10 Europese rolmodellen voor start-ups

Het hoeft niet altijd over Amerikaanse ondernemers als Mark Zuckerberg (Facebook), Reed Hastings (Netflix) of Evan Spiegel (Snapchat) te gaan. Ook Europa heeft zijn rolmodellen voor internetondernemers, maar ze zijn vaak nauwelijks bekend. Deze tien ondernemers zijn goed op weg om een Europees succesverhaal te schrijven.

1. Nancy Cruickshank MyShowcase

De Britse serieondernemer Nancy Cruickshank investeerde de opbrengst van de verkoop van haar eerste bedrijven in MyShowcase.com, dat ze in 2012 met drie vennoten oprichtte en waarvan ze de CEO is. MyShowcase geeft persoonlijk schoonheidsadvies aan haar klanten, op basis van de meer dan vijftig merken die hun producten via haar platform aanbieden. Dat gebeurt door een combinatie van technologie en een netwerk van schoonheidsspecialisten. Op die manier stimuleert Cruickshank met haar bedrijf ook het ondernemerschap, want voor die duizenden stilisten is MyShowcase een stimulans om zelfstandig aan de slag te gaan. MyShowcase wordt weleens omschreven als een ‘Airbnb voor schoonheidsspecialisten’. Sinds ze twintig jaar geleden de website lanceerde van de Amerikaanse magazine-uitgever Conde Nast, werd de Britse ondernemer door tal van bedrijven gevraagd als expert in digitalisering. Zo bekommerde ze zich over de digitalisering van Telegraph Media Group.

Onder leiding van Cruickshank, van opleiding historicus, haalde MyShowcase dit jaar vers geld op, wat het opgehaalde kapitaal van de start-up op 3 miljoen dollar brengt.

2. Daniel Ek Spotify

De 34-jarige Zweed Daniel Ek richtte zijn muziekstreamingdienst Spotify in 2006 op samen met Martin Lorentzon, aan wie hij zijn internetmarketingbedrijf had verkocht. Ondernemen deed Ek namelijk al op de schoolbanken, hij betaalde zijn klasgenoten om zijn huiswerk te maken zodat hij meer tijd had. Muziekliefhebber Ek werkt niet tegen, maar samen met de platenmaatschappijen wier zakenmodel werd verstoord door gratis muziek op het internet. Hij betaalt hen om hun muziek te gebruiken. Spotify haalt op zijn beurt inkomsten uit abonnees en advertenties. De dertiger is niet van plan zijn bedrijf te verkopen, maar wil het volgens financieelnieuwsbedrijf Bloomberg dit jaar nog naar de beurs brengen. Of dat in Stockholm zal gebeuren is niet zeker, want Ek was de jongste tijd kritisch over het Zweeds ondernemersklimaat.

Met een geschatte waarde van 8 miljard dollar is Spotify een van Europa’s stevigste eenhoorns – start-ups met een waardering van meer dan een miljard dollar. Toch overleefde het bedrijf al enkele bijna-doodervaringen. Het weerstond in 2014 ook de lancering van Apple Music, een concurrent met diepe zakken. Ook YouTube en Deezer vissen in dezelfde vijver. Spotify, dat nog altijd verlies maakt, bleef investeren en won sneller nieuwe gebruikers dan Apple Music. 140 miljoen mensen in 61 markten gebruiken de streamingdienst, van wie 50 miljoen ervoor betalen.

3. Frédéric Mazella BlaBlaCar

De Franse computerwetenschapper Frédéric Mazella werkte als wetenschappelijk onderzoeker voor het ruimtevaartagentschap NASA. Toen hij voor de kerstdagen vanuit het buitenland naar zijn ouders wou reizen op het Franse platteland, kon hij door de drukte geen vervoer vinden terwijl hij overal lege autozitjes zag in de auto’s. Dat bracht hem op het idee voor een website waarmee autobestuurders hun lege zitjes kunnen delen in ruil voor een bijdrage in de brandstofkosten. Mazella, een uitstekend muzikant die viool, gitaar, piano en drums speelt, kocht de autodeelsite covoiturage.fr en richtte in 2006 BlaBlaCar op. De naam verwijst naar hoe de leden van het webplatform in hun profiel kunnen aangeven hoeveel ze willen praten tijdens een rit, van ‘bla’ (weinig) tot ‘blablabla’ (veel). Inmiddels telt de carpoolsite 30 miljoen leden in 22 landen, waaronder België.

Het bedrijf haalde volgens de technologiedatabank Crunchbase 335 miljoen euro kapitaal op en kwam in het rijtje eenhoorns nu het op meer dan een miljard dollar wordt gewaardeerd. De 41-jarige Fransman met Italiaanse wortels is het uithangbord van de jongste generatie Franse technologieondernemers – hij investeert ook zelf in jonge bedrijfjes – en ondersteunde een oproep aan in het buitenland wonende Fransen om in eigen land te innoveren.

4. Demet Mutlu Trendyol

De Turkse econome Demet Mutlu gaf in 2009, nadat ze enkele jaren voor multinationals had gewerkt, haar MBA-studie in New York op om Trendyol Group op te richten. Acht jaar later is haar e-commercewinkel een van Turkijes bekendste bedrijven. Er werken meer dan duizend mensen. Het idee van de 37-jarige ondernemer was de uitgebreide Turkse textielindustrie online te koppelen aan de sterk verjongende Turkse bevolking – de helft is jonger dan 30 jaar. De snelgroeiende webwinkel haalt tot 40 miljoen bezoekers per maand en verkoopt 20 miljoen stukken per jaar, zowel van bekende kledingmerken als van private labels.

Het succes van het onlinemodebedrijf ontging de investeerders niet. Bij de Amerikaanse fondsen KPCB en Tiger Global, en bij de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling haalde de sterk op innovatie en big data gerichte Demet Mutlu samen 60 miljoen dollar op. In geen tijd werd de Turkse oprichter en CEO, die erop let dat de helft van de topfuncties in het bedrijf naar vrouwen gaat, een uithangbord voor de Turkse techscene. Ze investeert zelf ook in jonge start-ups.

5. José Neves Farfetch

De 45-jarige vanuit Londen werkende Portugees José Neves richtte in 2008 Farfetch op, een webwinkel voor luxemode. De onlinewinkel die honderden boetieks en merken onder één dak verzamelt, sloeg meteen aan. Er zijn nu kantoren in elf landen. Vorig jaar haalde het bedrijf 110 miljoen kapitaal op, waardoor Farfetch in het lijstje Europese eenhoorns kwam. Dit jaar betrad Farfetch ook de Chinese markt, kwam er een samenwerking met het modeblad Vogue, en werkt het naar verluidt aan een beursintroductie.

De Portugese econoom, die Farfetch financierde met de opbrengsten van een schoenenbedrijf dat hij had opgericht, leverde een sterk staaltje ondernemerschap af toen hij zijn voormalige rivale Nathalie Massenet overtuigde om samen met hem covoorzitter te worden van Farfetch. Dat zorgde voor deining, want Massenet is een rolmodel en icoon van de Britse start-upwereld. Zij richtte Farfetch’ concurrent Net-A-Porter op. Toen ze dat in 2015 verkocht aan het Italiaanse kledingbedrijf Yoox, was het de bedoeling dat Massenet samen met de Italiaanse CEO van Yoox de leiding zou nemen van Yoox-Net-A-Porter, maar die samenwerking liep spaak. Aan de zijde van Neves wil Massenet nu haar vroegere bedrijf overvleugelen.

6. Xavier Niel Free

Het ondernemersverhaal van de vijftigjarige Fransman Xavier Niel leest als een filmscenario. Als tiener leerde hij zichzelf programmeren. Zijn eerste ondernemerssuccessen boekte hij met erotische chatdiensten op Minitel, de Franse voorloper van het internet. Nu is Niel een rijke en succesvolle ondernemer, en aandeelhouder van de Franse krant Le Monde. Zijn grote doorbraak kende de autodidact door met zijn bedrijf Iliad – 8000 werknemers, meer dan 4 miljard euro omzet – de Franse telecommarkt open te breken met de internetaanbieder Free. Zijn hefboom was doorgedreven innovatie, waardoor de gevestigde concurrenten altijd op achtervolgen waren aangewezen. Een sterk staaltje was de ontwikkeling van de Freebox, een doosje waarmee Free in 2002 als eerste en voor scherpe prijzen internet, telefonie en digitale televisie kon aanbieden.

In 2012 stelde Xavier in een show die aan de legendarische productvoorstellingen van Steve Jobs bij Apple deed denken, met Free Mobile de vierde mobieletelefoonaanbieder in Frankrijk voor. Nu heeft Free Mobile meer dan 19 miljoen abonnees. Niel richtte ook nog een programmeerschool op en is de man achter het dit jaar geopende Station F in Parijs. Met steun van onder meer Facebook en Microsoft profileert Station F zich als de grootste incubator ter wereld, met plaats voor duizend start-ups.

7. Ilkka Paananen Supercell

Bij een eerdere werkgever had de 39-jarige Fin Ilkka Paananen gezien hoe een veel te hiërarchische bedrijfsstructuur de creativiteit doodt. Toen hij in 2010 mee het gamingbedrijf Supercell oprichtte, wou hij dat tot elke prijs vermijden. De innovatieve bedrijfsstructuur is heel vlak en gebaseerd op kleine teams – de ‘supercellen’ waar de bedrijfsnaam naar verwijst – met heel autonome medewerkers. De ideeën moeten zo van onderuit komen. Het heeft het bedrijf geen windeieren gelegd. Clash of Clans is het bekendste resultaat. Maar ook andere games werden een succes, zodat het bedrijf niet afhankelijk is van één product. De games voor mobieltjes zijn op zich gratis, de inkomsten komen van microbetalingen tijdens het spelen. Het winstgevende gamingbedrijf haalde in 2015 een omzet van 2,1 miljard euro.

Goed een jaar geleden betaalde het Chinese technologiebedrijf Tencent 8,6 miljard dollar voor 84 procent van de aandelen van het bedrijf, maar Supercell waakte erover dat het zijn autonome manier van werken behoudt en het hoofdkwartier in Helsinki blijft.

8. gebroeders Samwer Rocket Internet

Oliver (foto), Marc en Alexander Samwer vormen zo’n hecht ondernemerstrio dat het moeilijk is om de drie Duitse broers niet samen voor te stellen. Nogal wat ondernemers vinden de gebroeders Samwer allerminst een rolmodel en noemen hun Berlijnse start-upstudio Rocket Internet een kloonfabriek. Dat komt omdat de Duitsers niet zelf met originele ideeën komen, maar Amerikaanse ideeën kopiëren in markten waar de originele start-up nog niet actief is. De eerste keer deden ze dat in 1998 met Alando, dat geïnspireerd was door eBay en dat ze honderd dagen na de lancering al aan de Amerikaanse onlineveilingsite verkochten voor vele miljoenen. Ook voor Facebook of Twitter bouwden ze een Europese tegenhanger. Maar de bekendste kloon is de onlineschoenenwinkel Zalando, waarvoor ze de mosterd haalden bij Zappos.

Snel internetbedrijven bouwen kan het drietal als de beste. Het in 2007 opgerichte en in 2014 naar de beurs gebrachte Rocket Internet heeft meer dan honderd start-ups in zijn netwerk, die in 2016 wereldwijd goed waren voor meer dan 28.000 banen. Rocket Internet ziet zichzelf als een ondernemerslabo. De holding haalde in 2016 een geconsolideerde omzet van 2,2 miljard euro, maar maakte 751 miljoen euro verlies omdat ze niet genoeg succesvolle start-ups verkocht. Daar moet dit jaar verandering in komen dankzij het succes van snelle groeiers als de maaltijdbezorger Delivery Hero en de maaltijdboxleverancier HelloFresh. Het Berlijnse Delivery Hero haalde bij zijn beursintroductie in Frankfurt op 30 juni bijna een miljard euro op en de beursintroductie van stadsgenoot HelloFresh is nakend.

9. Pieter van der Does Adyen

Het Amsterdamse financiëletechnologiebedrijf Adyen werd in 2006 opgericht en groeit als kool. Er werken meer dan 500 mensen in twaalf kantoren wereldwijd en het heeft meer dan 4500 klanten, waaronder grote bedrijven als Facebook of Netflix. Oprichter en CEO Pieter van der Does stoorde zich eraan dat het betalingsproces op het internet zo ingewikkeld was geworden. Er zaten te veel schakels tussen de webwinkel aan de ene kant en de kredietkaartmaatschappijen aan de andere kant. Adyen biedt handelaars een platform dat klanten direct met de betaalmanier van hun keuze verbindt. Daarbovenop speurt het naar frauduleuze transacties. In 2016 verdubbelde de omzet tegenover het jaar ervoor, tot 727 miljoen dollar. De technologie van Adyen verwerkte meer dan 90 miljard dollar aan transacties.

De sobere econoom Pieter van der Does is de drijvende kracht achter de Nederlandse eenhoorn. De waardering van het bedrijf wordt geschat op zo’n 2 miljard. In drie rondes haalde het 266 miljoen dollar risicokapitaal op. Beursplannen zijn er nog niet. Wel vroeg het winstgevende Adyen enkele maanden geleden een banklicentie aan, al beweert Pieter van der Does dat Ayden bij zijn leest blijft en geen consumentenbank wil worden. Ondanks de snelle groei bewaakt veertiger Pieter van der Does angstvallig de bedrijfscultuur, want bij de waarden van het bedrijf en de werknemers zit volgens hem de echte hefboom voor groei.

10. Arkady Volozh Yandex

Wanneer de Russen iets opzoeken op het internet doen ze dat zelden op Google, maar op het door Arkady Volozh opgerichte Yandex. Nadat de Sovet-Unie was geïmplodeerd begon de 53-jarige wiskundige te experimenteren met algoritmes en richtte hij verschillende softwarebedrijfjes op. In 1997 lanceerde hij met samen met een jeugdvriend de Russische zoekrobot Yandex. In 2000 richtte de sober levende, wat mediaschuwe Rus het gelijknamige bedrijf op. Net als bij Google kwamen de inkomsten uit reclame. Door hun kennis van de lokale markt, het cyrillisch schrift dat voor Google een obstakel bleek en de focus op innovatie sloeg Yandex de aanvallen van zijn Amerikaanse concurrent af. De zoekmotor staat ook sterk in Turkije, Kazachstan, Wit-Rusland en Oekraïne.

In 2011 trok Yandex naar de Amerikaanse technologiebeurs Nasdaq waar het prompt 1,3 miljard dollar ophaalde. Dat maakte van Volozh op slag een miljardair en zorgde dat Yandex naar schatting 8 miljard dollar waard was.

Volozh blijft allerminst op zijn lauweren rusten. Yandex had al internetdiensten zoals een sociaal netwerk of muziekdienst opgericht of overgenomen, en ging op dat elan voort. Dat mocht de Amerikaanse taxiaanbieder Uber dit jaar ondervinden. Uber moest het onderspit delven tegen concurrent Yandex.Taxi, een van de vele diensten die Yandex aanbiedt. Uber trok zich officieel terug uit de Russische markt en fuseerde als minderheidsaandeelhouder met Yandex.Taxi.