avenne is ze sinds 2010 actief in de modewereld. Tot en met 2020 waren enkel de boekjaren 2018 en 2019 winstgevend. In een interview met Trends in 2009 mikte Joanne op vrouwenkledij in het hogere marktsegment. Aan dit familieportret wilde ze niet meewerken. “Onze familiale kwesties houden we liever privé”, luidde het in een e-mail.
‘Het familiebedrijf is geen kozijntjeszaak’
De familie Vanden Avenne is een schoolvoorbeeld van een gedegen versnippering. Elke familietak ontwikkelde zijn eigen bedrijvigheid. De splitsing begon al bij de tweede generatie. In 1995 verklaarde de familie in Trends dat er operationeel maximaal drie tot vier familieleden per bedrijf actief konden zijn: “We willen van het familiebedrijf geen kozijntjeszaak maken.”
De websites van de diverse ondernemingen benadrukken wel graag de familiale geschiedenis, met een eerbetoon voor stamvader Zeno Vanden Avenne. En toch is er geen overkoepelende structuur. Nicolas Vanden Avenne, telg van de vijfde generatie (zie De vijfde generatie ondernemers) krijgt soms de vraag tot welke tak hij behoort. “Dat moet ik telkens weer opzoeken. Ik ken weliswaar heel veel neven, nichten, achterneven en achternichten.” De familie van Zeno Vanden Avenne is toe aan de zevende generatie.
Bij Jozef Lievens, éminence grise van het Vlaamse familiebedrijfsleven en gedelegeerd bestuurder van het Instituut voor het Familiebedrijf, wekt het gemengde gevoelens. “Je zou Vanden Avenne een prachtig voorbeeld van versnippering kunnen noemen, van het geloof dat samenwerken op de lange termijn niet lukt. Vroeg of laat komt er ruzie in de familie. Op die manier krijg je veel kleine eigenaarscirkeltjes. En dan kom je uiteraard bij de grotere filosofische vraag. In Brussel en Wallonië konden families wél grote imperia uitbouwen: AB InBev, Boël, Solvay. In Vlaanderen heb je weliswaar de familie Colruyt, maar voorts draait het te vaak om ego’s en de korte termijn, met één persoon die de leider moest zijn. Je kunt het kapitaal maar één keer gebruiken. Wie aandeelhouders moet uitkopen, verarmt een beetje de verdere ontwikkeling van het bedrijf.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier