Zal de Nationale Portefeuille maatschappij Albert Frère overleven?

Gilles Samyn, topman van de Nationale Portefeuillemaatschappij, geeft een zeldzaam interview. Samyn is de luitenant van Albert Frère voor diens meer riskante investeringen.

Wie beslist er over de miljardeninvesteringen? En kan NPM zonder Frère overleven?

Onze confraters van Trends-Tendances bestempelden de Waalse zakenman Albert Frère onlangs als een Louis XIV. De zonnekoning van Loverval omringt zich met een slim team. Thierry De Rudder, zijn ‘Colbert’, bestiert op de historische zetel van Groep Brussel Lambert het imperium van grote participaties. Topman Gilles Samyn van de Nationale Portefeuillemaatschappij lijkt eerder de kardinaal Mazarin, een intellectueel die in de schaduw van de alleenheerser lesaffaires voor zich neemt.

Trends sprak met Gilles Samyn op de prachtige hoofdzetel in een park nabij Loverval. De directe aanleiding is de recente opname van NPM in de Bel20. Dat noemt Samyn, ook professor Strategie aan de Solvay Business School, “uiteraard een goede zaak”.

Samyn: “We waren al jaren groot genoeg om toe te treden. Onze waarde steeg de voorbije tien jaar van 1,5 naar bijna 6 miljard euro. We zijn de tiende grootste onderneming in de Bel20. De opname maakt ons meer zichtbaar. Potentiële investeerders zullen ons sneller voor een gesprek uitnodigen.”

TRENDS. Groep Albert Frère lag aan de basis van de verkoop van Petrofina, Bank Brussel Lambert, Royale Belge en Tractebel. Is ze zelf medeverantwoordelijk voor de grondige herschikking in de Bel20 en het verdwijnen van heel wat bedrijven?

GILLES SAMYN (NPM). “Ten eerste werden al die bedrijven niet verkocht. Petrofina bijvoorbeeld is geruild voor TotalFina, later Total. In Total en Suez wegen wij als grootste aandeelhouder serieus door op het beslissingsproces. Ten tweede verdwenen de verkochte bedrijven niet. Ze zijn bedrijvig onder een andere naam. Royale Belge is nu Axa België, geleid door Freddy Bouckaert, lid van de raad van bestuur. BBL werd ING, met aan het hoofd Michel Tilmant en meerdere andere Belgen. François Cornelis is ondervoorzitter van Total, dat een belangrijke poot in Brussel en verschillende industriële vestigingen in België heeft. Bij Suez leveren de Belgen onder meer de operationele en de financiële directeur. Wij nemen als Belgisch bedrijf toch ook Franse ondernemingen over. Hoor je daar ooit kritiek op?”

Blokkeerde de Franse regering NPM – wegens te buitenlands – niet als controleaandeelhouder van Taittinger? Relativeert dat niet de ‘macht’ van de Belgen?

SAMYN. “Onzin! Drie jaar lang ben ik lid van de directie geweest, en nooit heb ik tegenstand ondervonden. Net of NPM de Champagnehectaren naar Charleroi wil verhuizen! Ook de Franse regering weet dat dit niet kan. Albert Frère was steeds welkom in Champagne en is dat als topman van Cheval Blanc ook in de Bordeauxstreek. Wij voelen ons thuis in Frankrijk. Reims ligt niet verder van Charleroi dan Knokke, weet u. We hebben de participatie verkocht op vraag van de familie Taittinger, de andere partner in het bedrijf.”

De prijs om de controle te nemen was te hoog?

SAMYN. “Er waren verschillende redenen. Een geheimhoudingsakkoord verbiedt ons meer commentaar.”

Hoe naïef zijn wij Belgen? Onlangs maakte de Franse staat een lijst van bedrijven die niet mochten worden overgenomen. Net of Danone van strategisch belang is.

SAMYN. “Dat is inderdaad wat gek. Ondernemingen hebben geen nationaliteit. Total is toch wereldwijd actief. NPM probeert waarde te scheppen bij bedrijven wereldwijd. Zijn wij Waals? Belgisch? Europees? Dat doet er niet toe.”

U kent de kritiek als zou Petrofina, vandaag zowat de raffinagepoot van Total, op een slecht moment zijn verkocht. Ook Tractebel is vandaag de melkkoe van Suez. Werden ‘goede’ bedrijven overgenomen door ‘slechte’?

SAMYN. “Petrofina had prachtige raffinaderijen, maar was compleet afhankelijk van de concurrenten voor de levering van ruwe olie. Dat werd onhoudbaar. Tenzij voor nichespelers, zoals Transor, is omvang in de olie-industrie uiterst belangrijk. Om dezelfde reden voorspelden we ook de fusie van TotalFina en Elf. Tussen 1988 en 1998 was de return van Petrofina gemiddeld 7 % per jaar en die van Total 26 %. De return van TotalFina was tussen 1998 en 2006 gemiddeld 18 % per jaar. De oorspronkelijke aandeelhouders van Petrofina hebben er dus bij gewonnen. Ondernemerschap betekent: beslissen als de opportuniteit zich voordoet. Dezelfde redenering kan je maken over Suez, dat de fusie met Gaz de France voorbereidt. De opname in een grote energiegroep is noodzakelijk voor de stabiele groei van de Belgische activiteiten.”

Naar verluidt had u Petrofina al veel vroeger willen verkopen, maar hechtte Frère veel belang aan het Belgische karakter.

SAMYN. “Ik meende dat onze investeringen te weinig gespreid waren door die participatie in een groot, conjunctuurgevoelig bedrijf. Van mening verschillen mag en wordt aangemoedigd, maar meneer Frère is de baas.”

NPM is de speeltuin van Frère, horen we bij analisten, terwijl GBL eerder conservatief participeert in ‘blue chips’. Klopt dat?

SAMYN. “Olala. Daar heb je het weer. Nee dus. Pargesa/GBL en Total zijn samen goed voor meer dan 60 % van ons nettoactief. Het klopt wel dat we naast die blue chips een mooi gediversifieerde portefeuille hebben. Wij zijn collega’s met een ander karakter. GBL wordt via Pargesa gecontroleerd door de families Desmarais en Frère. Bij NPM moet ik voor belangrijke beslissingen slechts rekening houden met één baas: Albert Frère. We zijn met een marktkapitalisatie van 5,8 miljard euro ook meer dan tweemaal kleiner dan GBL. We kunnen moeilijk investeren in aandelenpakketten van meer dan 1,5 miljard euro. GBL heeft een beurswaarde van 13 miljard euro en kan dat wel.”

Met alle respect…

SAMYN.“Als u dat zegt, ga ik even rechtzitten.”

… maar als NPM echt een bedrijf is rond één ondernemende persoon, is de toekomst zonder die charismatische figuur moeilijk in te schatten. Overleeft NPM Albert Frère?

SAMYN.“Wij zijn ook vandaag als team een soort vennoot van Albert Frère. Of we ook in de toekomst nog zo’n hoog rendement kunnen halen, zal wel blijken. De beste manier om te leren zwemmen is in het water te duiken.”

Niemand weet vandaag of de briljante beslissingen ontspruiten uit het genie van Frère of uit het team rond hem.

SAMYN. “Neem nu de aankoop van de Pasadenaraffinaderij, een belangrijke beslissing. Iedereen zei tegen Albert Frère: doe dat niet. Wij hebben hem overtuigd van het tegendeel. Zodra de beslissing was genomen, ging hij ervoor. Ik kan u verzekeren dat het management de voorbije vijf jaar heel wat investeringen zelf heeft ingeleid, gekocht en geoogst. Wij kunnen de toekomst aan.”

U verdient 1,8 miljoen euro per jaar, meer dan de gemiddelde topmanager. Is dat voor de buitenwereld niet het beste bewijs dat NPM geleid wordt door een competent team?

SAMYN. “U zegt dat. Ik heb enkel bij mijn start, 23 jaar geleden, met Albert Frère onderhandeld over mijn inkomen. Nu plakte een consultant een bedrag op de verschillende mensen die hier werken. Ons compensatiecomité keurt het – na advies van Albert Frère – goed. Eind dit jaar verwacht ik weer de mensen van Towers Perrin en Boyden. Zij praten met iedereen in het bedrijf om een oordeel te vellen over het loonpakket.”

U hebt, toen de tussenholding Fibelpar werd vereffend, ook zelf geïnvesteerd in NPM?

SAMYN. “Ik was geen voorstander van de vereffening van Fibelpar, maar toen de beslissing was genomen, adviseerde ik Frère om meer middelen rechtstreeks in NPM te investeren. Oké, zei hij, maar dan moet je er zelf ook geld insteken. Ik ben er niet slechter van geworden.”

Is de verschrikkelijke cascadestructuur van uw groep geen achterhaald machtsinstrument?

SAMYN. “Verschrikkelijk? Mooi en perfect uitgebouwd, bedoelt u. Alle aandeelhouders van GBL, NPM, Power en Pargesa zijn er tevreden over. Ook de beleggers trouwens. De voorbije tien jaar haalde NPM een return van 19 %, of 7 % beter dan de Bel20. Vergeet macht. Wij concentreren ons op het scheppen van waarde. Is ons partnerschap met Ackermans & van Haaren in GIB niet indrukwekkend? Onder deze koepel hebben we 59 % in Quick en nog eens 66 % in Financière Flo, dat zelf 70 % van Flo bezit. En u zegt dat cascades niet van deze tijd zijn? Ze werken fantastisch.”

De ‘structuur-Frère’, met veel tussenholdings, werd minder ingewikkeld en bestaat grotendeels uit minderheidsbelangen. Gebeurt de vereenvoudiging met het oog op een rustiger beheer in de toekomst?

SAMYN. “Het aantal tussenholdings is inderdaad gedaald, maar dat heeft nooit een invloed gehad op onze transparantie. In het verleden hadden we inderdaad eerder grotere belangen, terwijl we vandaag kleinere percentages beheren. De beheersprocessen zijn echter dezelfde. Onze activiteiten zijn nog nooit zo boeiend geweest. Je kan dus niet over ‘rustiger beheer’ spreken. We hebben nooit eerder in onze geschiedenis zoveel deals gesloten.”

Gérald Frère heeft niet dezelfde ondernemersspirit als zijn vader. Wordt de portefeuille klaargestoomd voor de opvolgers, die een minder complexe structuur kunnen beheren?

SAMYN. “Onbewust kan dat misschien een rol spelen. De complexe structuren dienden om de groep op te bouwen. In onze wereld zijn partnerschappen van het grootste belang. Nog steeds trouwens. We hebben er intussen een paar afgebouwd. Het onderhouden van het netwerk blijft echter een onderdeel van onze job. U moet ook het team rondom Albert Frère, later Gérald, bekijken. Dat is er en zal blijven. Overigens wil Gérald niet een soort kopie van zijn vader zijn of met hem concurreren. Hij zal een professionele aandeelhouder blijven, de erfenis onderhouden en doen groeien.”

Volgens sommigen controleert Frère in totaal 8 miljard euro.

SAMYN. “Ik denk eerder 18 miljard euro, al ben ik niet bereid mijn handen daarvoor in het vuur te steken. GBL alleen is al 13,5 miljard euro waard. Daarnaast is er NPM, goed voor bijna 6 miljard euro.”

Kan de structuur niet nog eenvoudiger, zeker na de verkoop van Bertelsmann? Is er te veel cash en biedt de vereffening van Pargesa een oplossing?

SAMYN. “In de jaren negentig werden NPM en GBL soms onderdelen van een ‘machtsstructuur’ genoemd, die met weinig middelen relatief veel invloed uitoefende. En nu zou GBL plots een holding zijn met te veel geld en weinig ideeën? Komaan… Te veel cash bestaat trouwens niet. Cash geeft GBL de kans om snel grote investeringen te doen. Vandaag is er geen sprake van een vereffening van Pargesa.”

Volgens uw patron is de beursgang van Bertelsmann nakend. Volgend jaar kunnen we er aandelen kopen?

SAMYN. “Waarschijnlijk.”

En wat gaat dat kosten?

SAMYN. “( lacht) Het is een beetje vroeg om daar een antwoord op te geven.”

Bij de start werd NPM gelanceerd als de koepel van de Vlaamse belangen van Albert Frère. Dat is nooit gebeurd.

SAMYN. “Neen. De geschiedenis heeft dat doel achterhaald. Wij zijn met Pargesa zeer snel gegroeid tot een Europese onderneming.”

U geeft zelden of nooit lange interviews. Waarom niet?

SAMYN. “Ik doe het eigenlijk niet zo graag. Ik laat liever de prestaties van de groep spreken. Dat is van belang, niet Gilles Samyn.”