ZUID-AFRIKA. Wijn na de apartheid

Menig wijnliefhebber zal zich terecht de vraag stellen

of het wijngebeuren in Zuid-Afrika, sinds de recente

ontwikkelingen en het aan de macht komen van het andere deel van de bevolking, niet drastisch veranderd is.

De wijnproduktie is een zaak die bijna uitsluitend

in handen is van de blanken en dat zal

naar alle waarschijnlijkheid ook zo blijven.

HARRY DE SCHEPPER

De reden hiervoor is vrij eenvoudig : de zwarte bevolking heeft geen grote wijnkultuur, op enkele uitzonderingen na. De wijn past niet onmiddellijk in hun voedingsgewoonten en bij de door hen gebruikte ingrediënten. Daarenboven is wijn voornamelijk een exportprodukt (21 procent van het totaal geproduceerde volume) en iedereen heeft er baat bij dat het zo zou blijven.

De huidige wijngaard

situeert zich in de Kaapprovincie. Zowat 100.000 ha zijn beplant met 300 miljoen wijnstokken. De belangrijkste wijngaarden liggen rondom Kaapstad. Constantia en Durbanville, Stellenbosch met Franschhoek, en Paarl. Tulbach en Swartland, in de zuid-noordrichting, liggen in het achterland van Kaapstad. Samen vormen ze de wijngaarden van Coastal Region. Ten noorden van Coastal Region, van Citrusval tot Lutzville en Vredendal, strekt Olifantsrivier zich uit. Robertson en Worcester bevinden zich in de Breeë-riviervallei. De wijngaarden van Overberg, met het koele Hermanus aan Walker Bay, zijn de meest zuidelijke zones en dus ook de koelste. In het oosten van de kaapprovincie ligt Klein Karoo.

In 1992

heeft de Zuidafrikaanse wijnwereld ook haar eigen kleine revolutie meegemaakt. De KWV of Ko-operatieve Wijnbouwers Vereniging van Zuid-Afrika Beperkt, opgericht in 1918, deed vrijwillig afstand van haar kwota-voorrecht. Dit kwotarecht beperkte de opbrengst in elk wijndomein en verplichtte de wijnboeren de meerproduktie aan de KWV af te staan. De oorspronkelijke bedoeling was de markt te regularizeren en de wijnbouwers in de moeilijke naoorlogse momenten een fatsoenlijk bestaansminimum te kunnen geven.

De KWV werd gesticht met drie doelstellingen voor ogen. De eerste was de produktie te regularizeren, oorspronkelijk door de overschotten te distilleren, en tevens de verkoop te bevorderen. De binnenlandse markt voor een overaanbod te vrijwaren, was het tweede deel van het opzet. De export bevorderen, was het derde luik. De KWV ontwikkelde een intense uitvoerpolitiek en verbond zich er toe zelf geen druppel wijn op de binnenlandse markt te brengen. Gelijktijdig werden de overschotten van de wijnboeren zo efficiënt mogelijk weggewerkt. Om in hun opzet te slagen en om de belangen van de Zuidafrikaanse wijnboer te beschermen, kreeg de KWV van de overheid het recht de minimumprijzen te bepalen, maar mocht tevens diezelfde wijnboeren maximumopbrengsten per domein opleggen. De te veel geproduceerde hoeveelheid moest verplicht en tegen de minimumprijs aan de KWV afstaan worden. Niet iedereen was gelukkig met deze monopolizerende positie en vaak werd de dominante rol van de KWV als negatief ervaren.

Vandaag

is de KWV een zeer grote onderneming die naast de andere grote wijnhuizen, zoals SWF (Stellenbosch Wine Farmers, waarin de KWV zelf een meerderheidsaandeel heeft) en Bergkelder, zowel op de internationale als op de binnenlandse markt, via grote verdelers, aktief is. Ongeveer 70 procent van de totale uitvoer van Zuidafrikaanse wijnen wordt door de KWV gerealizeerd. In totaal zijn 4256 wijnboeren bij de KWV aangesloten. Het is in de eerste plaats een commerciële organizatie, die wijnen verhandelt. Daarnaast produceert ze ook enkele merkwijnen en bezit de KWV een landgoed, Laborie Estate, dat zijn eigen wijnen voortbrengt en aan de man brengt. Tevens vertrouwden een aantal onafhankelijke landgoederen, wine estates, hun commercializatie ook toe aan de KWV. Groot-Constantia, Diemersdal, Vergenoegd en Rust en Vrede zijn wellicht de bekendste. De koöperatie brengt een groot gedeelte van haar wijnen met het KWV-label op de markt. De wijnen worden vooral als varietal-wijn in de handel gebracht en naar de gebruikte wijnstoksoort genoemd. De hogere kwaliteit wordt in het topgamma van de Cathedral Cellers Range aangeboden. De Cape Country-reeks vormt het basisgamma, waarin eenvoudige zeer korrekte wijnen terug te vinden zijn. Het deel van de aangevoerde druiven dat niet voor konsumptiewijn gebruikt wordt, verwerkt men in wijn om te distilleren. De KWV is de grootste alkoholstoker van Zuid-Afrika. Ongeveer 50 procent van alle brandewijn op de Zuidafrikaanse markt komt via de groothandelaars van de verschillende KWV-stokerijen. Het produceren van druivesap is een derde aktiviteit van deze koöperatie.

Deze nevenaktiviteiten hebben volgens de woordvoerders van KWV een zeer gunstige invloed op de kwaliteit van de wijnen. Het laat een strengere selektie toe, zonder te veel financieel verlies voor de aandeelhouders : de wijnboeren zelf.

Het bedrijf

ligt in Paarl op een industrieel domein van 22 ha. Het enorme complex bestaat uit verschillende wijnkelders en opslagruimten. De gistingskelder wordt er volledig herbouwd en de ondergrondse kuipen worden er stelselmatig door modern ogende roestvrijstalen tanks vervangen. De oorspronkelijke en tevens de oudste kelder oogt erg mooi en werd ooit door een bezoeker als een kathedraal beschreven. Dit gaf aanleiding tot het creëren van het topgamma, de Cathedral Cellars wines. Het hoofdkwartier met bijbehorende kantoren en vergaderzalen zijn in La Concorde ondergebracht. Een prachtig huis in de typische Kaaphollandse stijl opgetrokken. Van daaruit wordt een groot gedeelte van het beleid bepaald van de KWV, met in haar kielzog de gehele Zuidafrikaanse wijnindustrie.

De grote uitdaging

voor de huidige Zuidafrikaanse wijnindustrie, geleid door de KWV, is te voldoen aan de grotere vraag naar wijn op de internationale markt. Hierbij mag ze de kwaliteit niet uit het oog verliezen en moeten de prijzen aanvaardbaar gehouden worden. Met de komst van president Mandela zijn vele Europese markten, zoals Denemarken, Zweden en Noorwegen, opengegaan. Voor België, meer bepaald voor Vlaanderen, zou het goed zijn moest de gespecializeerde wijnhandel de Zuidafrikaanse wijnen in een bredere meer universele kontekst positioneren. Nu situeert de Zuidafrikaanse wijn zich nog te veel in kringen waar voor Zuid-Afrika ouderwetse gevoelens bespeeld worden. In het huidige Zuid-Afrika is dit nu toch geschiedenis geworden. Dit wordt vanaf 1 juli de opdracht van de nieuwe hoofdinvoerder van de KWV-wijnen voor België, nl. Belcolux, Slachthuisstraat 68, 2300 Turnhout.

Groot-Constantia, één van de grote Zuidafrikaanse wijnhuizen (boven). De KWV maakte haar eigen kleine revolutie mee (onder).

De wijngaarden in de wintermaand augustus, temidden van prachtig berglandschap.