Zittend bewegen

De beste zithouding is altijd de volgende, zo beweert de Noorse designer Peter Opsvik. Waarmee hij bedoelt dat het er niet om gaat eens en voor altijd de ‘juiste’ houding te vinden. Veel belangrijker is: de mens aansporen tot bewegen bij het zitten.

Van de Noorse kunstenaars zijn vrijwel uitsluitend Edvard Munch en Henrik Ibsen bekend bij westerse cultuurminnaars – als ze al weten dat het Noren zijn… Zelfs inzake design (toch een Scandinavische specialiteit, vooraleer de Italianen die sector gingen domineren) werden de Noren meestal overschaduwd door het promotionele talent van hun Zweedse, Deense of Finse collega’s. En toch produceren de Noren zeer verzorgde zeilboten, tricotartikelen, drukwerken en meubelen. Maar zelfs wanneer wereldwijd miljoenen exemplaren van hun producten verkocht worden, ontbreekt bijna altijd een kwaliteitslabel dat duidelijk de herkomst vermeldt. De Noren weten zichzelf niet goed te verkopen.

Om daar iets aan te doen, heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken in Oslo beslist zijn nationale talenten te promoten via de culturele contacten van zijn ambassades in het buitenland. Dankzij de Noorse diplomatieke vertegenwoordiging in Brussel, loopt nu in België een eerste initiatief: een tentoonstelling van ontwerper Peter Opsvik in het zeer actieve Museum voor Sierkunst & Vormgeving in Gent. De tentoonstelling is interessant om twee redenen: enerzijds het formalistische aspect van de voorgestelde werken; anderzijds de sfeer van behaaglijkheid die in de filosofie van Opsvik met zitten gepaard gaat, en die de bezoeker uitnodigt om er in gunstige zin over na te denken of er zelfs meteen voor te vallen.

De beste ontwerpen

van Peter Opsvik verklaren zelf hun functie en hun achtergrond: het visuele dient hier niet alleen het esthetische, maar ook het begrijpen. Zowel de Tripp Trapp uit 1972 en de Balans Variable uit 1979 (allebei op de markt gebracht door Stokke) als de Capisco uit 1984 (geproduceerd door HÅG) brengen een heel directe boodschap: deze stoelen zijn gemaakt om te bewegen door zoveel mogelijk van houding te veranderen. Andere ontwerpen zijn even interessant, al lijken ze minder expliciet; de Garden uit 1984 bijvoorbeeld ziet eruit als een boom met verschillende takken die de rug, de romp of de ledematen van de gebruiker ondersteunen.

De ontwerpen van Opsvik hebben altijd tot doel de gebruiker te doen bewegen. Voor hem is comfort beweging. Onbeweeglijk in de ‘juiste’ houding blijven zitten, zelfs op de meest comfortabele stoel ter wereld, kan al na korte tijd een marteling worden. Strek een arm uit en hou die een paar minuten lang onbeweeglijk: dat wordt al gauw hinderlijk en zelfs pijnlijk. De arm afwisselend strekken en plooien is daarentegen een oefening die we heel lang kunnen volhouden. “De beste houding is dus altijd de volgende,” blijft de 60-jarige designer herhalen.

Het menselijk skelet is gemaakt om te bewegen. Een paar duizend jaar geleden gingen we nog jagen en voedsel zoeken in de bossen, maar nu brengt het grootste deel van de mensheid zowat 80 procent van de dag door in een zittende houding. De muis van de computer doet één vinger bewegen van negen tot vijf, en ‘s avonds volstaat diezelfde vinger om te zappen van het ene kijkbuiskanaal naar het andere. Tussen pc en tv verplaatsen we ons meestal zittend achter het stuur. Vandaar het besluit van Opsvik: “Als we de mensen niet kunnen beletten een zittend leven te leiden, laten we hen dan dwingen tot bewegen terwijl ze zitten. Dat is goed voor het lichaam, maar ook voor de geest.”

De Kerk heeft dat al eeuwenlang begrepen, aldus Peter Opsvik. Ook vandaag nog wordt de gelovigen gevraagd om tijdens de erediensten een beetje gymnastiek te doen: zitten, rechtstaan, zitten. Op deze manier wordt voortdurend de aandacht gestimuleerd. In het jaar 800 hadden ook de priesters zelf vier houdingen tijdens de heilige mis: zitten, leunen, rechtstaan en knielen.

Elk zitmeubel

van Opsvik, ontworpen om te bewegen, is zorgvuldig bestudeerd. Duurzaamheid en ecologische bekommernissen houden hem sterk bezig. Een minutieuze studie van het menselijk gedrag ligt aan de basis van zijn grootste successen.

De Tripp Trapp bijvoorbeeld ontstond toen Opsvik vaststelde dat zijn zoon aan tafel niet op dezelfde hoogte zat als de andere gezinsleden. En dus vond hij een stoel uit die zich aan de lengte van het kind aanpast zolang het groeit.

Hij verving de vier poten en de rugleuning van een gewone stoel door een gebogen basis en steunen voor de knieën, wat resulteerde in de Balans Variable. Op deze stoel heeft men de neiging om te schommelen en de lendenen en de rug losser te maken. Ook hier is het de beweging die telt, veel meer dan een ‘correcte’ zithouding.

De vorm van de Capisco werd dan weer bepaald door de zithouding van een ruiter. Opsvik kwam op het idee dat ruiters de eersten waren die lange tijd een zittende houding moesten aannemen vooraleer ze hun doel bereikten; dus bepaalde hij de morfologie van deze stoel aan de hand van de vorm van een paardenzadel.

Kortom, vrijwel ieder ontwerp van Peter Opsvik heeft een eigen bestaansreden en wordingsgeschiedenis. Naast zijn functionele, ergonomische en ecologische bekommernissen is deze designer evenzeer een formeel denker: in zijn ontwerpen zit wat pop, een duidelijke Scandinavische sfeer en elementen uit de jaren ’60 en ’70. Dit alles komt ook en vooral tot uiting in zijn kunstwerken, zijn muziek en het artistiek meubilair dat hij laat produceren bij Cylindra.

Nooit om een idee verlegen, is de ontwerper er zelfs in geslaagd de genres met elkaar te vermengen: met zijn kunstwerken (onder meer houten wandsculpturen), zijn meubels en een aantal muziekinstrumenten bouwt hij een sfeervol jazzconcert dat op zijn minst verrassend genoemd mag worden. Samen met een paar vrienden van zijn zoon, die studeert aan het conservatorium van Oslo, heeft hij al verschillende cd’s uitgebracht. Opsvik: daar zit muziek in…

‘Movement’ – Peter Opsvik in het Museum voor Sierkunst & Vormgeving, Jan Breydelstraat 5 in 9000 Gent, tel. (09) 267.99.99. Nog tot 6 juni dagelijks van 9u.30 tot 17 uur, behalve op maandag.

SERGE VANMAERCKE