De faculteit wetenschappen van de KU Leuven viert dit jaar tweehonderd jaar passie voor begrijpen. Samen met haar zuster van de UC Louvain blikt de faculteit terug op een rijke geschiedenis. Een geschiedenis van grote namen zoals Frisius, Mercator, Vesalius en Minckelers in een verder verleden; en Stas, Van Mons en Lemaître in de decennia na het ontstaan van de autonome faculteit wetenschappen. Het eeuwfeest wordt in oktober bezegeld met een eredoctoraat voor Cédric Villani. Hij is misschien een nobele onbekende voor het grote publiek bij ons. Maar niet onder wiskundigen en, sinds En Marche! in beweging is gezet, evenmin bij de inwoners van Frankrijk.
Villani leidt het prestigieuze onderzoeksinstituut Henri Poincaré in Parijs en is als hoogleraar verbonden aan de Universiteit van Lyon. Hij legt zich er onder meer toe op partiële differentiaalvergelijkingen. Villani won in 2010 de Fields Medal voor zijn werk over de ‘Landaudemping’ en de ‘Boltzmannvergelijking’. Wees gerust, dat zegt ook mij niet veel. Ik zal het er verder niet over hebben. Maar de prestatie is indrukwekkend. De Fieldsmedaille is een van de hoogste erkenningen die een wiskundige te beurt kan vallen.
Tegenwoordig staat Villani vooral in de kijker als politicus. Hij zit in de Assemblée Nationale, het lagerhuis van het Franse parlement. Hij maakt deel uit van de bonte verzameling van La République enMarche, de partij van president Emmanuel Macron, die in het politieke gewoel verrassend snel aan dynamiek inboet. Maar Villani is een slag apart. Hij trekt de aandacht met zijn excentrieke look. Halflang haar en een baardje waar zorg voor gedragen wordt. Altijd in driedelig pak. Een lavallière in plaats van een ordinaire das. Met een opvallende broche in de vorm van een grote spin als keurmerk. Hij wordt wel eens de Spiderman van de politiek of de Lady Gaga van de wiskunde genoemd.
Het zijn vergelijkingen die zijn niveau oneer aandoen. Ik heb een zwak voor Villani’s aanpak en voor zijn visie. Hij laat zich niet snel meeslepen in debatten over inhoudelijke thema’s waarover hij zich nog geen meester voelt. Hij geeft antwoorden met veel enerzijdsen en anderzijdsen, met nuance en gezonde aarzeling. Die aarzeling is verfrissend. Ze past bij de complexiteit van de maatschappelijke uitdagingen. Pasklare antwoorden zijn niet van deze tijd. Ik zag onlangs een interview met hem. Hij kreeg vragen voorgeschoteld over de meest gepaste aanpak voor de jeugdwerkloosheid. Tot ontnuchtering en ontgoocheling van de journaliste hield Villani vakkundig de boot af. Hij voelde zich nog geen meester over de thematiek, zo liet hij weten. Hij bleef het antwoord liever schuldig, want hij wou eerst te rade gaan bij de deskundigen. Hij wou leren uit onderzoek en van onderzoekers en zijn denken over de arbeidsmarkt geduldig vormen.
Voor de geloofwaardigheid van de politiek en de ernst van het maatschappelijke debat is het belangrijk dat politici niet de indruk geven dat voor alles een pasklaar antwoord bestaat, dat ze in elk debat meteen het voortouw moeten nemen. Een zekere terughoudendheid en luwte voor het denken komen op termijn de legitimiteit van het politieke systeem ten goede. Villani straalt die reserve uit. Ook al is hij zo excentriek, hij is niet te beroerd blijk te geven van constructieve twijfel.
Ik juich daarnaast ook toe dat wiskundigen en wetenschappers de weg vinden naar de politiek. Voor ons onderwijs is het van belang dat de wiskunde op het hoogste niveau vertegenwoordigd wordt door spraakmakende ambassadeurs. Maar het belang gaat verder. Wiskunde is overal. Ik heb het dan niet over de fractals in de broccoli, hoe mooi het patroon dat ze vormen ook is. Ik denk veeleer aan de wiskundige algoritmes die ons leven steeds meer bepalen en overheersen. Of we het nu hebben over cloud robotics, artificiële intelligentie, machine learning, haptische technologie, singulariteit of people analytics, altijd ligt de basis van de nieuwe mogelijkheden in de wiskunde.
Of u nu graag doemdenkt over de gevolgen van artificiële intelligentie dan wel reikhalst naar de kansen die ze creëert, altijd is de wiskunde in het spel. Utopie of dystopie, de grote stromen in de economie en de samenleving vinden vaak hun bron in de wiskunde. De wiskundigen verdienen vanuit die simpele vaststelling een stem in het kapittel. Villani is intussen verkozen tot voorzitter van het Office parlementaire d’évaluation des choix scientifiques et technologiques. Dat is toch mooi: een parlement dat tijd, ruimte en middelen vrijmaakt voor technology assessment en een rasechte wetenschapper een voor de toekomst van de maatschappij zo belangrijke werf laat leiden.
De auteur is rector van de KU Leuven.
Luc Sels
Ik juich toe dat wiskundigen en wetenschappers de weg vinden naar de politiek.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier