AI in België: een nieuw ecosysteem is in de maak

Elk zichzelf respecterend bedrijf probeert artificiële intelligentie te integreren in zijn processen om zijn productiviteit te verhogen. Voor de bouwers van AI-oplossingen wenkt een nieuw eldorado. Ook in België bloeit een nieuw ecosysteem. Een overzicht.

De markt voor artificiële intelligentie (AI) wordt wereldwijd op honderden miljarden euro’s geschat. De investeringen in de sector blijven stijgen, ondanks de angst voor een zeepbel. De opwinding is van een zelden geziene hevigheid. Grote technologiebedrijven, start-ups, investeerders en adviesverleners: AI is alomtegenwoordig in het discours van de zakenwereld. Wie de technologie niet in zijn bedrijfsmodel integreert, lijkt een strategische flater te maken.

In België is het uiteraard niet anders. AI transformeert geleidelijk aan bedrijven en sectoren. De banken lopen voorop. In juni kondigde Belfius een investering aan in Mistral, een Franse AI-start-up die de concurrentie wil aangaan met reuzen als OpenAI, Google en Facebook. Samen met een aantal andere investeerders stopte de bank een indrukwekkende 600 miljoen in Mistral, waarmee de Franse start-up gewaardeerd werd op meer dan 6 miljard euro.

Peperdure training

Maar er is meer. België telt heel wat bedrijven die werken aan AI-technologie, en dat aantal groeit nog stelselmatig. Het zouden er nu zo’n 1.500 zijn. Dat cijfer moet echter “sterk worden genuanceerd”, volgens een expert uit de technologiesector. Tal van bedrijven zeggen dat ze in de business zitten zodra ze een beetje AI van elders gebruiken. “Veel mensen praten over AI, maar heel weinig werken er echt aan”, lacht Pascal Laffineur, het hoofd van de Yuma IT-groep die B12 kocht, een van de Waalse AI-pioniers (zie kader 40 bedrijven die alleen maar aan AI doen).

Om de structuur van de Belgische AI-sector te begrijpen, is het cruciaal de grote lijnen van de technologie te begrijpen. Heel simpel gezegd bestaat AI uit algoritmes die getraind worden met een zeer grote hoeveelheid data. Vooral de grote Amerikaanse en Chinese spelers, zoals OpenAI, Google en Facebook, creëren de grote basismodellen waarop veel bedrijven voortbouwen om hun eigen diensten, tools en oplossingen te ontwikkelen.

“Het trainen van modellen voor AI is extreem duur”, zegt de Franse expert Laurent Alexandre. “Er wordt geschat dat de kosten voor de training van AI-modellen bij ChatGPT enkele miljarden dollars per jaar bedragen.” Geen enkele Europese groep kan dat betalen.

Stroomopwaarts

Ferdinand Casier, senior business group leader bij de technologiefederatie Agoria, maakt een onderscheid tussen wat er zich upstream en downstream in de AI-waardeketen bevindt. “Stroomopwaarts hebben we het over de infrastructuur voor AI, met vooral de halfgeleiders, en alles wat met modellen te maken heeft. Daarin is België en zelfs Europa heel weinig aanwezig. Daar vinden we bedrijven als OpenAI, Facebook, Amazon en Google, als het gaat om modellen, en bedrijven als Nvidia in de infrastructuurniche. Als je weet dat het onderzoeks- en ontwikkelingsbudget van Amazon 75 miljard dollar bedraagt, weet je dat geen enkel Europees bedrijf daarin kan meespelen. Je hoort wel veel grote woorden in Europa, maar er is geen echte wil om die achterstand in te halen. We praten dan ook over investeringen van duizenden miljarden euro’s. Nvidia alleen al is 3.000 miljard dollar waard op de beurs.”

Toch proberen enkele Europese bedrijven zoals Mistral voet aan de grond te krijgen op die markt. Ze spelen in op specifieke elementen die lijken aan te slaan op het oude continent: open source en het opslaan van de data in Europa. Dat verklaart de verrassend hoge waardering van Mistral na minder dan twee jaar. Maar andere Europese pioniers hebben moeite om hun potentieel te bevestigen. Dat is bijvoorbeeld het geval voor het Duitse Aleph Alpha. Deze zomer onthulde de pers dat de oplossingen van Aleph Alpha, hoewel veelbelovend, nauwelijks worden gebruikt door Duitse overheden of bedrijven.

Uiteindelijk is het simpel: stroomopwaarts zijn de echte zwaargewichten nog steeds te vinden in de Verenigde Staten en China. In België is er geen speler van die omvang in opkomst.

Stroomafwaarts

Dat betekent niet dat de Belgische ondernemers stilzitten; er zijn ontzettend veel initiatieven. “Iedereen beseft dat letterlijk alle bedrijven maar wat graag AI willen integreren in hun activiteiten”, zegt Xavier Lombard, de CEO van de start-up Leexi. “De markt is enorm. Veel spelers zien het als een soort eldorado.”
Maar dat goudland ligt dan wel downstream in de AI-waardeketen. Volgens Ferdinand Casier van Agoria “bouwen Belgische spelers AI-oplossingen op basis van de belangrijkste beschikbare modellen. Dat resulteert in een mooi ecosysteem, gestimuleerd door de programma’s van de verschillende regio’s.”

De Belgische AI-markt wordt gekenmerkt door een brede waaier van activiteiten. Er zijn bedrijven die zich bezighouden met consultancy en diensten, productontwikkeling of opleiding. De markt is nog volop in ontwikkeling en de spelers positioneren zich geleidelijk aan, sturen bij of passen zich aan. En op een dag komt er wellicht een consolidatiegolf op gang.

​De meerderheid van de Belgische bedrijven in dat ecosysteem leveren diensten en advies op het gebied van AI. Het is echt business-to-business: ze helpen bedrijven om de nieuwe technologie te integreren. Ze treden op als technologiepartners en verwijzen klanten naar bestaande oplossingen, of ze kunnen technologieën helpen aan te passen aan hun business. Het aanbod van diensten is vrij breed. Het varieert van de definitie van een AI-strategie, de implementatie van tools tot het ontwerp ervan. Sommige kleine bureaus specialiseren zich, andere willen het hele scala AI-diensten aanbieden.

​Dat laatste is bijvoorbeeld het geval voor B12 Consulting, een AI-pionier in Waals-Brabant, die onlangs werd overgenomen door de Yuma-groep van Pascal Laffineur. “Het is onze ambitie een allesomvattende aanpak aan te bieden en te helpen in elke schakel van de AI-keten”, benadrukt Laffineur. “We zijn ons er vooral van bewust dat AI niet alleen een technologische kwestie is, maar ook een strategische. Daarom hebben we ons dienstenaanbod uitgebreid met strategie, omdat bedrijven vandaag moeten nadenken over zichzelf, kijkend door de AI-lens.” B12 werkt met 45 hoogopgeleide specialisten en kan bogen op twaalf jaar ervaring en projecten met klanten in een breed scala aan sectoren, van biotech tot energie en afval. De klanten van B12 zijn over het algemeen grote organisaties.

Andere, kleine spelers richten zich op kmo’s. En we zien structuren ontstaan van heel verschillende grootte, zoals Euranova in Brussel, Radix in Brussel, AI5 in Luik, naast Meridiem, opgericht door drie jonge ondernemers die net van de universiteit komen, de Vlaamse ster ML6 en Datameister. Daarnaast richten tal van gevestigde techbedrijven een specifieke divisie of afdeling voor AI op.

Al die pure AI-spelers krijgen uiteraard ook concurrentie van de traditionele groepen uit de IT- en consultancysector.

Nog geen machine

De niche van de AI-diensten groeit sterk, hoewel precieze cijfers nog ontbreken. “Maar bedrijven die actief zijn in dat domein zien voortdurend aanvragen binnenkomen”, merkt Ferdinand Casier van Agoria op. Het is geen probleem om klanten te vinden, nu generatieve AI de ogen van bedrijfsmanagers heeft geopend.
​Belgische AI-spelers die werken aan de creatie en de marketing van tools zijn zeldzamer, geven de waarnemers van de markt toe. Maar ze bestaan wel. “Sommige dienstverleners hebben hun expertise opgebouwd, producten en platforms gecreëerd en integreren die bij hun klanten”, merkt Ferdinand Casier op. Dat is bijvoorbeeld het geval bij Sagacify en Yazzoom.

Andere brengen zelf een tool op de markt, in de vorm van een licentie of een abonnement. Dat is bijvoorbeeld het geval bij Leexi, een Brusselse start-up die software heeft voor het notuleren, analyseren en samenvatten van vergaderingen. Natuurlijk ontwikkelt de start-up niet zijn eigen large language model (LLM), getraind met massaal veel data. “We gebruiken verschillende kunstmatige intelligenties die beschikbaar zijn, die we aanpassen aan onze doelstelling”, zegt Xavier Lombard, de oprichter en CEO van Leexi.

I-Care heeft een tool waarmee fabrieken proactief onderhoud kunnen plannen, dankzij interne sensoren in combinatie met algoritmes. Textgain is een Antwerps bedrijf dat gespecialiseerd is in AI en de automatische verwerking van natuurlijke taal. Het biedt tools aan die specifieke informatie uit teksten kunnen halen.

Toch heeft Laurent Alexandre gemengde gevoelens over het AI-ecosysteem in België. “Het is een mooie microkosmos, maar laten we onszelf niet voor de gek houden: het zal geen miljardenwaarde genereren voor Henegouwen, Antwerpen of Limburg”, zegt Alexandre. “Al die activiteiten creëren zeker waarde voor de bedrijven en de start-ups zelf, maar we zijn nog lang niet in de buurt van een machine om op grote schaal waarde te produceren, zoals de AI-giganten aan de andere kant van de Atlantische Oceaan of Nvidia. Daarvoor heb je heel wat start-ups nodig die minstens 50 miljoen euro waard zijn, wat nog lang niet het geval is.”

Beginfase

Maar Alexandre is vooral bezorgd over de kwetsbaarheid van spelers die bijna uitsluitend vertrouwen op de AI van techgiganten. “Dat zijn potentieel kwetsbare markten, omdat ze afhankelijk zijn van modellen zoals OpenAI”, waarschuwt hij. “Zeker als de bedrijven niet in staat zijn over te stappen op andere modellen. Wat als bijvoorbeeld de regels van het AI-model veranderen?”

Xavier Lombard van Leexi geeft dat grif toe: “We zijn inderdaad afhankelijk van de LLM’s van de grote spelers, en als die ons de toegang ontzeggen, komt ons bedrijf tot stilstand. Maar we zorgen ervoor dat we kunnen terugvallen op verschillende modellen, en we zien dat alternatieven voor OpenAI beter worden. Bovendien ben ik er vrij gerust in dat de prijzen de neiging hebben om te dalen. Maar we zijn ons bewust van onze afhankelijkheid en doen wat we kunnen om die te minimaliseren.”

Pascal Laffineur, de baas van Yuma, erkent het risico, maar bagatelliseert het. “Er bestaan veel AI-modellen en ze worden elke week gebenchmarkt”, legt hij uit. “Het is essentieel oplossingen te vinden om AI duurzaam te maken zonder afhankelijk te worden van de grote groepen.”

De Belgische markt is ieder geval nog in ontwikkeling. Spelers positioneren zich en specialiseren zich. “Onze AI-spelers zitten in zowat alle sectoren”, zegt Ferdinand Casier van Agoria. “In dit stadium is er geen sprake van massale specialisatie in het ene of andere domein.”

Maar de sector zit nog in de beginfase. Logischerwijs zal die blijven groeien, gestimuleerd door regionale programma’s. Dat zal het ecosysteem verbreden, waarna het, zodra het wat meer maturiteit heeft bereikt, wellicht meer gestructureerd en geconcentreerd zal worden.

Lees ook drie bedrijfsverhalen:

• MbarQ (Mechelen): ‘We zitten midden in het AI-tijdperk, en toch blijft de kennis beperkt’
• ML6 (Gent):‘De échte meerwaarderealisatie neemt vaak drie jaar in beslag’
• Datameister (Gent): ‘Wie aan 3D AI denkt, moet aan ons denken’