Belgische banken zitten geklemd tussen recordwinst en dreiging nieuwe staatsbon

ING België trapte vorige week het resultatenseizoen van de Belgische banken af met een recordwinst over 2023. Daarmee is de toon gezet: het gunstige renteklimaat gaf de hele sector rugwind. Maar de rente is haar piek voorbij en de Belgische overheid dreigt een nieuwe fiscaalvriendelijke staatsbon te lanceren.

“We hebben getwijfeld of we jullie wel expliciet zouden zeggen dat dit het sterkte resultaat uit de geschiedenis van ING België is”, vertelde CEO Peter Adams, enkele uren nadat hij de resultaten van de bank over 2023 hand bekendgemaakt. Adams beseft dat de winstcijfers de aandacht zullen trekken van critici die vinden dat de banken meer doen voor hun aandeelhouder dan voor hun klanten.

ING België maakte vorig jaar 888 miljoen euro winst, bijna drie keer zo veel als in 2022. Adams en zijn CFO Hans De Munck verhullen niet dat dit grotendeels te danken is aan de rente-evolutie. De rente-inkomsten van de bank stegen met een derde tot 2,7 miljard euro. De Europese Centrale Bank (ECB) trok vorig jaar haar beleidsrente verschillende keren op en de marktrente steeg fors, na jaren onder nul te hebben gestaan. Maar de realiteit is dat de rente intussen haar piek bereikt heeft en dat het wachten is tot de ECB aan haar renteknip begint.

Onder vuur

Dat zorgt ervoor dat de banken zich in een moeilijke spreidstand bevinden. Dat zal ook de komende weken blijken als KBC, Belfius en BNP Paribas Fortis inzage geven in hun boeken. Enerzijds zullen ze heel mooie resultaten over 2023 publiceren. Anderzijds beseffen ze dat de rente-inkomsten in 2024 niet langer in dezelfde mate zullen toenemen. Ze zullen eerder stagneren en misschien zelfs dalen.

Dat hebben de financiële markten begrepen. Na de aankondiging van prima jaarresultaten doken de beurskoersen van ING Groep en BNP Paribas vorige week 5 tot 10 procent lager. De analisten keken vooral naar de resultaten over het vierde kwartaal van 2023 en die vielen tegen, zeker wat de rentemarge betreft. “Iedereen begrijpt dat de rente niet meer zal stijgen, en vroeg of laat zal dalen”, zegt De Munck. “Daardoor waren de markten genoodzaakt hun prognoses bij te stellen.”

Het wordt met andere woorden voor veel banken moeilijk om dit jaar de winst uit 2023 te evenaren. Toch is de kans groot dat politici zich op die recordresultaten zullen blindstaren. De Belgische banken liggen al een hele tijd onder vuur. De lijst recente beleidsmaatregelen die de banksector viseerden, is te lang om op te sommen. Dat gaat van beperkingen op de kosten die mogen aangerekend worden, over hogere banktaksen tot aanhoudende kritiek dat de banken hun spaarders te weinig rente zouden bieden.

Nog eens 13,5 miljard

Vooral die laatste discussie blijft de gemoederen bedaren. De banken zouden de hogere ECB-rente te traag doorgeven aan hun klanten. Onlangs nog zei Pierre Wunsch, de gouverneur van de Nationale Bank, dat de banken marge hebben om de spaarrente op te trekken.

Adams voelt zich niet aangesproken: “ING België heeft met de ING Spaarrekening en Tempo Sparen formules die bijna de hoogste rentetarieven in de markt bieden. Bovendien moet je naar de andere kant van de balans kijken. In België zijn de rentemarges op een hypothecaire lening bij de laagste in West-Europa. 96 procent van de Belgen kiest voor een vaste rente, waardoor ze immuun zijn voor grote renteschommelingen. Die stabiliteit is volgens mij maatschappelijk belangrijker dan een beetje meer rente op de spaarrekening.”

Hoewel alle banken vorig jaar de spaarrente optrokken, vreest de sector dat de regering binnenkort opnieuw een fiscaalvriendelijke staatsbon op een jaar zal uitgeven. De vorige Van Peteghem-bon trok 22 miljard euro weg bij de banken. “Geld dat niet langer ter beschikking is om kredieten te verstrekken en op die manier onttrokken wordt aan de reële economie”, stelt Adams vast. “Het overschot aan deposito’s, dat de Belgische banken kunnen gebruiken om kredieten te verstrekken, is door de staatsbon gehalveerd tot 25 miljard. Als het Agentschap van de Schuld, zoals het poneert, nog eens 13,5 miljard euro fiscaalvriendelijk wil ophalen, wordt dit bedrag opnieuw gehalveerd.”

‘Bereikbaarheid is hoeksteen’

De sectorfederatie Febelfin dringt daarom aan op eenzelfde fiscale behandeling van de staatsbon als gelijkaardige beleggingsproducten, lees: een termijnrekening op één jaar. Dat zou betekenen geen verlaagde roerende voorheffing van 15 in plaats van 30 procent. “Er moet een gelijk speelveld zijn”, aldus Febelfin, dat ook vraagt dat er een maximumbedrag op de uitgifte geplakt wordt, in overeenstemming met de financieringsnoden van de Belgische staat.

Voor Adams is een fiscaalvriendelijke staatsbon gewoon niet voor herhaling vatbaar: “De overheid gedraagt zich tegelijk als een speler op de markt en als scheidsrechter, die dan nog voor zichzelf andere regels hanteert.”

Hoe dan ook blijft een negatieve perceptie de banksector achtervolgen, waardoor ‘bankbashing’ een populaire tak van sport geworden is. Klanten klagen erover dat kantoren in hun buurt dicht gaan en dat ze problemen hebben om met een bankmedewerker in contact te komen. Ook de overgang naar een net van bankneutrale geldautomaten verloopt moeizaam. De regering riep de sector op het matje omdat het spreidingsplan voor de biljettenverdelers niet goed werd ingevuld. Een collega van Knack schreef hierover: ‘Het ziet ernaar uit dat de banken er weer het kantje aflopen’.

“Ik wil daar heel duidelijk over zijn”, reageert Adams, “Bereikbaarheid is voor mij de hoeksteen van een klantenrelatie. Maar ik stel vast dat 60 procent van de klanten niet of hooguit één keer per jaar naar het kantoor komt. Wij hebben een digitale assistente IDA die de helft van alle vragen via de chatfunctie oplost. Als de computer het niet kan, neemt een medewerker over. Technologie kan voor een groter gebruiksgemak zorgen. Maar het zal nooit het persoonlijke gesprek vervangen dat klanten willen voeren over kredieten of beleggingen. Wat niet wegneemt dat zo’n gesprek ook via een videocall kan. Drie kwart van onze klanten geeft daar de voorkeur aan.”

Klimaatdoelstellingen

Adams betreurt dat de afstand tussen banken, samenleving en politici zo groot blijkt te zijn: “We praten naast elkaar. Politici zeggen: de banken luisteren niet, maar zij luisteren ook niet naar ons. Ze spelen in op een bepaalde onvrede, maar hebben geen oog voor de economische en maatschappelijke vooruitgang waartoe banken kunnen bijdragen. Politici hebben een korte termijn perspectief. Zeker nu we ons in een verkiezingsjaar bevinden ga je door aandacht te besteden aan de verzuchtingen van de banken geen populariteitswedstrijd winnen. Maar ook wij moeten beter communiceren over de essentiële rol van de sector in de financiering van de economie en de samenleving.”

Daarom beklemtoont Adams dat hij de kredietverstrekking en de dienstverlening vanuit ING België meer wil oriënteren op wat maatschappelijk belangrijk is. Hij vermeldt onder andere de financiering van de energietransitie: “Als België tegen 2050 de klimaatdoelstellingen wil halen, zijn er 415 miljard euro aan investeringen nodig. Dat is bijna vier keer onze huidige kredietportefeuille. De banken hebben hier dus een heel belangrijke rol te spelen. Maar om aan die kredietvraag te voldoen moeten we onze kapitaalbuffers versterken.” Versta: en dus voldoende winst maken.

ING België neemt zich ook voor om niet alleen te focussen op vermogende klanten. Die kritiek klonk de voorbije jaren loeihard: de banken zouden enkel geïnteresseerd zijn in rijke families en private banking. Adams: “Ons nieuw strategisch plan zet vol in op groei. Maar die groei moet in alle segmenten zitten: bij bedrijven, de publieke sector, vermogende klanten, maar ook in retailbanking. Ik zie het als onze maatschappelijke opdracht om jonge en minder vermogende mensen bij te staan, zodat ze financieel onafhankelijk zijn en in hun pensioen kunnen voorzien.”

Lees ook: