Word de architect van uw leven

Het coronavirus maakt iedereen ongerust. Met een zorgvolmacht kunt u zelf bepalen wat er met u en uw bezittingen gebeurt als u ziek wordt. “Het is een soort testament, maar dan voor als je er nog bent.”

De tweede coronagolf die momenteel in ons land de kopt opsteekt, maakt twee dingen duidelijk: het virus is nog lang niet verdwenen en iedereen kan een besmetting oplopen. De getuigenissen van wie revalideert, tonen dat de ziekte geen pretje is. En ze roepen vragen op. Wie bepaalt welke zorg ik krijg? Wie beheert mijn financiën zolang ik te ziek ben? En wat als er belangrijke beslissingen moeten worden genomen?

U kunt het antwoord op al die vragen zelf bepalen met een zorgvolmacht. “Met zo’n speciaal soort volmacht kunnen mensen op voorhand bepalen wie hun belangen zal waarnemen en hoe dat moet verlopen”, zegt erevrederechter Jan Nolf. “Het is een soort testament, maar dan voor als je er nog bent.”

Eind mei waren er in ons land zo’n 170.000 zorgvolmachten geregistreerd, blijkt uit cijfers van de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat. Tot de start van de lockdown op 15 maart lag het aantal registraties een derde hoger dan een jaar eerder. Daarna zijn de cijfers om praktische redenen minder snel gestegen, maar de verwachting is dat er de komende maanden een nieuwe versnelling zal plaatsvinden. “Vooral voor oudere mensen die tot de risicogroep behoren, zal de pandemie een wake-upcall zijn”, verwacht notaris Carol Bohyn.

“De coronacrisis moet je doen beseffen dat je zomaar twee maanden in een coma kunt belanden”, betoogt Nolf. “Ondertussen moet er veel gebeuren: een herstelling aan je huis, je belastingaangifte indienen of een verkoop afronden. Wie doet de dagelijkse dingen als je in kritische toestand in het ziekenhuis ligt? Eigenlijk moeten we allemaal de architect van ons leven zijn. Dat maakt dat je een plan moet maken voor het geval dat je geen beslissingen kunt nemen.”

Bewindsvoering vermijden

De mogelijkheid een zorgvolmacht op te stellen is er gekomen omdat gewone volmachten vervallen als iemand onbekwaam wordt, legt Bohyn uit. “De volmacht bij een bank vervalt bijvoorbeeld omdat de persoon die volmachten niet meer kan herroepen.”

“Iemand zonder zorgvolmacht die wilsonbekwaam wordt – bijvoorbeeld door een ziekte, een ongeval of dementie – kan door een vrederechter onder bewindsvoering worden geplaatst”, verduidelijkt Bohyn. “Hij zal daarvoor meestal iemand uit de familie of een advocaat aanduiden. Maar zo’n bewindsvoering komt met een keurslijf en allerlei procedures. Die leggen beperkingen op. Zo kan het bijvoorbeeld fiscaal interessant zijn een huis al aan de kinderen te schenken voor een van de ouders overlijdt, maar dat kan een bewindsvoerder niet.Door een zorgvolmacht te ondertekenen kun je een bewindsvoeringsprocedure vermijden. Vaak kunnen zaken zoals een schenking in goede verstandhouding binnen de familie worden geregeld en dan is zo’n procedure ook niet nodig.”

Volgens erevrederechter Jan Nolf is het zaak juridische procedures te voorkomen. Want soms wordt de wet te strikt toegepast, of leidt de tussenkomst van advocaten tot conflicten of ongewenste uitkomsten. In zijn boek Praktijkgids voor kwetsbaren in het recht beklemtoont hij daarom het belang van een zorgvolmacht. “Door die op te maken, sluit je bewindsvoering uit. Dat moet plan A zijn”, meent hij.

Jong en oud

De zorgvolmacht bestaat al vijf jaar, maar vooral de jongste jaren is het aantal registraties sterk toegenomen. “De generatie van de babyboomers zag zijn ouders echt oud worden en besefte dat ze niet de papieren in handen heeft om hun zaken te regelen”, verklaart Bohyn een deel van het succes.

Nolf merkt hoe de zorgvolmacht vaak wordt gezien als een instrument “voor ouderen die beginnen te dementeren”. “Je moet het eerder zien als een soort mondmasker. Die waren er eerst ook alleen voor risicopatiënten en speciale situaties. Nu dragen ook jonge mensen die. Het is een preventief middel.”

De voormalige vrederechter geeft veel lezingen over de zorgvolmacht, vaak voor een ouder publiek. “Ik zeg altijd dat ze de boodschap moeten doorgeven aan hun kinderen en kleinkinderen. Jonge mensen lopen andere risico’s. Maar er kan je altijd iets overkomen.”

Inhoud

In een zorgvolmacht kunnen heel diverse dingen staan. Nolf heeft het daarom liever over een voorzorgvolmacht. “Het woord ‘voorzorg’ geeft aan dat het om meer gaat dan zorg. Het gaat zowel om materiële als immateriële zaken.”

Volgens notaris Bohyn kan de inhoud heel uitgebreid zijn en soms lange opsommingen bevatten. “Soms moet het zo algemeen mogelijk zijn. Zo kun je niet alle mogelijke soorten uitgaven afzonderlijk opsommen. Elders, wanneer het bijvoorbeeld over een schenking gaat, moet de volmacht net heel concreet zijn.”

“Hoe gedetailleerder, hoe beter, zeker voor vermogensplanning”, zegt Nolf stellig. “Vooral bij ouderen. Als je alzheimer krijgt, kun je makkelijk nog tien jaar of meer leven. Waar wil je verzorgd worden en door wie? Je hebt een huis, een wagen, je wilt al een deel van je vermogen schenken. Dat kun je allemaal regelen.”

Lasthebbers

U geeft de volmacht aan een andere persoon, de lasthebber, bijvoorbeeld uw partner of uw kinderen. U kunt het best ook een cascadesysteem introduceren, waarbij de volmacht overgaat op een volgende persoon wanneer de eerste lasthebber er niet meer is of onbekwaam is geworden.

Wie meerdere kinderen heeft, kan ze beter allemaal tot lasthebber aanduiden. Bohyn: “Als je één kind de volmacht toekent, geef je hem of haar veel werk en hij of zij riskeert verwijten te krijgen. Het is beter de verantwoordelijkheid te delen of de anderen minstens controle te geven.”

Nolf adviseert ook een vertrouwenspersoon aan te stellen, “iemand die vanuit de coulissen toekijkt”. “Op die manier kun je toezicht organiseren en vermijden dat er bij discussies alsnog een vrederechter aan te pas komt.”

Bij de notaris

De lasthebbers en de vertrouwenspersoon moeten de zorgvolmacht ondertekenen. Om rechtsgeldig te zijn, moet het document worden geregistreerd bij het Centraal Register van Lastgevingsovereenkomsten.

U kunt een zorgvolmacht zelf opstellen. Daarvoor zijn modelcontracten te vinden. In zijn boek werkt Nolf zo’n onderhands document uit met een toelichting bij de belangrijkste punten. Het alternatief is dat u naar de notaris gaat. “Het belangrijkste voordeel van een notaris is dat er achteraf geen discussie kan zijn over uw gezondheid van geest”, aldus Nolf. “Als de notaris de zorgvolmacht opstelt, zal hij ook uw wilsbekwaamheid vaststellen.”

“Theoretisch moet het niet via de notaris, in de praktijk gebeurt dat in de meest gevallen wel”, zegt Bohyn. “Een notaris kan adviseren, weet waarmee je rekening moet houden en kent de valkuilen. Voor kleinere zaken is een onderhands document misschien genoeg. Maar voor bijvoorbeeld een verkoop of een schenking is een notariële volmacht nodig.”

Een zorgvolmacht opstellen kan snel gebeuren. “In een noodsituatie kan het in een week of zelfs in een dag.” Maar Bohyn adviseert het niet zover te laten komen. “Eigenlijk moet iedereen nadenken over wat hij wil als er met iets met hem gebeurt. Het is hetzelfde als een testament, waarin staat wat er gebeurt als je overlijdt. Dat is niet leuk om over na te denken, maar het hoort nu eenmaal bij het leven.”