Avantium bereidt revolutie in plastic verpakkingen voor

Het Nederlandse duurzamechemiebedrijf Avantium bereidt een revolutie in plastic verpakkingen voor. Daar moet PEF voor zorgen, een milieuvriendelijke variant van het massaal gebruikte pet, waarvoor aardolie nodig is. ‘We doen iets unieks’, zegt CEO Tom van Aken.

Vier jaar geleden lachte het leven Tom van Aken toe. De CEO van Avantium had een geweldig akkoord met de chemiemastodont BASF op zak, om in de haven van Antwerpen een grote fabriek te bouwen voor het belangrijkste ingrediënt van PEF, een plastic op basis van fructose. Daarmee trok Avantium naar de beurs. Maar anderhalf jaar later werd de deal met BASF opgeblazen, dook Avantium ruim 68 miljoen euro in het rood en verschrompelde de aandelenkoers. Van Aken slikte de bittere pil door, kocht BASF uit en besliste een veel kleinere fabriek voor het zogenoemde FDCA te bouwen in het Nederlandse Delfzijl (zie kader onderaanWat is PEF?).

De financiering is intussen grotendeels rond, mede dankzij een recente kapitaalronde van 28 miljoen euro en een afnameakkoord met de Belgische pet-specialist Resilux. Dat akkoord effent het pad voor een financieringsakkoord met de banken, waarna de bouw van de fabriek kan beginnen. Die fabriek, die in 2023 operationeel wordt, is voor de 50-jarige Van Aken slechts de eerste fase van zijn strategie om met PEF de wereld te veroveren. “Dit is een oplossing waarvan mensen zeggen dat ze alle eigenschappen heeft om een gamechanger te worden in die problematische plastics”, zegt Van Aken. Hij kondigde vorige week ook aan dat Avantium de productie van de tweede component van PEF, plantaardige glycolen, in eigen handen neemt. Daarvoor wil Avantium een joint venture oprichten met de suikerbietenverwerker Cosun Beet Company. Tegen 2025 zullen ze een fabriek bouwen en opstarten.

U hebt woelige watertjes doorgezwommen sinds 2017.

TOM VAN AKEN. “BASF was niet de juiste partner. We hebben goede dingen gedaan in technologie en productie, maar we dachten anders over hoe we dat product zo goed mogelijk naar de markt konden brengen. BASF wilde meteen grootschalige productie en toepassingen. De scheiding is een heel goede keuze geweest. We hebben alle rechten op de technologie in handen gekregen en alle aandelen teruggekocht. Uiteraard was het heel pijnlijk, als je zag hoe onze aandelenkoers eronder leed. Maar we konden ons lot in eigen handen nemen. Dat geeft ook meer rust op persoonlijk niveau. Ik heb nu zelf de controle.”

Maar u deed een grote stap achteruit. U moest een andere locatie zoeken en het kleinschaliger aanpakken.

VAN AKEN. “Ik zal de eerste zijn om toe te geven dat we tijd hebben verloren door de joint venture. Toch is de timing niet veranderd. Onze fabriek zal in 2023 draaien. Dat was ook het plan dat we samen met BASF hadden. Het enige wat is veranderd, is dat we een kleinere fabriek bouwen, waardoor de prijs van ons product hoger zal zijn.”

Wie zal dat product afnemen?

VAN AKEN. “We hadden al akkoorden met de Nederlandse bottelarij Refresco, met het Japanse Toyobo, de marktleider in polyesterfolies, met het Braziliaans-Amerikaanse Terphane, dat folies voor voedselverpakking produceert, en met de eigenaar van een groot food-and-beveragemerk. Onlangs hebben we nog een akkoord gesloten met Resilux. Zo halen we ons doel dat we zeker zijn van de afname van de helft van de productie. Dat was een eis van de banken. We hebben er dus heel veel vertrouwen in dat we de financiering voor de fabriek rond krijgen, zodat we kunnen beginnen met de bouw ervan, die 150 miljoen euro zal kosten.”

Welke grondstoffen gebruikt u voor PEF?

VAN AKEN. “Fructosesiroop, voornamelijk uit tarwe en maïs. In een proeffabriek werken we aan een tweede generatie, niet-eetbare grondstoffen, zoals houtsnippers en landbouwafval. Dat gebeurt nu nog op kleine schaal.”

Op welke markten mikt u?

VAN AKEN. “We zijn een klein bedrijf en moeten dus keuzes maken. We focussen op flessen en folieverpakking. Al zitten in onze pijplijn ook andere toepassingen, bijvoorbeeld vezels voor textiel, tapijten en autobanden. We bekijken ook technische kunststoffen in de autosector en coatings voor de verfindustrie. Dat is allemaal toekomstmuziek. Eerst gaan we voor flessen en folies. In de supermarkt zijn vlees, vis en kaas in folie verpakt. De meeste van die folies zijn opgebouwd uit veel laagjes plastic, waardoor ze niet recycleerbaar zijn. De meeste consumenten doen erg hun best om het plastic dat ze in huis halen via de supermarkt, te sorteren. Dan is het frustrerend dat al die keurig ingezamelde folies de verbrandingsoven ingaan. Wij bekijken of we die multilayerfolieverpakking kunnen vervangen door folies van PEF.”

Wat is nog nodig voor de grote doorbraak?

VAN AKEN. “Het product moet commerciële toepassingen krijgen, in flessen en verpakkingen die in de supermarkt te koop zijn. Technologisch en commercieel zijn we klaar voor de doorbraak. We hebben ontzettend veel trials gedaan met klanten, en daarin is niets gebeurd dat we als een tegenslag zouden kunnen omschrijven, of dat een deuk slaat in het marktpotentieel. Sterker nog, we weten nu veel beter hoe je PEF kunt gebruiken om minder plastic te gebruiken en het materiaal te hergebruiken. En mocht het toch in de natuur belanden – wat niet de bedoeling is – dan stapelt het zich daar niet op, anders dan de plastics die we nu gebruiken. PEF breekt volledig af in de natuur. Gewone plastics blijven honderden jaren liggen. Dat inzicht heeft de animo voor ons materiaal bij de klanten aanzienlijk vergroot.”

Hoelang duurt het voor PEF afbreekt in de natuur?

VAN AKEN. “In een composteerinstallatie was het in een jaar helemaal weg, terwijl pet helemaal niet degenereert in een composteermachine. Bacteriën en micro-organismen zien PEF als voedsel. We denken dat PEF ongeveer honderd keer sneller afbreekt dan pet. En het duurt naar schatting vijfhonderd jaar om pet af te breken.”

Dirk De Cuyper, de CEO van Resilux, lijkt nog niet overtuigd. Hij vindt het een nicheproduct, en duur.

VAN AKEN. “Bedrijven zullen niet zomaar hun producten aan de kant schuiven voor iets wat nog op de markt moet komen. PEF kan in eerste instantie erg goed samen met pet bestaan. Om pet de juiste eigenschappen te geven, worden er nu producten als nylon aan toegevoegd. Zo krijgt het goede barrière-eigenschappen, die nodig zijn om bijvoorbeeld koolzuurhoudende dranken voldoende lang goed te houden. Maar heel weinig mensen beseffen in hoeveel plastic flesjes een laagje nylon zit. Die nylon geeft enorme problemen, want de combinatie pet en nylon kan niet worden gerecycleerd. Die flesjes komen in de verbrandingsoven terecht. Als je nylon vervangt door PEF, kun je dat vermijden.”

Ook anderen vertrouwen het blijkbaar niet. Het is vechten om de helft van de toekomstige productie in de fabriek in Delfzijl te verzekeren.

VAN AKEN. “Er zijn beslommeringen waarover ik me als CEO druk kan maken, maar het uitverkopen van de productie staat niet in dat lijstje. We hebben een heel sterke pijplijn van potentiële klanten. Eén ding weet ik zeker: die fabriek zal de vraag niet kunnen volgen. Onze strategie is na de opstart aan andere partijen een licentie te verkopen, zodat zij een grotere fabriek kunnen bouwen om aan de vraag te voldoen.”

Hebt u al gesproken met zo’n partij?

VAN AKEN. “Diverse partijen hebben ons benaderd om te praten over grotere fabrieken. Maar veel mensen in deze industrie zijn heel conservatief. Ze wachten af tot het duidelijk is of de fabriek werkt zoals gepland, en of dat materiaal inderdaad zo goed is als Avantium claimt.”

Coca-Cola en Danone investeerden vroeger in Avantium. Daarrond is het stil geworden.

VAN AKEN. “We hebben een afnamecontract met een grote speler in fast moving consumer goods. We voelen de steun van de grote merken. Maar onze strategie om eerst een kleine fabriek te bouwen met een capaciteit van 5000 ton, maakt dat de prijs van PEF 8 à 10 euro per kilogram bedraagt. Dat is voor die grote spelers te hoog. Voor hen wordt het interessant wanneer de prijs zakt naar 4 à 5 euro. Dat kan dankzij grotere fabrieken. Het is ook de prijs waaraan we samen met BASF dachten, en die je nodig hebt om verpakking te maken om te concurreren met glas, blikjes en de meeste multilayerverpakkingen.

“In een volgende fase kun je praten over fabrieken die 200.000 tot 300.000 ton produceren. Dan ga je naar een prijs van ongeveer 2 euro per kilo. Daarmee kun je concurreren met pet en de andere grote plastics. Die prijs naar beneden krijgen is wat de bedrijven nu verwachten. Ik weet zeker dat ze ons nauw volgen, want dit is een van de weinige producten die het probleem van plastic echt kunnen aanpakken. Dat ze nu wat stiller zijn, kun je beter zien als de stilte voor de storm.”

Is met Resilux ook gesproken over nauwere samenwerking?

VAN AKEN. “Onze overeenkomst gaat over een afnamecontract, maar ook over hoe we de komende jaren dichter naar elkaar toe kunnen groeien. Daar zijn heel goede afspraken over. Samenwerken met een prachtig bedrijf als Resilux, dat zoveel ingangen heeft in de verpakkingsindustrie, is een enorme validatie van wat wij aan het doen zijn. Het biedt ons veel mogelijkheden om deze business verder uit te bouwen.”

Wat zegt uw businessmodel?

VAN AKEN. “Het is goed vergelijkbaar met dat van een biotechbedrijf dat een medicijn ontwikkelt. In een vroege fase is samenwerken met een groot farmabedrijf met al zijn bureaucratie niet gewenst, want je wilt innovatief, snel en flexibel zijn. Maar als het medicijn wereldwijd aan de man gebracht moet worden, is een deal met zo’n bedrijf dat de schaalgrootte en machinerie heeft, vaak ideaal. Dat geldt ook voor ons. Dat kan door een partnerschap of het kopen van een licentie.”

Is een overname mogelijk?

VAN AKEN. “Ja, dat zou kunnen. Als zich een partij aandient die dit product heel groot wil maken en daar beter toe in staat is dan Avantium, zou ik daar absoluut voor openstaan. De vraag is wat het juiste moment is. Onze voorzitter is Edwin Moses, de voormalige CEO van Ablynx. We hebben dus iemand aan boord met heel veel ervaring met die dynamiek. Dat komt heel goed van pas. De schat aan ervaring die hij meebrengt, is ook heel relevant voor de fase waarin Avantium nu zit.”

Doet de Europese Green Deal dingen bewegen voor u?

VAN AKEN. “Ja. Je ziet heel duidelijk de beweging naar het vergroenen en het verduurzamen van de wereld van plastics. De eerste schoten zijn gelost: Europa heeft allerlei plastic producten voor eenmalig gebruik in de ban gedaan. De druk om te veranderen neemt toe. Iedereen verwacht dat die veranderingen doorzetten en een enorme impact zullen hebben op de wereld van de fast moving consumer goods, en vooral op de verpakkingsindustrie. Europa staat daarin verder dan de Verenigde Staten en Azië, maar uiteindelijk zal er overal regelgeving komen voor circulair produceren en duurzame materialen. Al die zaken hebben een heel erg positieve impact op onze business.”

Is er concurrentie?

VAN AKEN. “Er zijn andere partijen bezig met PEF, maar zij zitten in een veel vroeger stadium. Ze zijn bezig met de bouw van een pilootfabriek, terwijl de onze al tien jaar draait.”

Wanneer zal Avantium break-even draaien?

VAN AKEN. “Vanaf 2024 moet onze fabriek in Delfzijl jaarlijks 40 tot 50 miljoen euro omzet opleveren. Dat jaar zouden we break-even kunnen draaien, of toch bijna. Maar we willen dus ook investeren in onze volgende technologie, waarmee we zelf plantaardige glycol uit suiker willen produceren. Dat beïnvloedt natuurlijk het break-evenpunt.”

U bent ruim vijftien jaar CEO. Gaat het allemaal langzamer dan gedacht?

VAN AKEN. “Ik heb me al langer gerealiseerd dat dit een verhaal van lange adem is, en dat er doorzettingsvermogen nodig is. Het is een marathon, en zo voelt het ook. Maar hoe vaak in je leven krijg je de kans een oplossing te ontwikkelen die wereldwijd een impact heeft op iets fundamenteels als verpakking en plastic? Kijk maar in de geschiedenisboekjes: weinig bedrijven hebben een nieuw polymeer op de markt gebracht. Het is een voorrecht om hieraan te werken. 2023 is echt niet ver weg meer. Dan komt mijn droom uit: dit product in de supermarkt te zien.”