‘Zelfde rechten voor uw persoonlijke gegevens als voor uw lichaam’

Het internet der dingen maakt dat bedrijven uw leven binnenkort tot in de puntjes kunnen analyseren omdat ze allerlei gegevens over uw dagelijks leven zien. De Amerikaan Alex Pentland pleit voor een nieuwe omgang met die informatie.

Big data en het internet der dingen — dagelijkse gebruiksvoorwerpen zoals uw weegschaal, koelkast of thermostaat verzenden en ontvangen gegevens over u via het internet — beloven zowel het bedrijfsleven als de maatschappij drastisch te veranderen. Het succes ervan is gebaseerd op de veronderstelling dat de gegevens die internetbedrijven en toestellen over u verzamelen eigendom zijn van die organisaties en niet van u. Wat als dat niet zo is?

Volgens Alex “Sandy” Pentland,Toshiba Professor aan de afdeling Media Arts and Sciences van het Massachusetts Institute of Technology, behoren de gegevens niet toe aan de bedrijven. Zonder regels die bepalen van wie ze dan wél zijn, zal de consument volgens hem in opstand komen. Pentland schuift beginselen en praktijken naar voren om te bepalen aan wie de gegevens toebehoren en om de datastroom onder controle te houden. Hij noemt het de New Deal on Data.

Vanwaar uw bezorgdheid over gegevensverzameling en privacy?

ALEX PENTLAND. “Voor mijn research in het Media Lab maak ik gebruik van draagbare sensortechnologie. Die meet behalve de toon van de stem ook bewegingen en gebaren — aangeboren gedrag dus — om zeer persoonlijke gegevens te verzamelen over de manier waarop mensen met elkaar communiceren. Toen ik met dat werk begon, was ik onder de indruk van de kracht van de gegenereerde gegevens, maar ik besefte ook al heel snel hoe die macht kon worden misbruikt.”

Is er door het internet der dingen nog meer reden tot ongerustheid?

PENTLAND. “Dat denk ik wel, ja. Data zijn data, los van de manier waarop ze worden gegenereerd. Het internet der dingen heeft het voordeel dat het ons met de neus op ons gedrag drukt. Hoe snel rijden we wanneer we de kinderen van school halen? Hoeveel voedsel eten we in een week? Hoeveel tijd brengen we door in de keuken? In de slaapkamer? We ervaren al die dataverzamelpunten als een inbreuk op onze privacy. Naarmate meer producten ingebouwde sensoren hebben, voelen we ons almaar meer bespied.”

Wanneer de consument beseft dat er gegevens worden verzameld, gaat hij zich afvragen of het wel oké is dat een firma informatie laat verzamelen over pakweg zijn trainingen en zijn hartslag?

PENTLAND. “Precies. Sommige consumenten zullen daar misschien totaal geen probleem mee hebben. Maar momenteel word je niet verwittigd dat iemand je bespioneert en gegevens verzamelt. Er woedt daarover een hevige discussie tussen het bedrijfsleven, de toezichthouders en de consumentenorganisaties: heeft de consument al dan niet het recht om te weten welke data over hem worden verzameld?”

De term New Deal heeft een historische en bijzonder ambitieuze bijklank. Een bewuste keuze?

PENTLAND. “Absoluut. De oorspronkelijke New Deal van president Roosevelt betekende voor de Verenigde Staten een nieuwe start en functioneerde minstens vijftig jaar behoorlijk goed. Door de New Deal zijn de mensen echt anders beginnen te denken.”

Wat houdt de New Deal on Data precies in?

PENTLAND. “Een herschikking van het eigendomsrecht op gegevens ten gunste van het individu wiens gegevens worden verzameld. Als het van de New Deal afhangt, krijgen mensen voor hun data dezelfde rechten als voor hun lichaam en hun geld.”

Het zijn dus niet enkel richtlijnen. U schuift regels naar voren die ons controle zouden geven over onze gegevens.

PENTLAND. “Dat klopt. De New Deal zou het individu het recht geven na te gaan wat er wordt verzameld en daar vervolgens in mee te gaan of af te haken. Stel u voor dat u een dashboard had waarop alles te zien is wat uw woning over u weet en welke informatie daarvan wordt gedeeld. Stel u voor dat u dat dashboard aan en uit kon zetten. Misschien zouden er voor die gegevens dan wel beste praktijken gelden. De consument zou niet zo door het lint gaan, omdat hij zou weten wat er gebeurt, waarom het gebeurt én omdat hij er controle over zou hebben.

“Het sleutelwoord is transparantie. Alle inlichtingen die over ons worden geregistreerd, geven uiteindelijk een tamelijk volledig beeld van ons leven. We hebben een plek nodig om al die data op te slaan en te beheren, want als die zich allemaal samen op één plaats bevinden, vormen ze een zeer waardevol geheel. Wie alle patronen van zijn leven kan zien, kan zijn medische zorgen, zijn verzekeringen, zijn financiën afstemmen op zijn persoonlijke situatie. De vraag is wie het volledige plaatje in handen zal hebben… Een of andere kredietbeoordelaar? Ik mag hopen van niet. Google? Nee toch. Het individu zelf? Ik hoop dat we daar naartoe gaan.”

Zijn de ondernemingen bang dat, als ze eerlijk zijn tegenover hun klanten, die zullen afhaken?

PENTLAND. “Veel bedrijven vrezen dat zo’n regelgeving de doodsteek betekent voor hun businessmodel en in sommige gevallen is dat misschien ook wel zo. Veel telecombedrijven hebben van hun klanten bijvoorbeeld toestemming proberen te krijgen om gegevens te delen. Ze hebben daar honderden miljoenen dollars aan besteed en toch staan ze eigenlijk nergens. Denk maar aan wat er gebeurde toen ‘bel me niet meer’ een optie werd. Misschien zullen sommige bedrijven dus verdwijnen, maar wellicht is dat een goede zaak: de economie zal gezonder zijn als de relatie tussen de bedrijven en de consument respectvoller en evenwichtiger is.”

Bedrijven besteden miljarden aan strategieën die gebaseerd zijn op onbelemmerde toegang tot gegevens. Google heeft Nest gekocht. Facebook nam WhatsApp over. Draagbare gezondheidstechnologie is aan een snelle opmars bezig.

PENTLAND. “Als internetbedrijven de New Deal bekijken, zullen ze gegarandeerd zeggen: ‘Dit is gekkenwerk’. Ze zullen hard moeten werken om aan hun klanten te bewijzen dat zij er baat bij hebben dat al hun gegevens worden verzameld. Ik was op het World Economic Forum, waar Nest toelichtte wat het precies doet. Dat veroorzaakte haast een revolutie in de zaal: ‘Je bedoelt dat Google voortaan weet hoe warm het is in mijn keuken en wanneer ik van de keuken naar de woonkamer ben gegaan?’ De reactie luidde: “Over mijn lijk!'”

Zijn er al initiatieven die in de richting gaan van wat u wil?

PENTLAND. “Jawel. In Europa hebben we een aantal veilige havens gecreëerd, steden waar andere regels gelden dan op de rest van het continent. In het Italiaanse Trente bijvoorbeeld leven honderden gezinnen met de New Deal on Data. Wanneer er over hen gegevens worden gegenereerd, worden ze verwittigd en krijgen ze daar controle over. De gegevens worden op een veilige en controleerbare manier gedeeld. En wat blijkt? Die mensen delen véél meer dan mensen die niet in een New Deal-omgeving leven, omdat ze vertrouwen hebben in het systeem en omdat ze inzien wat de voordelen zijn van gegevensuitwisseling. Als mensen vertrouwen hebben in de manier waarop er met hun privégegevens wordt omgesprongen leidt dat tot een betere economie, niet tot een slechtere. Het Trente-experiment is een samenwerking met Telecom Italia en Telefónica. Het is een manier om te anticiperen op gegevensbeschermingsverordeningen in de EU. Met het experiment willen we nagaan wat mensen vinden van deze manier van gegevensuitwisseling en hoe ze er gebruik van maken.”

SCOTT BERINATO, © HARVARD BUSINESS REVIEW/NYT SYNDICATE

“De economie zal gezonder zijn als de relatie tussen de bedrijven en de consument respectvoller en evenwichtiger is”

“Als mensen vertrouwen hebben in de manier waarop er met hun privégegevens wordt omgesprongen leidt dat tot een betere economie, niet tot een slechtere”