Bedrijven weten niet hoe ze moeten nadenken over de toekomst

De meeste bedrijven denken wel na over de toekomst, maar gebruiken daarvoor niet de gepaste methodes, betrekken er niet alle partijen bij en blikken niet lang genoeg vooruit. Dat besluit het forum voor geëngageerd ondernemen Etion uit een enquête.

Een bedrijf dat veerkrachtig en gepast wil reageren op veranderingen in de maatschappij en in zijn sector in het bijzonder, doet er goed aan zich voor te bereiden op de toekomst. Onzekerheden zijn er immers te over. De 274 ondervraagde Vlaamse en Brusselse topmannen in het onderzoek van Etion – zowel van grote als kleine bedrijven, uit diverse sectoren – liggen vooral wakker van de wijzigende regelgeving (41%), mobiliteit (37%) en geopolitieke veranderingen (27%). Dan volgen de strijd om talentrijke werknemers (26%), e-commerce (23%) en automatisering (23%). Voor onzekerheden als privacy of mogelijke ecologische problemen laten ondernemers veel minder hun slaap.

Bijna alle bedrijven zijn zich dus bewust van het belang om over de toekomst na te denken, maar de manier waarop ze dat doen kan heel wat beter. Bovendien slagen ze er niet in hun inzichten om te zetten in acties en kijkt tachtig procent niet verder dan vijf jaar vooruit.

Scenario’s

Driekwart van de bedrijven houdt het bij een brainstorming of een jaarlijkse SWOT-analyse om de sterktes en zwaktes te analyseren. Maar om pakweg vijftien jaar vooruit te kijken naar een wereld waarin weinig zekerheden van vandaag nog overeind staan, schieten deze technieken te kort. Slechts 43 procent volgt trends en nog minder organisaties doen een beroep op de technieken die bij uitstek geschikt zijn voor toekomstverkenning op de lange termijn. Denk aan oefeningen met verschillende scenario’s (19% doet het), statistische verbanden zoeken in gegevensverzamelingen (11%) of terugwerkend plannen door te vertrekken vanuit het ideale toekomstscenario (2%). ‘Backcasting’ heet deze laatste techniek in het Engels.

“Elk jaar een brainstorming of SWOT-analyse doen is het absolute minimum”, zegt Jochanan Eynikel, expert toekomstdenken bij Etion, dat de enquête deed. “Het zijn eigenlijk methodes die niet zo geschikt zijn voor toekomstverkenning. Een brainstorming is heel algemeen en met een SWOT-analyse ga je bijvoorbeeld niet verder kijken dan wat je vandaag al als een bedreiging en kans ziet voor je bedrijf. Minder dan de helft van de bedrijven volgt trends op, terwijl uit onderzoek blijkt dat de omgevingsfactoren bijna even doorslaggevend zijn voor het resultaat van het bedrijf als de strategie en beslissingen. Bedrijven zouden relevante trends moeten opvolgen.”

Organisaties kunnen betere werkvormen kiezen dan brainstorming om te anticiperen op de toekomst, maar wat ook helpt is meer partijen betrekken bij die denkoefening. Uit de studie van Etion blijkt dat vooral de CEO (78%) en zijn directieteam (83%) betrokken zijn bij toekomstverkenningen. Op de derde plaats volgt verrassend de klant/consument (54%), nog voor de kaderleden (47%), de raad van bestuur (42%) of de uitvoerende medewerkers (39%). Dat de klant zo’n belangrijke plaats krijgt, is uiteraard een goede zaak, vindt Jochanan Eynikel. Toch vindt de onderzoeker het interessant om nog meer partijen beter te betrekken bij denkoefeningen. “De overheden worden al helemaal weinig als stakeholder bij deze oefeningen betrokken – bij 13% van de respondenten – terwijl de overheid net bepalend is voor de drie zaken waar de bedrijven het meeste van wakker liggen: wijzigende regelgeving, mobiliteit en geopolitiek.”