Zwitserland is weer een neutraal land in de mondiale wisselkoersoorlog. Ruim drie jaar lang spaarde de Zwitserse centrale bank kosten noch moeite om de stijging van de Zwitserse frank een halt toe te roepen: 1,20 Zwitserse frank voor een euro, tot daar en niet verder. Een nog sterkere frank zou de Zwitserse export te veel schade toebrengen. Maar vorige week zwaaide de centrale bank onverwachts met de witte vlag, niet toevallig kort voor het nieuwe offensief in de wisselkoersoorlog dat de Europese Centrale Bank vandaag lanceert via een grootschalige aankoop van overheidsobligaties. De Zwitserse centrale bank moet hebben geoordeeld dat er nog meer kapitaal naar de veilige haven Zwitserland zou vloeien, en dat de Zwitserse verdediging helemaal onder de voet zou worden gelopen. Het land is eenvoudigweg te klein en te stijfdeftig om mee te doen met de grote jongens.
Een belangrijke kanttekening bij het manoeuvre is dat de Zwitserse centrale bank voor bijna 40 procent in handen van private aandeelhouders is. Eind negentiende eeuw hadden de Zwitsers in een referendum neen gezegd tegen een centrale bank met de overheid als enige aandeelhouder. De Zwitsers wilden voorkomen dat de overheid de geldpersen zouden misbruiken om een slecht beleid te financieren. En dat is precies waarvoor de Duitsers nu zo bang zijn in het eurogebied, en waarom ze strikte voorwaarden eisen vooraleer Mario Draghi overheids-obligaties mag kopen.
Wellicht wordt in de Bundesbank hardop gedroomd over een herhaling van het Zwitserse manoeuvre. Konden de Duitsers zich maar loswrikken van die Draghi-euro — ook al zou de D-mark dan fors stijgen in waarde, met bijbehorende zware schade voor de Duitse economie. De Zwitsers hebben dus vorige week gedaan waar de Duitsers van dromen door de koppeling met de euro brutaal door te knippen. De Denen staan voor dezelfde keuze als de Zwitsers: het QE-beleid van Draghi invoeren of de koppeling met de euro verbreken.
Een zwakkere euro, het is een van de minst uitgesproken, maar wel een van de belangrijkste doelen van de ECB. Het eurogebied kan een zwakkere euro heel goed gebruiken om het herstel eindelijk van de grond te krijgen. Vooral voor de zuiderse eurolanden komt elk procentje lager goed van pas. De verkiezingen in Griekenland van volgend weekend zullen nogmaals duidelijk maken dat de kiezers dringend perspectief op beterschap nodig hebben. Vergeet ook niet dat de euro zich de voorbije twee jaar als een relatief sterke munt heeft gedragen. Pas de voorbije maanden koerste de euro vooral lager ten opzichte van de dollar, maar ten opzichte van de munten van de andere belangrijke handelspartners wordt de verzwakking van de euro nu pas voelbaar.
Want ook de rest van de wereld zat niet stil. Japan gedraagt zich al een tijdje als het meest agressieve land in de wisselkoersoorlog, tot groot ongenoegen van China, dat daarom ook een logische stijging van zijn munt afremt. En de munten van de meeste ontluikende markten stonden hoe dan ook al onder druk, sinds de Amerikaanse centrale bank in mei 2013 het einde van haar geldverruimingsbeleid aankondigde.
De casus belli achter de wisselkoersoorlog is een wereldeconomie die kreunt onder het chronische vraagtekort, met een sterk deflatoire trend en een zwakke groei als belangrijkste symptomen. Iedereen probeert daarom van iedereen banen en exportmarkten af te pikken via een lagere wisselkoers. Per saldo wint niemand, maar er is te weinig vertrouwen om de patstelling te doorbreken. De financiële markten zien geen beterschap, vluchten naar veiligheid en sturen de langetermijnrente naar nieuwe dieptepunten. Is de rente zo laag door het expansieve beleid van de centrale banken, door een hardnekkig lage inflatie en een zwakke groei? Of ligt het aan de soms onmetelijke dwaasheid van beleggers? De geschiedenis zal het uitwijzen.
Er is er maar één monetaire grootmacht die op dit moment tegen de trend ingaat. In de Verenigde Staten was het herstel voldoende stevig om te stoppen met de geldverruiming. Het herstel blijft er voldoende stevig om straks een eerste keer de beleidsrente te verhogen. De wereldeconomie draait opnieuw op één motor, net zoals in aanloop naar de crisis van 2008. Het is een akelig déjà vu. Hoelang kunnen of willen de Verenigde Staten het deze keer volhouden? Mocht de dollar al te sterk aantrekken, dan zal de roep snel klinken om de vijandelijkheden te heropenen. En dan gaan er nog veel andere landen met de witte vlag moeten zwaaien.
DAAN KILLEMAES
De wereldeconomie draait opnieuw op één motor, net zoals in aanloop naar de crisis van 2008. Het is een akelig déjà vu.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier