Zicht op 2000

Kunnen genieten

Wat is gelukkig zijn ? Honderden definities werden al gedeclameerd, de ene nog holler, kleffer of stroperiger dan de andere. Plots, in een gesprek met een kransje markante Belgische decision makers, valt het enige zinnige antwoord. “Kunnen genieten van het leven.” Maar we stellen te hoge eisen. Slotdebat in onze reeks “Zicht op 2000”, de vinger aan de pols van de tijdgeest.

TEKST : LUC DE DECKER / FOTO’S : GERALD DAUPHIN

Hoed je voor een romantische inleiding wanneer een professor en vier managers in een hectisch debat verzeild geraken. Toch kringelt er meer op dan een zakelijke analyse van dit tijdvak en het aansnijden van de volgende eeuw. De brandstof van het gesprek bestaat uit de technologische uitdaging : stuurt de mens de techniek of stevenen we af op een heerlijke nieuwe wereld, zoals Aldous Huxley cynisch de tirannieke nachtmerrie op de korrel nam ?

Retour

Dirk Renard : Onlangs vertrouwde een arts me toe : “Wat we tot dusver in de geneeskunde presteerden, bleef grotendeels beperkt tot het nemen van gezondheidsmaatregelen. Nu pas staan we aan het prille begin van geneeskundige ingrepen.” Zulke uitspraken schenken me vertrouwen in de toekomst. Vreemd genoeg stel ik vast dat de jongere generaties opvallend minder geloven in de technologie. Ze zijn veel pessimistischer.

Dominique Derwa : De technologische evolutie raast zo vlug verder, dat de gevolgen ervan zowel angstaanjagend als onbeheersbaar lijken. Ik pas ook voor het leven dat geschetst wordt in het boek van Microsoft-topman Bill Gates. In zijn huis met al zijn snufjes, moet je met een badge leven. De nachtmerrie die George Orwell ons voorspiegelde, krijgt reële trekken. Of kijk naar de veeteelt : de consument durft geen vlees meer eten. Blijkbaar betekent technologische vooruitgang niet altijd een verbetering.

Mieke Van Haegendoren : Dat mag nog geen aanleiding zijn om weg te zinken in valse nostalgie. De leuze vroeger was het beter klopt evenmin. We moeten ons wel de vraag stellen in hoever de technologie onze levenswijze dicteert.

Robrecht Willaert : De angst voor technische vernieuwing was er altijd al. Denk maar aan de boeren die vreesden dat hun koeien zure melk zouden geven toen de eerste trein voorbijreed. Vandaag is het probleem complexer. We kampen met snelheid, een Babelse hoeveelheid informatie en een chronisch gebrek aan overzichtelijkheid. Tegelijkertijd werd dé waarheid ambivalent. A is juist én B is juist. Dat alles zaait zoveel verwarring en onzekerheid, dat we stuiten op een bizarre paradox. Enerzijds hebben we nieuws over de hele wereld en kunnen we hypersnel tot in de verste uithoeken geraken. Anderzijds doet de angst ons opnieuw verlangen naar de koestering van het dorp en naar cocooning, het zich terugtrekken in het eigen nest. De vraag dringt zich op of zulke retour-bewegingen niet gewoon signaleren dat we nog niet in het reine zijn met de veranderingen die de technologie teweegbrengt.

Duitenpletters

Dirk Renard : Ik wil een lans breken voor technologie, die de voorbije jaren afgeremd werd. Al zowat twee decennia domineren de boekhouders immers de bedrijfswereld. Daarmee bedoel ik niets persoonlijks. Ik heb het enkel over de mentaliteit van de duitenpletters, van managers die enkel oog hebben voor het geld. Die ooglappen zijn wel verklaarbaar. Gedwongen door de economische malaise, moesten ze de ondernemingen van de financiële afgrond redden. De tijd van de boekhouders is echter zo goed als voorbij. Nu komen de klanten en de medewerkers, maar ook de maatschappij en de technologie naar voren. Technologie is de basis van innovatie, die de bakermat is van maatschappelijke vooruitgang.

Solange Schwennicke : Niet alleen binnen de bedrijfsmuren maakte dat beeld opgang. De technologische opmars werd synoniem voor het schrappen van jobs.

Dirk Renard : Die vrees is ongegrond. Tijdens de vorige industriële revolutie werden al machines vernield omdat ze jobs wegautomatiseerden. Wat bleek uiteindelijk ? Er kwamen véél banen bij. Bovendien is technologische vooruitgang letterlijk levensnoodzakelijk om de druk van de bevolkingsexpansie te kunnen opvangen.

Solange Schwennicke : Ondertussen kunnen we de afvalberg vrijwel niet meer de baas. Schiet de techniek daar niet finaal tekort ?

Dirk Renard : Er zijn oplossingen voor de milieuproblemen. Alleen hadden de ondernemingen (en ik bedoel dan opnieuw de boekhouders) daar tot nog toe niet voldoende belang bij.

Warme bakker

Robrecht Willaert : We bevinden ons in de overgang naar het postindustriële tijdperk. Een overgang zaait steeds chaos en angst. De reisagent, bijvoorbeeld, is bang van Internet. Hij vreest dat hij overbodig wordt. Dat is helemaal niet waar als hij mee zoekt naar manieren om erop in te spelen. Permanente scholing is dan wel onontbeerlijk. Het komt erop aan toegevoegde waarde te creëren. Een ander voorbeeld vinden we bij de warme bakker. Het bakken van banaal brood en gewone taartjes wordt in grote mate geautomatiseerd, maar de rol van de artisanale patissier wordt des te groter. Hij kan immers het verschil maken. Proef de kunst van de chef-kok. Maar ook de beste koks moeten wel rekening houden met de evolutie van de kooktechnieken.

Dominique Derwa : Ondanks alle technische snufjes, blijven het ambachtelijke en het creatieve onklopbaar.

Solange Schwennicke : Dat is nu juist onze grote vraag. Zal de waardering en de roep om het artisanale, hoogkwalitatieve product blijven bestaan ? Ik ben het er alvast over eens dat je je niet mag blindstaren op het ambacht alleen. Bij het ontwerpen laten we ons helpen door de cad-cam-techniek. De vervaardiging blijft manueel.

Mieke Van Haegendoren : Het is als in het onderwijs : de leerkrachten moeten gebruik kunnen maken van de technologische mogelijkheden. Maar een scherm zal de inbreng van een goede leraar nooit volledig kunnen vervangen, alle video-conferencing ten spijt. Een school of universiteit maak je niet met technologie, maar met mensen van vlees en bloed. Kortom, we zoeken naar de synthese tussen het technische en het geestelijke. In chaotische tijden duurt het wel even voor die harmonie gevonden wordt.

Uit de muur

Dominique Derwa : Het verschil tussen de volautomatische machine en het ambacht ligt niet alleen in het product. Het heeft ook te maken met communicatie, begrip en een gevoel van warmte, van menselijkheid. Precies daarom merken we een terugkeer van de buurtwinkel. Daar kunnen mensen niet alleen hun inkopen doen, maar ook even praten. Ik geloof dus niet dat de automatische winkels, het winkelen uit de muur, een lang leven beschoren zijn.

Robrecht Willaert : Hoe groter de uniformisering, hoe groter de nood aan personalisering. Grote groepen mensen smeken om gehoord te worden. Sommigen schakelen de tv ‘s ochtends aan om zich aangesproken te voelen. Voor hen is de tv dus méér dan behang. Zij is een gezel. Zelfs het testbeeld fungeert zo.

Mieke Van Haegendoren : Eenzaamheid is evenwel geen verschijnsel dat zich beperkt tot deze tijd. Ook voor dit aspect was het vroeger niet beter.

Robrecht Willaert : Het gaat niet om eenzaamheid, maar om mensen die niet meer tot echte communicatie komen. Ook in gezinnen wordt geen tijd meer voor elkaar gemaakt. Mensen willen nochtans dat er naar hen geluisterd wordt.

Mieke Van Haegendoren : Bovendien wordt enkel geluisterd naar mensen die een job hebben. Door de massale werkloosheid is ook dat voorrecht ingeperkt.

Solange Schwennicke : In de grootsteden ervaren we dat mensen zeer vlug hun inkopen doen. In provinciesteden daarentegen nemen de klanten de tijd om te babbelen. Winkeluitbaters moeten daarmee kunnen omgaan.

Vluchten

Mieke Van Haegendoren : Tot vervelens toe horen we dat het niet goed gaat. Ik verzet me daartegen. We zijn verwende kinderen. Als de toename van de groei iets minder snel gebeurt, hebben we het al over crisis.

Dirk Renard : Het heeft vooral te maken met verandering. En niet zozeer de verandering, maar de snelheid ervan schrikt af en zorgt voor onbehagen. Dat geldt uiteraard niet voor iedereen. De verandering leiden is boeiend, maar ze ondergaan is onrustwekkend.

Robrecht Willaert : Vroeger veranderde het leven van vader op zoon, sinds de invoering van de pc om de twee jaar.

Mieke Van Haegendoren : Die grotere stabiliteit betekende echter niet altijd dat mensen ook gelukkig waren. Dat is een illusie.

Solange Schwennicke : Wat is gelukkig zijn ?

Dominique Derwa : Kunnen genieten van je leven.

Dirk Renard : Mensen verlangen te veel van geluk. In relaties gebeurt net hetzelfde. We stellen te hoge eisen.

Robrecht Willaert : Geluk op zich wordt zelden besproken. Het onderwerp wordt onrechtstreeks benaderd. Onderzoek wijst uit dat in restaurants het meest gesproken wordt over geld. Daarna volgen de auto en de vakantie, het hedendaagse genotsmiddel bij uitstek. Zopas blijkt dat 15 % van de boekingen last minute-aanbiedingen zijn. Dat zegt veel : het gaat niet om de bestemming, maar om de reis zelf.

Dirk Renard : Reizen is ook vluchten.

Dominique Derwa : Ook sekten en religieus fundamentalisme zijn een vluchtreactie. Mensen zoeken niet noodzakelijk naar een godsdienst, wel naar spiritualiteit en vooral naar een houvast. We missen leaders, we vallen steeds terug op ons relativisme.

Dirk Renard : Het probleem is dat onze leaders geen bemoedigende taal spreken en de verwarring alleen maar groter maken. Het komt er nu op aan ons niet op sleeptouw te laten nemen door gevaarlijke misleiders. We zullen dus toch met zijn allen leefbare waarden moeten zoeken en ons laten leiden door het vrij onderzoek. Vergeet niet dat juist dat de moeilijkste intellectuele attitude is.

ZATEN ROND DE TAFEL

Dominique Derwa : general branch manager bij Shiseido Belgium-Luxemburg.

Dirk Renard : lid van het directiecomité van Royale Belge.

Solange Schwennicke : president-directeur van de groep Delvaux-Dujardin.

Mieke Van Haegendoren : professor Algemene Sociologie en Arbeidssociologie aan het Limburgs Universitair Centrum.

Robrecht Willaert : uitgever-directeur van Travel Magazine.

Moderator was Johan Decraemer, marketing & market consultant bij het marketing-researchbureau Mythos.

Solange Schwennicke : Zal de waardering en de roep om het artisanale, hoogkwalitatieve product blijven bestaan ?

Dirk Renard : Mensen verlangen te veel van geluk. In relaties gebeurt net hetzelfde. We stellen te hoge eisen.

Mieke Van Haegendoren : De leuze ‘vroeger was het beter’, klopt niet.

Dominique Derwa : De technologische evolutie raast zo vlug verder, dat de gevolgen ervan zowel angstaanjagend als onbeheersbaar lijken.

Robrecht Willaert : Vroeger veranderde het leven van vader op zoon, sinds de invoering van de pc om de twee jaar.