Wit goud in een deken

Een donsdeken van het zuiverste dons weegt nauwelijks wat. De warme lucht wordt vastgehouden door volle witte pluisjes, die mits een regelmatige wasbeurt het eeuwige leven hebben. We gingen kijken bij de donsfabrikant Fja-Oeyen in Mol.

Ganzen in het wild

In de jaren vijftig vertrokken grootvader en -moeder Oeyen naar een Duitse beurs op zoek naar de allerbeste dons. Om de topleveranciers te overtuigen, hadden ze hun spaargeld meegenomen op hun buik gebonden. Vandaag neemt Fja-Oeyen nog steeds dons af bij deze gecontroleerde boerderijen in koude streken als Noord- en Noordoost-Europa, Canada en de Falkland-eilanden. De moederganzen worden er voor de kweek en de dons gehouden op grote weiden. Wanneer ze minder dan zes eieren leggen, ongeveer na vier jaar, worden ze gedood door elektroshocks en ontdaan van hun dikke dons. Bij jongere dieren wordt het dons losgekamd tijdens de rui in het voorjaar.

Wit goud in blauwe zakken

In de opslagruimte ligt een kapitaal aan kostbare dons opgeslagen in blauwe zakken. De prijs kan oplopen van zo’n 800 tot 3000 euro per kilo voor de zachtste dons van de eidereend. Net zoals wijndruiven telkens opnieuw geproefd moeten worden, beoordelen zaakvoerders An en Piet Oeyen elke keer opnieuw staaltjes dons voordat ze vijftig à honderd kilo bestellen. De prijs voor de consument kan wel gedrukt worden door pluimen onder het dons te mengen. De vijf verschillende kwaliteiten variëren van 100 procent van de duurste en meest volumineuze dons, tot 75 procent dons aangevuld met 25 procent pluimen.

Ventileren en reinigen

Elke kilo dons wordt geventileerd en gecontroleerd in de grote was- en luchtmachine. De met de hand opgewekte wind speelt scheidsrechter: alleen de lichtste en mooiste vlokken vliegen verder, tot in de zak aan het einde van de machine. Hiermee zal het donsdeken straks gevuld worden.

Bekleding snijden en stikken

Als bekleding rond de dons wordt gekozen voor zeer dicht geweven perkalkatoen, soms veredeld met aloë vera of zelfs kasjmier. Omdat er geen pluisje kan ontsnappen, is het deken ook geschikt voor mensen met een allergie. Na het op maat knippen, wordt wat verder in het atelier de stof gestikt in een tempo van twee bekledingen per uur. Elke donsdekenbekleding bestaat uit een achttal evenwijdige stroken (kanalen) die later gevuld worden met dons. Tussen de voor- en achterkant van de bekleding zorgt een opstaande naad ervoor dat er ook op de naden dons zit en de bedwarmte niet kan ontsnappen.

Hoes vullen

Kanaal per kanaal wordt de hoes over de vulbuis geplaatst. Zo worden de kanalen gevuld. Twee bolvormige weegschalen onder de tafel wegen om de beurt de perfecte hoeveelheid af, zeventig tot honderd gram dons per strook. Daarna wordt de bekleding dichtgestikt.

Om de vijf jaar reinigen

Bij voorkeur om de vijf à zes jaar wordt het donsdeken binnengebracht en geopend voor een grondige reiniging. Dons mag dan onverslijtbaar zijn, door de transpiratie van de slaper wordt het wel vet en vuil. Een kilo dons wordt gewassen met twintig liter water en speciale zeep in een trommel. Daarna wordt het een kwartier gedroogd op 120 graden Celsius. Na een selectie door wind belanden alleen de volle pluisjes, aangevuld met nieuw dons, in de gewassen bekleding. Zo goed als nieuw krijgt de klant zijn donsdeken thuisbezorgd.

Verpakken

Niet alleen de machines en technieken bewijzen al tientallen jaren hun dienst, ook de verpakking gaat al generaties mee. De zopas bestelde 10.000 verpakkingen zullen binnen ongeveer vier jaar – in een tempo van 2000 tot 3000 dekens per jaar – op zijn. Een gevulde doos weegt opvallend weinig. Niet verwonderlijk als je weet dat het lichtste eenpersoonsdonsdeken 500 gram weegt. Een zomerdons zelfs maar 230 gram.

TEKST: HANS HERMANS – FOTO’S: WOUT HENDRICKX