“Wij willen bedrijven helpen groener te worden”

Kopenhagen is niet de mislukking van de ngo’s, vindt Kumi Naidoo, de nieuwe international executive director van Greenpeace. De organisatie wil meer inspelen op de vergroening van de economie.

Doodgeknuppelde zeehondjes, aan koeltorens vastgeketende militanten, rubberbootjes die tussen harpoenen en walvissen varen. Mediagenieke acties zijn altijd het handelsmerk geweest van Greenpeace. “Dat blijft zo”, kondigt ‘chief activist’ Kumi Naidoo aan. De eerste Afrikaan aan het hoofd van de organisatie focust op groei, al blijven giften van regeringen en bedrijven niet welkom. “Bedrijven die het niet zo nauw nemen met het milieu, zullen we blijven aanklagen. Maar ondernemingen die echt een dialoog willen, zullen we helpen om te veranderen.”

Dat Kumi Naidoo sinds 1 december de lakens uitdeelt op het Amsterdamse hoofdkwartier van de milieuorganisatie, is een verrassing.

Sinds hij op zijn vijftiende van school werd gegooid wegens antiapartheidsacties en naar Engeland emigreerde, bouwde de Zuid-Afrikaan vooral een carrière uit als mensenrechtenactivist. “Milieu en mensenrechten hangen meer samen dan het lijkt. De klimaatcatastrofe raakt in de eerste plaats degenen die ze niét mee hebben veroorzaakt: de inwoners van Bangladesh, Micronesië en Afrika. Het samenvallen van de olie-, voedsel-, financiële en klimaatcrisis is in zekere zin een perfecte storm: het is nu het moment om te reageren. Een van de lessen die ik heb getrokken uit deze perfecte storm, is dat we de strijd tegen armoede, werkloosheid, klimaatverandering en energieverspilling niet kunnen winnen als we die in aparte vakjes blijven steken. Het gaat niet over jobcreatie alleen, maar over duurzame jobs.”

TRENDS. Hoe blikt u terug op Kopenhagen?

KUMI NAIDOO (GREENPEACE). “Hebben Greenpeace en de andere milieubewegingen gefaald? Ik denk het niet: we hebben gedaan wat we moesten en konden doen: het probleem op de agenda zetten. Het is eerder het falen van het politieke leiderschap. Het is ook niet gemakkelijk. Martelingen of armoede zijn zichtbaar, de klimaatverandering speelt zich bijna onmerkbaar af. Het is ook zeer complex: het gaat om 350 deeltjes CO2 per miljoen, of 450, over 20 procent minder CO2-uitstoot, of 40 procent. En ten slotte moesten we opboksen tegen de sterke lobby van de olie- en gasindustrie. Maar Kopenhagen blijft een gemiste kans.”

Nog voor Kopenhagen was de economie aan een vergroening bezig. Verandert dat uw standpunt tegenover het bedrijfsleven?

NAIDOO. “Als je het vanuit historisch perspectief bekijkt, dan is de rol van bedrijven in milieukwesties vrij negatief, zeker die van de ondernemingen actief in fossiele brandstoffen. Natuur werd vooral beschouwd als iets dat ten dienste stond van de economie. De jongste vijftien jaar horen en zien we positieve veranderingen bij een aantal bedrijven: ze publiceren rapporten over hun duurzaamheid, over hun ecologische voetafdruk, hun sociale impact en willen die ook verbeteren. Daar willen we hen dan ook bij helpen. Coca-Cola bijvoorbeeld heeft een programma om zijn koelkasten tegen 2015 te bouwen zonder giftige materialen, en samen met de CEO van Coca-Cola schrijven we nu brieven naar andere grote gebruikers van koelkasten, om hun te vragen hetzelfde te doen.”

Maar als de CEO van Coca-Cola u een cheque geeft, dan weigert u die?

NAIDOO. “Wij halen onze inkomsten uit de donaties van onze drie miljoen leden, en alleen daaruit. Het is niet omdat we samen met Coca-Cola een brief schrijven, dat wij het over alles eens zijn. Ik wil niet dat iemand ook maar een vage impressie kan krijgen dat we ons restricties opleggen in wat we zeggen of doen.

“Bedrijven die het niet zo nauw nemen met het milieu, zullen we blijven aanklagen. Onlangs zijn we er nog in geslaagd de licentie te laten intrekken van twee houtkapbedrijven in Indonesië, die zich niets aantrokken van de leefomstandigheden van de nabijgelegen woongemeenschappen. Ik haal het voorbeeld graag aan, omdat het aantoont waar ik naartoe wil met Greenpeace. Toen de politie verscheen om onze activisten uit de bomen te halen, kwam de lokale bevolking tussenbeide. We moeten zorgen dat meer mensen onze acties steunen.”

Volstaat een betere wetgeving?

NAIDOO. “Bedrijven veranderen sneller als er duidelijke regels zijn. Maar mensen zullen altijd manieren zoeken om veranderingen te vermijden, en bedrijven doen dat dus ook. Wetgeving is absoluut noodzakelijk, maar op zich onvoldoende. Vooral bedrijven die rechtstreeks met de consument te maken hebben, zoals Nike of de IT-fabrikanten, kennen intussen het belang van het relationele kapitaal: hoe een bedrijf samenwerkt met de gemeenschap. Dus: neen, wij willen niet per se meer regulering, maar wel betere, transparante en eenvoudiger wetgeving. Dat was ook de mislukking van Kopenhagen: de wetenschap zei dat we moesten veranderen, de technologie zei dat het kon, maar de politieke leiders hebben dat niet in regelgeving kunnen omzetten.”

Kopenhagen ging vooral over hoe we een koolstofarme economie opbouwen. Kernenergie hoort volgens jullie niet thuis in dat plaatje. Mensen als Gaia-stichter James Lovelock en ex-Greenpeace-topman Stephen Tindale zijn het daar niet mee eens.

NAIDOO. “Wij zijn niet zo franticallyopposed als soms wordt gedacht. Alleen vinden wij het te weinig, te laat, te duur en te gevaarlijk. De nieuwe generatie kernreactoren, waarvan de voorstanders hopen dat die een pak milieuvriendelijker zullen zijn, komt er ten vroegste in 2045-2050. Dat is te laat om het klimaatprobleem aan te pakken, terwijl het wel gigantische investeringen vergt.

“Dat geld kan veel beter worden gebruikt om bijvoorbeeld van Afrika een netto-exporteur te maken van zonne-energie. In plaats van roekeloze bankiers te redden, hadden we bouwvakkers moeten opleiden om woningen energiezuiniger te maken. In dat soort zaken ligt een enorm economisch potentieel. Nu is er een onderinvestering in hernieuwbare energie en energie-efficiëntie. De wereld lijdt aan wat ze in de psychologie cognitieve dissonantie noemen: alle feiten zijn er, maar ons collectieve brein weigert het te snappen.”

De beste manier om zeker te zijn dat het probleem van kernafval niét wordt opgelost, is stoppen met erin te investeren.

NAIDOO. “Zo goed ken ik het dossier niet. Maar kernafval is een zeer gevoelige materie, waarvoor een oplossing kan worden gevonden als er geld beschikbaar wordt gesteld. In een wereld die gedreven wordt door conflicten, is kernenergie een deel van de terreur.

“Voor ons ligt de oplossing in een energierevolutie. Die hebben we gebundeld in rapporten die we land per land uitwerken. Uiteindelijk is het een kwestie van geld en productiecapaciteit om meer zon- en windenergie te hebben.”

Dat vraagt ook enorme investeringen. Sommige milieubedrijven klagen nu al over concurrenten die beter zijn in het verzamelen van subsidies dan in de realisatie van de energiebesparende projecten waarvoor die zijn bedoeld.

NAIDOO. “Wij pleiten niet voor een systeem van eeuwigdurende subsidies. Maar olie, gas en kernenergie hebben in het verleden ook een pak subsidies toegeschoven gekregen. We vinden ook niet dat er massaal overheidsgeld moet vloeien naar één marktverstorende onderneming, maar er is geld nodig om die industrie draaiende te krijgen.”

Is energie gewoon te goedkoop?

NAIDOO. “Op die vraag is geen eenduidig antwoord te geven. In sommige delen van de wereld – zeker de Verenigde Staten – is dat absoluut zo. In Europa is er doorgaans meer aandacht voor energie-efficiëntie, al is er ook daar nog een heel lange weg af te leggen. Tegelijk hebben 1,6 miljard mensen op deze wereld geen toegang tot enige vorm van elektriciteit.”

Door Luc Huysmans

“In plaats van roekeloze bankiers te redden, hadden we bouwvakkers moeten opleiden om woningen energiezuiniger te maken”