YouTube is een groot probleem voor Rusland

De focus in Rusland zal weer op het controleren van de verkiezingen en het internet komen te liggen.

In 2020 werd de Russische oppositieleider Alexej Navalny vergiftigd, in 2021 vloog hij achter de tralies. Die gebeurtenissen markeerden de transformatie die Vladimir Poetins regime heeft doorgemaakt van een consensuele autocratie in een tirannie, waar een kleine groep mensen de macht in handen heeft. Het Kremlin wil die transformatie consolideren, maar er staan nog twee democratische overblijfselen in de weg. De eerste zijn verkiezingen, de andere het vrije internet.

Laten we beginnen bij de verkiezingen. In 2021 maakte Vladimir Poetin een einde aan de grondwettelijke beperkingen die stelden dat hij in 2024 zou moeten aftreden. Hij kan verder heersen tot minstens 2036 en waarschijnlijk nog langer, al moet hij zijn machtsgreep wel nog altijd in een verkiezingspakje steken. Maar zoals de parlementsverkiezingen van september 2021 duidelijk maakten, is de afkalvende steun voor Poetins regime geen obstakel om de overwinning op te strijken.

Door Navalny op te sluiten, diens medestanders uit Rusland te verdrijven en al wie hem steunt stevig aan te pakken, heeft het Kremlin paal en perk gesteld aan de participatieve politiek. Het doel is wel de verkiezingen te behouden, maar elk alternatief voor Poetin onmogelijk te maken.

Tv is nutteloos geworden

De grootste uitdaging waarmee het Kremlin moet afrekenen, komt van het internet. Het maatschappelijke middenveld kan zich daar nog organiseren en heeft Navalny verheven tot de meest vooraanstaande politicus van de oppositie.

Tot voor kort genoot het Russische internet nog een relatief uitgebreide vrijheid. Poetin kwam aan de macht door toedoen van de televisie. Het voorbije decennium heeft de verspreiding van het internet het monopolie van het Kremlin op televisie nutteloos gemaakt. Het aandeel van het internet en de sociale media als bron van informatie is gegroeid van 18 procent in 2013-2015 tot 45 procent in 2021. Navalny kreeg geen toegang meer tot de tv-kanalen die door de staat worden gecontroleerd, maar zijn publiek op YouTube is zowat even omvangrijk als dat van eender welk nieuwsprogramma op de staatstelevisie.

Het Kremlin heeft alle websites die banden hebben met Navalny verboden. Het heeft apparatuur geïnstalleerd en providers gedwongen de toegang tot Twitter te blokkeren. Het dreigt ermee de Russische werknemers van Apple en Google strafrechtelijk te vervolgen, als ze Navalny’s app niet uit hun stores weghalen.

Het grootste probleem heeft het Kremlin met YouTube, het videoplatform van Google. Google schikt zich dan wel steeds meer naar de eisen van de Russische overheid om content te verwijderen, de internetgigant laat Navalny’s video’s wel staan, en die lokken tientallen miljoenen kijkers.

Het Kremlin zal de druk op Google opvoeren om in de pas te lopen. De overheid kan de zoekmachine vertragen en boetes opleggen. En ze zal haar eigen videoplatform blijven ontwikkelen, RuTube. Daar kan ze alle populaire content naartoe verhuizen en desnoods YouTube uitschakelen. Voor Poetins machtspositie is het essentieel dat hij zijn monopolie op informatie herstelt. De oorlog om het internet zal de nabije toekomst van Rusland bepalen.