Vanaf oktober kan de Belgische staat Belfius verkopen zonder een eventuele meerwaarde te moeten delen met de Franse overheid. Tijd om de mogelijkheden te overlopen.
Bij zijn aantreden in 2014 zei minister van Financiën Johan Van Overtveldt dat hij Belfius wilde privatiseren. Als Chicago-econoom bedoelde hij toen wellicht carrément verkopen aan de hoogste bieder. Maar de voorbije maanden zijn de geesten gerijpt. Enkele weken geleden heette het dat een privatisering nog altijd de voorkeur wegdroeg, als het maar geen verkoop aan een buitenlandse groep was. Belfius kon het beste in België verankerd blijven.
Vandaag maakt Belfius zijn resultaten bekend over het boekjaar 2015. Die resultaten zijn goed. De druk op de rentemarge werd opgevangen door een toename van de commissie-inkomsten. Belfius verkocht zijn klanten meer beleggings- en verzekeringsproducten. Na zes maanden stond de bank-verzekeraar al op 272 miljoen euro winst. De kans is groot dat over het volledige jaar de kaap van 500 miljoen euro winst bereikt wordt. Dat zou een jaar eerder zijn dan gepland.
Belfius keert dit jaar voor het eerst na de nationalisering een dividend van 75 miljoen euro aan de staat uit. Dat bedrag is welgekomen voor de noodlijdende begroting, en weegt momenteel zwaarder dan de eventuele opbrengst van een verkoop. Die kan enkel gebruikt worden om de globale schuldenlast van het land te drukken, en bijgevolg de rentelasten te verminderen. Door de lage rente weegt die daling echter niet op tegen het dividend dat Belfius uitkeert.
Bovendien beginnen de bewindvoerders in te zien dat Belfius, nu de bank haar herstructurering bijna achter de rug heeft, nog in waarde kan stijgen. De zakenbank Nomura plakte vorig jaar een prijskaartje van 7 miljard euro op de financiële instelling. Dat is minder dan het eigen vermogen, dat boven 8 miljard euro uitkomt. Als Belfius de erfenisportefeuille van Dexia tegen eind dit jaar volgens plan kan ontmijnen en de commerciële dynamiek verder aanzwengelen, zal de waarde van de bank de komende jaren nog toenemen.
Dit zijn de zes mogelijke toekomstscenario’s voor Belfius:
1 Verkoop aan een buitenlandse groep
Pro.Dit was het oorspronkelijke scenario. De staat ontdoet zich van de bank en strijkt de opbrengst op. De koper is een buitenlandse bankgroep die zich een belangrijke positie op de Belgische markt koopt. In 2011, toen Belfius nog niet uit Dexia gehaald was, toonde de Spaanse bank Banco Santander al eens belangstelling. Ook Amerikaanse en Europese private-equityspelers hebben op het kabinet van Financiën aangeklopt.
Contra. Als Belfius naar een buitenlandse speler gaat, zijn drie van de vier grootbanken in België in buitenlandse handen. BNP Paribas Fortis en ING België worden al gecontroleerd door respectievelijk Parijs en Amsterdam. Enkel KBC zou overblijven als grootbank die verankerd is in ons land. Met Belfius zou België een belangrijke instelling voor de financiering van de lokale economie en de lokale besturen uit handen geven. Daarom heeft minister Van Overtveldt mentaal een kruis gemaakt over dit scenario. Hij zou liever op de een of andere manier het beslissingscentrum van Belfius in eigen land houden.
2 Een Belgische speler koopt Belfius
Pro. Oud-gouverneur van de Nationale Bank Luc Coene beweert steevast dat er te veel banken op de Belgische markt actief zijn, en dat er één grootbank te veel is. Meer concentratie komt volgens hem de gezondheid en de winstgevendheid van de sector ten goede. Als Belgische overnamekandidaten voor Belfius wordt altijd verwezen naar ING België en KBC. ING België kan de schaalvergroting gebruiken, maar ook dan blijft enkel KBC als Belgische grootbank over.
Een fusie van Belfius en KBC zou de realisering betekenen van de lang gekoesterde droom van een ‘grote Belgische bank’. Operationeel zijn de banken trouwens redelijk complementair. KBC moet het nog altijd vooral van Vlaanderen hebben, terwijl Belfius sterk staat in het zuiden van het land. KBC is marktleider in de financiering van kmo’s, Belfius het nummer één in de financiering van de publieke sector. Belfius is de voorbije jaren ook sterk gegroeid in private banking. Die vermogende klanten vormen de voorkeurdoelgroep voor KBC.
Contra. Een fusie van Belfius met KBC zou belangrijke synergieën opleveren, maar die zouden op menselijk vlak dramatisch zijn. De overlappingen in het netwerk zijn legio, waardoor een fusie vele duizenden jobs overbodig zou maken. “Een samengaan met KBC zou uitmonden in een sociaal bloedbad”, zei Belfius-CEO Marc Raisière al bij herhaling. Bovendien zou het de concurrentie verminderen. Bedrijven zouden maar bij drie in plaats van vier partijen kunnen aankloppen voor een lening, en het is niet zeker dat zij door die ene grote Belgische bank beter of goedkoper bediend worden.
Maar er zijn nog elementen die tegen een grote Belgische fusie pleiten, beklemtonen waarnemers. Zo is het onduidelijk of Europa zo’n schaalvergroting wel zou toestaan. De cultuur van de twee banken heet ook heel verschillend te zijn, iets wat niet onbelangrijk is voor het succes van een fusie of overname. En het is maar de vraag of KBC, en bij uitbreiding zijn aandeelhouders, 7 miljard euro kan en wil op tafel leggen voor een bank die het concentratierisico op de eigen thuismarkt verhoogt.
3 Een fusie met Ageas
Pro. Belfius presenteert binnenkort zijn strategisch plan 2016-2020. De klemtoon ligt op het realiseren, naar het voorbeeld van KBC, van een geïntegreerd bank-verzekeraarmodel. Zo kan de instelling haar inkomsten verder diversifiëren en de efficiëntie vergroten. Verzekeringen zouden een belangrijke groeimotor worden, en dus is het logisch dat gekeken wordt naar de versterking van die activiteit.
In die context valt soms de naam van Ageas, de verzekeringsgroep die ontstond uit de resten van Fortis. In België werkt Ageas, via zijn Belgische dochter AG Insurance, nauw samen met de bank BNP Paribas Fortis. Die alliantie werd bezegeld na de overname van Fortis Bank door de Fransen. Dat contract loopt eind 2020 af, met een vooropzeg van drie jaar. Op dat moment zou Ageas kunnen kiezen voor een andere bankpartner. BNP Paribas zou dan zijn Belgische dochter kunnen voeden met producten van zijn eigen verzekeraar BNP Paribas Cardif.
Contra. Een samengaan van Ageas en Belfius zou een bank-verzekeraar opleveren die in menig opzicht doet denken aan het ter ziele gegane Fortis. Het risico bestaat dat opnieuw een monster gecreëerd wordt dat ten onder gaat aan zijn grootschaligheid en complexiteit. Ageas wijst erop dat zijn strategie er niet op gericht is weer eigenaar van een bank te worden. “De groep heeft op dit moment zeker niet de intentie een bank-verzekeraar te worden”, zegt CEO Bart De Smet.
Andere bronnen wijzen erop dat Cardif op de Belgische markt niet de ontwikkelingscapaciteit en de schaalgrootte van Ageas heeft. Zomaar in dat gat springen is niet vanzelfsprekend. Bovendien lijkt zowel BNP Paribas als Ageas tevreden over de Belgische samenwerking. Ageas is waarschijnlijk wel geïnteresseerd in Belfius Verzekeringen. Maar een aparte verkoop van het verzekeringsfiliaal staat haaks op de strategie van Belfius om een geïntegreerde bank-verzekeraar te worden.
4 Een staatsbank blijven
Pro. Een echte staatsbank is Belfius nooit geweest. De Belgische overheid, die de bank in 2011 uit de Dexia-groep kocht, liet het management Belfius leiden als een private instelling. Dat onafhankelijke beleid zorgde ervoor dat de bank geherstructureerd kon worden en er voldoende voedingsbodem was voor commerciële dynamiek.
Als de staat zou beslissen voor lange tijd de enige aandeelhouder te blijven, is de kans groot dat de bank evolueert tot een echte openbare bank. Voorstanders van dit scenario zeggen dat Belfius zich dan kan opwerpen als dé specialist in de financiering van de Belgische economie en de openbare besturen. Een beetje zoals de openbare kredietinstellingen in het verleden. Denk aan het Gemeentekrediet, waar een deel van de roots van Belfius liggen.
Contra. Een bank met een gepolitiseerde raad van bestuur, die moet instaan voor de financiering van de lokale economie en besturen, lijkt een recept voor belangenvermenging en slecht bestuur. Een staatsbank blijven is voor de huidige regeringscoalitie ook geen optie. Zowel liberalen als N-VA hebben al herhaalde malen verklaard dat het niet de roeping van de staat is bankier te spelen. Dit scenario ligt enkel in socialistische kringen goed.
5 Het middenveld, de gemeenten en regio’s kopen zich in
Pro. Na de recente uitspraken van Van Overtveldt dat hij Belfius het liefste in Belgische handen wil houden, was de christelijke bediendevakbond er als de kippen bij om zijn kandidatuur te stellen. De LBC maakte bekend dat hij andere organisaties uit de christelijke zuil (zoals het ziekenfonds CM) zou polsen om mee te doen. Intussen is een werkgroep opgericht waarin de drie vakbonden (ACLVB, BBTK en LBC) en enkele ngo’s (onder andere Fairfin) bestuderen hoe ze front kunnen vormen om bij te dragen tot de Belgische verankering van Belfius.
In dat scenario zou de bank evolueren naar een mengvorm tussen een openbare en een coöperatieve bank, met een sterke lokale en maatschappelijke functie. Gemeenten zouden zich groeperen om, naar het model van de Duitse spaarkassen, bestuursinspraak te verwerven. Ook regio’s zouden kunnen instappen. Een jaar geleden lanceerde het Waals Gewest al het idee om grootaandeelhouder van Belfius te worden (het zogenaamde Walfius-project). Al deze actoren hebben hetzelfde doel: de financiering van de lokale en regionale overheden veiligstellen.
Contra. Zo’n gemengde constellatie van gemeenten en middenveldorganisaties komt de facto neer op het herstellen van de aandeelhoudersstructuur van Dexia in de aanloop naar de complete ineenstorting. Toen zat de christelijke zuil via Arco in het kapitaal en het bestuur, en de gemeenten hadden hun aandelen gebundeld in de Gemeentelijke Holding. Gebrek aan bancaire kennis, mismanagement, slechte governance en overmoed leidden tot een ongezien debacle. Dit scenario heeft het voordeel van de duidelijkheid: het is ongetwijfeld het slechtst denkbare.
6 Een gedeeltelijke of een volledige beursgang
Pro. De Belgische staat brengt, naar het voorbeeld van Nederland en ABN AMRO vorig jaar, een pakket aandelen van Belfius naar de beurs. Op die manier kan de regering nog een tijd genieten van de dividenduitkering, en tegelijk de aandelenverkoop afstemmen op de optimalisering van de waarde van Belfius en het sentiment op de financiële markten. Een beursgang maakt het ook mogelijk eventueel eerst industriële partners aan te trekken, zoals gebeurde met bpost. Het management van Belfius is dit scenario genegen omdat het de bank losmaakt uit haar overheidscarcan en ruimte biedt voor commerciële initiatieven en investeringen.
Contra. De talloze rechtszaken in het Arco-dossier kunnen roet in het eten gooien. Coöperanten eisen hun centen terug, en zolang daarover juridische onzekerheid bestaat, hangt dit dossier als een zwaard van Damocles boven Belfius. Een beursgang zonder oplossing voor de Arco-coöperanten zou sowieso afbreuk doen aan de waarde van Belfius. De Arco-coöperanten zijn nog altijd goed voor een kwart van de klanten en een vijfde van de activa van Belfius. Een voorafgaande schikking treffen ligt dan weer politiek moeilijk omdat N-VA en CD&V in dit dossier een andere houding aannemen.
Ten slotte dreigt een beursgang de bank ook weer in de ban van het kortetermijnrendement te brengen. Nu kan Belfius zich nog tevredenstellen met een rendement op eigen vermogen van 6 procent, maar institutionele investeerders in een beursgenoteerde instelling nemen daarmee geen genoegen. In het verleden is gebleken dat beursgenoteerde banken veel sneller risicogedrag vertonen dan andere. Er is geen reden om aan te nemen dat het deze keer anders zou zijn.
PATRICK CLAERHOUT
Minister Van Overtveldt heeft mentaal een kruis gemaakt over dit scenario.
Verschillende elementen pleiten tegen een grote Belgische fusie.
De alliantie van Ageas met BNP Paribas Fortis loopt eind 2020 af.
Dit scenario ligt enkel in socialistische kringen goed.
Dit scenario heeft het voordeel van de duidelijkheid.
De talloze rechtszaken in het Arco-dossier kunnen roet in het eten gooien.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier