Zeven tips om na uw carrière nieuwe professionele activiteiten te beginnen

De meeste topmanagers vinden het leven als gepensioneerde vervelend. Sommigen storten zich halsoverkop in het avontuur. Een inventaris van de mogelijkheden. En praktische tips voor een geslaagde reconversie.

De 50-plussers blijven de verstotelingen van onze ondernemingen. Paradoxaal genoeg worden we alsmaar vroeger als oud bestempeld, terwijl we ons steeds langer jong voelen. Volgens een studie van sociaal secretariaat SD Worx gaat 70 % van de 50-plussers nog monter en gemotiveerd naar het werk. Bij uitzendgroep Randstad wordt dat echter meteen genuanceerd: 85 % van de bruggepensioneerden wil onder geen beding opnieuw aan de slag.

Bij de topmanagers slaat de pendel evenwel resoluut naar de ambitieuze kant door, ook als het einde van de loopbaan in het vizier komt. Als ze dan toch hun verantwoordelijkheden moeten opgeven, gebeurt dat doorgaans ten zeerste tegen hun zin. De abrupte overgang van het directiecomité naar de pantoffels, het rondje golf en de knuffelpartijtjes met de kleinkinderen, is een bittere pil voor iemand die verslaafd is aan entrepreneursadrenaline, aan uitdagingen en een bolle agenda.

“In een Amerikaanse multinational wordt verwacht dat je je voor 200 % concentreert op de onderneming,” vertelt Baudouin Michiels, voormalig gedelegeerd bestuurder van Kraft Foods Benelux. “Tot je zestigste draai je 55 tot 60 uur per week. Plots zou je moeten ophouden. Als je dan geen voorbereidingen treft voor de fatale datum, dreig je van de ene op de andere dag niets meer om handen te hebben.”

De lege agenda kan een destabiliserende schok veroorzaken. Om die dreun te vermijden, koos Robert Wauters voor een zachte landing. Bij glasproducent Glaverbel beheerde hij de personeelsrelaties en de sociale betrekkingen. In 1991, toen hij 61 was, stippelde de gewezen rechterhand van Philippe Bodson voor zichzelf een geleidelijk afnemende deeltijdse taak uit. Het was een schoolvoorbeeld: vier dagen per week op zijn 62ste, drie dagen op zijn 63ste en twee dagen op zijn 64ste. Zo kon hij het schip op zijn pensioenleeftijd waardig verlaten.

“Dat vertrek vormde de enige geleide fase in het slot van mijn loopbaan,” geeft Wauters toe. “Ik had bij Glaverbel naam gemaakt als degene die het bedrijf uit de sociale zwijnenstal gehaald had, zoals Philippe Bodson het uitdrukte. Dat heeft ertoe geleid dat ik, soms meer dan ik gewenst had, gevraagd werd om allerlei crisissen op te lossen.”

Robert Wauters heeft een dergelijke onthaasting ook aangeraden aan andere managers van Glaverbel. “Maar weinigen zijn erop ingegaan,” zegt hij. “Ofwel gingen ze met brugpensioen, ofwel bleven ze tot elke prijs doorgaan.” De mentaliteit is er immers niet naar en de ondernemingen kunnen dergelijke mensen, die ze eerder beschouwen als zakentoeristen, maar matig appreciëren. “Zo’n systeem zou bij Philip Morris, het moederbedrijf van Kraft, ondenkbaar geweest zijn,” merkt Baudouin Michiels op.

Tip 1: expert

Hoe blijft u aan de slag en zorgt u voor een actief fin de carrière? Ideaal is natuurlijk dat u nog elders gevraagd wordt, omdat u uitgegroeid bent tot een expert. Dat overkwam Robert Wauters, die door Belgacom aangetrokken werd om op zijn 65ste in alle discretie ad interim de betrekkingen met de vakbonden te onderhouden. “Op aandringen van de vakbonden zelf,” commentarieert Wauters. “Wanneer je de mensen correct behandelt, ontstaat er wederzijds respect.”

Zijn opdracht, aanvankelijk gepland voor twee jaar, duurde uiteindelijk drie jaar en twee maanden, onderbroken door een korte periode waarin hij uitgeleend werd aan Sabena, dat toen op vijf maanden zeven stakingsdagen gekend had, tot grote ergernis van de Zwitserse aandeelhouders. Het klimaat werd op 56 dagen tijd weer serener. Achteraf waren er heel wat bedrijven die wilden dat de sociale ontmijner hun problemen kwam oplossen.

Tip 2: interimmanager

Helaas wordt lang niet iedereen gevraagd. Integendeel, steeds meer kaderleden staan na pakweg 20 jaar plots weer op de markt en hebben de grootste moeite om een baan te vinden die aan hun ambities beantwoordt. Tijd om een balans op te stellen: over welke expertise beschik ik? Hoeveel uren wens ik te presteren? Tegen welke vergoeding? Hoe maak ik reclame voor mezelf? “Let maar eens op je relaties,” waarschuwt Wauters. “Die smelten weg als sneeuw voor de zon. Tenzij je je wendt tot echte specialisten, riskeer je een grote teleurstelling op te lopen.”

Tot die specialisten behoren de bureaus voor interimmanagement. “België telt ongeveer duizend interimmanagers,” weet Jean-Marc Benker, directeur van Robert Walters Associates, een internationaal bureau gespecialiseerd in onder meer de rekrutering van financiële en IT-specialisten, executive search en interim-management. Gemiddeld duurt zo’n interimopdracht negen maanden voor een overgang en achttien maanden voor een specifiek project (zoals de oprichting van een filiaal en de opbouw van een logistiek centrum).

Een voordeel is dat dergelijke jobs doorgaans erg goed betaald worden. Maar niet iedereen komt voor zo’n avontuur in aanmerking. “Het onderhoud dat we met de kandidaten hebben, draait rond loopbaanadvies,” legt Benker uit. “Na het gesprek moeten de zaken rijpen, soms jarenlang.” Een ander positief punt is dat de interim-manager die opereert via een groot kantoor, een coach en degelijke ondersteuning krijgt.

Tip 3: consultant

Interimmanagement is minder duidelijk afgebakend dan consultancy. “Soms maken de topmanagers die zich wagen aan consultancy, gedurende een beperkte periode gebruik van hun contacten,” weet Etienne Cracco, bij de organisator van seminaries en managementtraining Gestion 2000 de bezieler van een seminarie over het vak consultant. “Het zijn weliswaar doorgewinterde managers, maar ze belanden in dit vak als neofieten. Ze komen aandraven met remedies en luisteren weinig. Een consultant moet een methodologie kunnen ontwikkelen, analyseren en zichzelf in vraag durven stellen.”

Voordelen van een (na)carrière als consultant: vrije keuze in de hoeveelheid, het type en het ritme van de opdrachten. De agenda blijft soepel, weet Robert Wauters, die als consultant aan de slag was van zijn 68ste tot zijn 71ste. Hij gaf zelfs opleidingen bij de drie grote vakbonden in België. Keerzijde van de medaille zijn de logge administratie en de onzekerheid over de netto-inkomsten.

Tip 4: coach

Een variante op consultancy, die steeds meer opdoemt, is coaching. Al kan ook in dat segment het gebrek aan een specifieke benadering van het vak leiden tot teleurstellingen. Als coach mag er geen sprake van zijn om in de plaats te treden van de begeleide manager, een fout die een gewezen executive wel eens maakt. Dat is onder meer de reden waarom International Mozaik, een organisatie die al tien jaar lang coaches vormt in Parijs, een filiaal opende in Brussel om ook bij ons de regels van de kunst te onderwijzen.

Tip 5: verenigingen

De omschakeling kan niet zomaar geïmproviseerd worden, beklemtoont Baudouin Michiels: “Ik heb het grootste deel van mijn carrière doorgebracht in de Benelux en ik wou een derde van mijn tijd besteden aan activiteiten die de gemeenschap ten goede kwamen, zonder me te bekommeren om de financiële opbrengst.” U kan hem dan ook ontmoeten als onder meer voorzitter van Fost Plus, van het Prins Albertfonds, van de Proximus-jury en van het comité van de gebruikers van Biac.

“Het is een illusie om te denken dat je kan kiezen voor een regime van semi-activiteit, want je verliest al snel je netwerken, je intuïtieve capaciteiten en je aanknopingspunten,” meent Michiels, die binnen de andere twee derde van zijn agenda de functie van onafhankelijk bestuurder of expert bekleedt in de strategische comités van uiteenlopende ondernemingen als Unibra, Noël Marquet Corporation, Ogilvy & Mather en Bain & Company. Hij is ook voorzitter en gedelegeerd bestuurder van de Stichting Belgacom.

“Alles bij elkaar levert me dat een minder stresserende maar wel zeer uiteenlopende activiteit op,” stelt hij vast. “Ik breng van geval tot geval een specifieke expertise aan: managementtechnieken, de ervaring binnen een multinationale groep, kennis over netwerken of, zoals bij de Stichting Belgacom, voeling met de hedendaagse kunst.”

Maar hoe krijgt u het zover dat men een beroep op u doet? “De tijd dat men u uit vriendschap onder de arm nam, is voorbij. Je moet onder meer actief zijn in het verenigingsleven, een toegevoegde waarde aanbrengen en constant op de hoogte blijven.”

Tip 6: nieuw bedrijf

En dan zijn er nog de onverbeterlijke doordouwers. Degenen die onophoudelijk herbeginnen – zoals Philippe Bodson – of zich storten op een nieuwe activiteit. Dat laatste is zeker het geval voor Michel Pilette, de voormalige gedelegeerd bestuurder van het Belgische kantoor van vastgoedgigant Jones Lang LaSalle en de enige niet-Engelsman in de Europese raad van bestuur van de immogroep. “Ik ben opnieuw begonnen in het vak dat ik ken, het vastgoed.” Op zijn 58ste is hij dan ook in dienst getreden bij ComReality. “Ik kan daar een snelle en goedkopere dienst aanbieden en hoef me geen zorgen meer te maken over rapportage en teammanagement. Omdat ik maar één medevennoot heb, is het elke keer dat we elkaar ontmoeten, meteen directiecomité. Met de aangename bijkomstigheid dat die kan plaatsvinden in het café om de hoek of aan een lekkere tafel.”

Terzelfder tijd heeft Michel Pilette de ambitie om zijn knowhow over te dragen op de jongeren. Hij doet dat als stagemeester aan het Beroepsinstituut van Vastgoedmakelaars ( BIV) of in het raam van zijn relaties met de grote kantoren. “Ik ben goed geplaatst om te weten dat hun bazen het te druk hebben om hen op het terrein te ondersteunen.” Daarbij komt ook nog een activiteit als rechter in handelszaken en de rol die hij speelt binnen de vzw Leopold Europe, die hij samen met enkele vrienden heeft opgericht met de bedoeling de Leopoldwijk in Brussel te verfraaien.

Tip 7: geen politiek

Uiteraard bestaan er even veel reconversiemogelijkheden als er carrières en persoonlijkheden zijn. Toch valt het op dat de meeste toppers het werken niet beu zijn, al hebben ze er doorgaans wel genoeg van om te werken op de manier die de ondernemingen opleggen.

Of ze tijdens hun fin de carrière dan niet te veel frustraties oplopen, die ze gerust hadden kunnen vermijden? Misschien een tip om teleurstellingen te voorkomen: mijd de politiek, want managers zijn minder gewend aan de spelletjes, intriges, verborgen agenda’s en combines. Vraag het maar aan Philippe Bodson.

Christophe Lo Giudice

“Het is een illusie om te denken dat je kan kiezen voor een regime van semi-activiteit, want je verliest al snel je netwerken, je intuïtieve capaciteiten en je aanknopingspunten.”

De abrupte overgang van het directiecomité naar de pantoffels is een bittere pil voor iemand die verslaafd is aan entrepreneursadrenaline.