Zin en onzin van btw-verlaging

In de strijd tegen de recessie halen heel wat Europese regeringen het fiscale wapen boven. België bijvoorbeeld verlaagt de btw op nieuwbouw naar 6 procent op de eerste schijf van 50.000 euro. Maar of dat een slimme zet is?

Kan een btw-verlaging de recessie verzachten?

Dat is niet zeker. De consument is alle vertrouwen kwijt en spendeert daarom minder. Een verlaging van de btw moet de consument over de streep trekken om opnieuw meer uit te geven. Het Verenigd Koninkrijk verlaagt de btw van 17,5 procent naar 15 procent om de economie te stimuleren. België kiest ervoor om tijdelijk de btw op nieuwbouw te verlagen van 21 procent naar 6 procent (op de eerste schijf van 50.000 euro).

Een bijkomend voordeel van een algemene btw-verlaging is dat de gezinnen (en dus de markt) en niet de overheid beslissen hoe deze middelen gespendeerd worden. Het risico van overheidsinvesteringen als stimulans voor de economie is dat het geld besteed wordt in projecten waar niemand op zit te wachten. Dat zou verloren geld zijn.

Maar het is lang niet zeker dat een tijdelijke btw-verlaging de consumptie een zetje kan geven. Europa ziet dan ook geen heil in een algemene btw-verlaging. Mogelijk verschuiven de gezinnen hun bestedingen alleen maar: minder consumptie in de aanloop naar de btw-verlaging (een aangekondigde btw-verlaging moet daarom onmiddellijk ingaan, of ze diept de recessie nog uit), meer consumptie vlak voor het terugdraaien van de verlaging, en daarna opnieuw minder consumptie (wat het herstel kan bemoeilijken). Daarnaast is het ook mogelijk dat de bedrijven gebruik maken van de btw-verlaging om hun prijzen te verhogen en hun marges te herstellen. Dat risico is echter klein omdat bedrijven moeten vechten om hun klanten te behouden.

Koken kost bovendien geld, en een verlaging van de btw graaft een put in de schatkist. De gezinnen zijn niet vergeten dat er nu begrotingsoverschotten nodig zijn om later een ontsporing van de overheidsfinanciën te vermijden. Een afbrokkelende geloofwaardigheid van het begrotingsbeleid kan de gezinnen inspireren om meer te sparen uit vrees voor toekomstige belastingverhogingen. Een btw-verlaging schiet dan volledig aan haar doel voorbij.

Waarom een btw-verlaging in de bouw?

De bouw wordt niet alleen uitgekozen omdat de sector het moeilijk heeft, maar ook omdat de extra bestedingen grotendeels in de Belgische economie blijven. In een open economie als de Belgische is een btw-verlaging grotendeels een stimulus voor het buitenland. De Europese landen kijken daarom elkaar het wit uit de ogen, en draaien alleen de geldkraan open als andere landen dat ook doen.

Daartegenover staat dat een selectieve verlaging van de btw de marktwerking verstoort. Economen maken zich nu zorgen dat de overheid op een kunstmatige manier een sector – de bouw – stimuleert die de voorbije jaren boomde en vroeg of laat toch moet terugkeren naar een duurzamer activiteitspeil. De Europese Commissie stelt voor om de btw op de ‘groene economie’ te verlagen, want dat is een sector met meer groeimogelijkheden.

Zijn er betere alternatieven?

Ja. Een verlaging van de lasten op arbeid is een maatregel die op termijn veel meer vruchten kan afwerpen dan een btw-verlaging. De gezinnen spenderen nu minder, niet omdat ze als groep over minder koopkracht beschikken. De Nationale Bank verwacht immers in 2009 een reële stijging van het beschikbare inkomen met 1,5 procent, ondanks de recessie. Ze spenderen mindert uit angst voor werkloosheid en individueel inkomensverlies. Er is geen betere steun voor het vertrouwen van de gezinnen dan een goed draaiende arbeidsmarkt. In België is al tot in het oneindige aangetoond dat arbeid duur is en dat weegt op de competitiviteit van de bedrijven. Heel wat economen pleitten trouwens voor een verhoging van de btw om lagere lasten op arbeid te financieren. Een btw-verlaging zou haaks op dit beleid staan, omdat de financiering van de btw-verlaging uiteindelijk vooral door de schouders van de werkenden betaald zal moeten worden. (T)

Door Daan Killemaes